Asbest is een verzamelnaam voor een aantal in de natuur voorkomende stoffen die
opgebouwd zijn uit microscopische kleine naaldvormige vezels. Asbest is sterk, buigzaam, reukloos, isolerend tegen warmte en elektriciteit en bestand tegen hoge temperaturen, zuren en logen. Vanwege deze eigenschappen en de lage prijs werd asbest vlak na de oorlog op grote schaal toegepast, vooral in de bouw.
WAAR TREFT MEN ASBEST AAN
In Nederland is ruim 80% van het asbest verwerkt in cementproducten (Onder meer golfplaten en waterleidingbuizen). Daarnaast is het mineraal toegepast in rem- en frictiemateriaal, als isolatiemateriaal, als hittebestendig textiel, in brandwerende platen, in onderlagen van
vloerbedekkingen en in pakkingen en filters van de chemische- en voedingsmiddelenindustrie. Geschat wordt dat er zo'n 3.500 producten zijn waarin asbest is verwerkt.
Men komt te weten of er asbest bij een brand betrokken is door:
• informatie uit de melding en van personen ter plaatse;
• navraag bij de eigenaar, beheerder of technisch medewerkers;
• herkenning van het product waarin asbest aanwezig is / kan zijn (bijvoorbeeld golfplaten of isolatiebeplating);
• de ouderdom van het object.
Op basis van de bovenstaande aanwijzingen kan besloten worden tot onderzoek van materiaalmonsters. Dit onderzoek, inclusief het nemen van monsters, mag uitsluitend uitgevoerd worden door een daartoe gecertificeerd laboratorium. Het onderzoek levert een rapportage met de volgende resultaten:
• of en zo ja welke soort(en) asbest aanwezig zijn; witte, bruine en / of blauwe asbest;
• de procentuele hoeveelheid;
• of het asbest gebonden is in het materiaal (hechtgebondenheid).
GEVAREN VAN ASBEST VOOR DE GEZONDHEID
Asbest is een schadelijke stof. Iedere Nederlander wordt voortdurend aan deze stof blootgesteld, doordat er in de lucht altijd asbest aanwezig is, de zogeheten achtergrond concentratie. Dit asbest is afkomstig van slijtage van bouwmaterialen, de remvoeringen van oude auto's en dergelijke.
In de praktijk is gebleken dat voornamelijk mensen die intensief met asbest werkten, ernstige longziekten ontwikkelden. Een gedeelte van de ingeademde asbestvezels dringt diep in de longen door en kan daar, na 10 of meer jaren verstijving van het longweefsel veroorzaken (asbestose) en longkanker (onder meer de zeldzame vorm mesothelioom).Vooral de arbeidsplaatsen waar asbesthoudend materiaal werd gezaagd, gebroken, gespijkerd en dergelijke zijn berucht. Op die plaatsen ademden mensen gedurende lange tijd lucht in met hoge concentraties asbestvezels.
Bij branden waarbij asbest betrokken is worden asbestdeeltjes verspreid in de omgeving. Het grootste deel van de asbestvezels blijft daarbij gebonden in deeltjes die niet ingeademd worden (flinters). Een klein percentage komt vrij in de vorm van vezels die ingeademd kunnen worden. Kans op inademen van asbestvezels bestaat benedenwinds in de rookpluim. Zodra de brand is geblust en de rook voorbij is getrokken, is er weinig kans meer op het inademen van asbest.
Indien
asbestflinters worden stukgelopen of -gereden komen op die plaats opnieuw asbestvezels in de lucht (secundaire emissie). Vooral als dit binnen gebeurt (besloten ruimte) kunnen er alsnog hoge concentraties asbestvezels ontstaan.
BESCHERMENDE MAATREGELEN BIJ ASBESTBRANDEN Niet in contact komen met asbest
De beste bescherming is niet in contact komen met asbest door bovenwinds te blijven op voldoende grote afstand, zodat men niet met de rook of weggesprongen asbestdeeltjes in aanraking kán komen.
Rookgebied verlaten of binnen schuilen
Als men zich toch benedenwinds in de rook bevindt, dient men zo snel mogelijk dit rookgebied te verlaten of binnen te schuilen met de ramen en deuren dicht en de ventilatie uitgeschakeld. In de praktijk zullen politie en brandweer panden die dicht bij een brandhaard staan ontruimen en voor het verder weg gelegen benedenwinds gebied (minder dichte rook) adviseren om ramen en deuren te sluiten.
Dit advies wordt bekend gemaakt via de regionale zender Radio M Utrecht.
Adembescherming
Hulpverleners die op de plaats van de brand of de instorting moeten optreden dienen
adembescherming toe te passen ter voorkoming van directe inademing. Hiervoor kan gebruik gemaakt worden van ademluchtapparatuur zoals in gebruik bij de brandweer, of een
overdrukvolgelaatsmasker met aanblaasunit en een P3-filter.
(Een onderdruk volgelaatstuk mag niet worden toegepast vanwege de mogelijke slechte afdichting.)
Ontsmetting van personen
De ontsmetting bestaat uit de volgende stappen:
• licht vochtig maken van de kleding zodat eventueel aanwezige asbestdeeltjes aan de kleding blijven "plakken" en niet vrij in de lucht kunnen komen;
• schoeisel afspoelen zodat er geen asbestdeeltjes verder verspreid worden;
• kleding (gedeeltelijk) uittrekken en in een plastic zak opbergen en vervangende (boven)kleding aantrekken;
• zodra dat mogelijk is (op de brandweer- / politiepost of thuis), dient men zich volledig te douchen en de overige kleding op de voorgeschreven wijze te reinigen.
Door de bovenstaande eenvoudige ontsmettingshandelingen te verrichten voorkomen we dat in besloten ruimten, zoals auto's alsnog hoge concentraties asbestvezels ontstaan.
Alle kleding kan op normale wijze aansluitend worden gewassen (voorkom opdrogen omdat daardoor weer verspreiding kan plaatsvinden).
Ontsmetting van oppervlakken
Voor het ontsmetten van oppervlakken kunnen de volgende methoden worden toegepast:
• rapen van flinters / deeltjes met een diameter groter dan één centimeter;
• inzetten van speciale stofzuigers of zuigwagens die oppervlakken volledig reinigen;
• over niet machinaal te reinigen oppervlakken (grasvelden, tuinen), moet specifiek besloten worden op basis van nader onderzoek.
Metingen tijdens of na asbestbranden
Een daartoe gecertificeerd laboratorium krijgt opdracht producten / materialen die bij de brand betrokken zijn, of de brokstukken die in de directe omgeving zijn gevonden te onderzoeken op asbest.
De uitkomst van dit onderzoek is van belang om de te nemen maatregelen te bepalen.
Luchtmetingen zijn bij een asbestbrand van geen direct belang, omdat de resultaten te lang op zich laten wachten en de meetresultaten erg variëren met tijd en plaats, zodat conclusies vrijwel niet te trekken zijn (Luchtmetingen zijn wel van belang uit onderzoeksoogpunt).