Deze Leidraad is bedoeld voor alle natuurlijke personen, rechtspersonen of vennootschappen die beroeps- of bedrijfsmatig bemiddelen inzake koop en verkoop van voertuigen, schepen, kunstvoorwerpen, antiquiteiten, edelstenen, edele metalen, sieraden of juwelen (hierna:
bemiddelaars).1 De Leidraad dient in samenhang te worden gelezen met de ‘Algemene leidraad Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft)’ van de ministeries van Financiën en Justitie en Veiligheid.
De Leidraad is herzien in verband met nieuwe regelgeving, zoals het instellen van het nieuwe register waarin de Ultimate Beneficial Owners (hierna: UBO's) worden geregistreerd. Daarnaast bestaat behoefte bij ondernemingen aan meer toelichting.
Belastingdienst/Bureau Toezicht Wwft (hierna: BTWwft) wil met deze Leidraad inzicht geven in de verschillende verplichtingen voor bemiddelaars die uit de Wet ter voorkoming van witwassen en het financieren van terrorisme (hierna: Wwft) voortvloeien.2 De voornaamste verplichtingen zijn het cliëntenonderzoek, de meldings- en de bewaarplicht. Belangrijke (relatief) nieuwe verplichtingen zijn het risicomanagement en de terugmeldplicht.
Bemiddelaars vallen onder de werking van de Wwft als zij bemiddelen bij het tot stand brengen en het sluiten van overeenkomsten inzake de koop en verkoop van voertuigen, schepen, kunstvoorwerpen, antiquiteiten, edelstenen, edele metalen, sieraden of juwelen. De hoogte van de transactieprijs en de wijze van betaling zijn daarbij niet van belang.
Het kan zijn dat u niet alleen bemiddelt bij het tot stand brengen en het sluiten van overeenkomsten met betrekking tot voormelde aangewezen goederen, maar dat u ook handelt (koop en verkoop) in die goederen. In dat geval kan voor u de Leidraad “Richtlijnen voor kopers en verkopers van goederen” of de Leidraad “Richtlijnen voor kopers en verkopers van kunstvoorwerpen” van toepassing zijn.
Deze Leidraad is geen juridisch bindend document of beleidsregel als bedoeld in artikel 1:3, vierde lid, van de Algemene wet bestuursrecht (hierna: Awb). BTWwft wil met de publicatie van deze Leidraad inzicht geven in de verschillende verplichtingen uit de Wwft. De inhoud van de Leidraad is niet noodzakelijkerwijs de enige manier om invulling te geven aan de vereisten uit de Wwft. De voorbeelden genoemd in deze Leidraad zijn niet uitputtend, zullen niet altijd als voldoende zijn aan te merken en zijn slechts bedoeld ter illustratie van een aantal wettelijke verplichtingen. Het staat een instelling vrij om op een andere wijze invulling te geven aan de vereisten uit de Wwft voor zover het beoogde resultaat wordt bereikt.
1.1. Ontwikkeling Wwft
De Wwft is op 1 augustus 2008 in werking getreden. De Wwft heeft de Wet identificatie bij dienstverlening (Wid) en de Wet melding ongebruikelijke transacties (Wet MOT) samengevoegd. Dat is gedaan om de derde anti-witwasrichtlijn van de Europese Unie te implementeren in de Nederlandse wetgeving. Op 25 juli 2018 is de herziene Wwft in werking getreden. De Wwft is toen herzien om de vierde anti-witwasrichtlijn te implementeren, die de derde anti-witwasrichtlijn vervangt. Met ingang van 1 januari 2015 zijn bemiddelaars onder de werking van de Wwft gebracht.
1.2. Doel van de Wwft en poortwachtersfunctie
De Wwft heeft tot doel te voorkomen dat criminelen toegang krijgen tot het financiële stelsel. Daarom is het van groot belang dat transacties waarbij (mogelijk) crimineel geld betrokken is, tijdig worden onderkend. Tevens is van belang dat bekend is van wie (uiteindelijk) het geld afkomstig is. De Wwft-instellingen (poortwachters) spelen hierbij een belangrijke rol. Het gaat daarbij onder meer om
1 Artikel 1a, lid 4, aanhef en onder j, van de Wwft.
2 BTWwft houdt geen toezicht op de verplichtingen die voortvloeien uit de Sanctiewet 1977. Voor meer informatie over deze verplichtingen wordt verwezen naar de Leidraad Financiële Sanctieregelgeving:
https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2020/08/12/leidraad-financiele-sanctieregelgeving.
banken, verzekeringsmaatschappijen, notarissen, belastingadviseurs, accountants, makelaars en bemiddelaars. In het kader van de poortwachtersfunctie wordt van Wwft-instellingen verwacht dat zij de deur voor witwaspraktijken stevig gesloten houden. Zij zijn de eersten die in aanraking kunnen komen met criminelen die hun criminele geld proberen wit te wassen. Zij zijn ook bij uitstek degenen die het witwassen kunnen voorkomen door hun dienstverlening te weigeren en/of een melding van een ongebruikelijke transactie te doen.
1.3. Geen fiscaal toezicht
BTWwft houdt toezicht op de naleving van de Wwft door bemiddelaars. BTWwft maakt deel uit van de Belastingdienst. De Wwft is echter geen fiscale wet. De bepalingen van de Algemene wet inzake rijksbelastingen zijn niet van toepassing. Dat geldt ook voor de instellingen die onder toezicht staan van BTWwft. BTWwft is een afgescheiden onderdeel van de Belastingdienst dat zich uitsluitend richt op toezicht op de naleving van de Wwft. BTWwft bemoeit zich dus niet met fiscale zaken. Aan de rapporten, mondelinge of schriftelijke standpuntbepalingen en besluiten van BTWwft kunnen dan ook geen rechten worden ontleend ten aanzien van enige fiscale aangifte of verplichting.
1.4. Op risico gebaseerde benadering
Veel verplichtingen in de Wwft kennen een zogenaamde op risico gebaseerde benadering.3 Dit wil zeggen dat de instelling moet handelen op basis van het risico dat zich in de praktijk voordoet. De instelling dient zelf een risicoafweging te maken. Echter, een instelling kan niet standaard bij elke situatie er zonder motivering van uit gaan dat sprake is van een laag risico op witwassen. Een instelling moet onder meer rekening houden met cliëntgebonden, product-, dienst-, transactie- of leveringskanaalgebonden en geografische risicofactoren. In de paragrafen 3.1 en 10.1 worden deze risicofactoren nader besproken.
Verder betekent de op risico gebaseerde benadering dat de Wwft niet altijd precies voorschrijft hoe u aan de Wwft moet voldoen. Er is sprake van een resultaatsverplichting. Deze houdt in dat het resultaat van uw handelen (bijvoorbeeld het doen van een succesvol verscherpt cliëntenonderzoek) belangrijker is dan de wijze waarop u dit resultaat heeft bereikt. Per situatie kan het immers verschillend zijn hoe het beste een risico kan worden beheerst.
In deze Leidraad geven wij u handvatten om met risico’s om te gaan. Het is onmogelijk om in deze Leidraad alle mogelijke risico’s apart te benoemen. Er zijn buiten de in deze Leidraad genoemde risico’s nog talloze omstandigheden denkbaar die een risico op witwassen opleveren. De Leidraad moet dan ook niet gelezen worden als een zogenaamd ‘afvinklijstje’. U zult zich ook bij niet in deze Leidraad genoemde situaties af dienen te vragen wat de risico’s zijn op witwassen en hoe u deze risico’s het best kunt beheersen.
3 De Financial Action Task Force (FATF) is een intergouvernementele organisatie gericht op de internationale bestrijding van witwassen. De FATF publiceert guidance waarin men voor een bepaalde branche ingaat op deze zogenaamde risico gebaseerde benadering (Risk-Based Approach, ofwel RBA). Zie bijvoorbeeld de FATF Guidance on the Risk-Based Approach for Dealers in Precious Metals and Stones, https://www.fatf-
gafi.org/documents/documents/fatfguidanceontherisk-basedapproachfordealersinpreciousmetalsandstones.html.
1.5 Stroomschema
Hieronder wordt schematisch weergegeven wanneer een bemiddelaar onder de verplichtingen van de Wwft valt en wanneer ongebruikelijke transacties dienen te worden gemeld. Deze voorwaarden en verplichtingen worden in de volgende hoofdstukken van deze Leidraad nader besproken.
Vermoeden van witwassen en/of financieren van
terrorisme?
Ja
Een transactie waarbij een of meerdere voertuigen,
schepen, kunstvoorwerpen, antiquiteiten, edelstenen, edele metalen, sieraden of
juwelen verkocht worden tegen geheel of gedeeltelijke contante
betaling, waarbij het contant te betalen bedrag
€ 20.000,– of meer bedraagt.
Nee
Ja Nee
MELDEN op grond van subjectieve
indicator
NIET MELDEN Ja
Bemiddeling inzake koop en verkoop van voertuigen, schepen, kunstvoorwerpen, antiquiteiten, edelstenen, edele metalen, sieraden of
juwelen
Onderneming is een instelling: Wwft is van
toepassing
MELDEN op grond van objectieve indicator Alle Wwft verplichtingen
van toepassing, inclusief inrichten risicomanagement
en uitvoeren cliëntenonderzoek.