De meeste bedrijven die goederen naar de Europese markt exporteren, zijn actief in de groothandel (21,5 duizend), zakelijke dienstverlening (10,1 duizend) en de industrie (9,8 duizend). Figuur 4.3.5 laat zien dat industriële bedrijven en groothandelaren wat betreft hun export van goederen het minst vaak afhankelijk zijn van één of enkele Europese handelsrelaties. Ongeveer de helft van de bedrijven in deze bedrijfstakken heeft 10 of meer handelsrelaties. Voor de andere bedrijfstakken ligt dit aandeel flink lager. Tussen een kwart en een derde van de goederenexporteurs in de zakelijke dienstverlening, transport en opslag en overige bedrijfstakken hebben slechts één handelsrelatie in de Europese Unie.
Bij de dienstenexporteurs is de sector transport en opslag juist het minst afhankelijk van één partij, zo blijkt uit figuur 4.3.6. Dit komt met name door de vervoer- en transportdiensten die deze bedrijven voor buitenlandse ondernemers uitvoeren. Verrassend is dat de zakelijke dienstverlening verhoudingsgewijs vaker van één of enkele handelsrelaties afhankelijk is dan de industrie en groothandel, wat betreft het aantal relaties voor de dienstenexport. De bedrijfstakken die vallen onder de categorie ‘Overig’ – hiertoe behoren bedrijven in de delfstofwinning, energie-, waterbeheer-, en bouwbedrijven – exporteren naar verhouding het vaakst goederen of diensten naar één afnemer in de Europese Unie. Het detailniveau op landniveau is weergegeven in figuur 4.7.1 en 4.7.2 in de bijlage van dit hoofdstuk.
%
4.3.5 Aantal handelsrelaties van goederenexporteur naar sector, 2017*
Industrie Groothandel Detailhandel, restaurants en
hotels
Transport en
opslag dienstverleningZakelijke Overig 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 1 2 3–4 5–9 10–49 50 of meer handelsrelaties
%
4.3.6 Aantal handelsrelaties van dienstenexporteurs naar sector, 2017*
Industrie Groothandel Detailhandel, restaurants en
hotels
Transport en
opslag dienstverleningZakelijke Overig
1 2 3–4 5–9 10–49 50 of meer handelsrelaties 10 0 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Samenvatting
In deze paragraaf stonden de bedrijfskenmerken van exporteurs die actief zijn op de EU-markt centraal. De resultaten laten zien dat ongeveer negen op de tien exporteurs in Nederland tot het zelfstandig midden- en kleinbedrijf (zmkb) behoort. Deze bedrijven hebben doorgaans een minder groot internationaal netwerk van afnemers dan bedrijven die tot het grootbedrijf behoren. Voor grote bedrijven is het vanwege grotere toegang van onder andere kennis, financiering en de toepassing van schaalvoordelen, eenvoudiger om een groot netwerk aan te boren en te onderhouden. Ook bedrijven met een hogere totale exportsom, beschikken doorgaans over meer handelsrelaties. Gemiddeld genomen is de omvang van het relatiebestand van de bedrijven actief in de groothandel en industrie het grootst. Alleen vervoer- en transportbedrijven zijn wat betreft de uitvoer van diensten minder afhankelijk van één partij in de EU.
4.4 Ontwikkeling handelsrelaties van
startende exporteurs
De resultaten in de vorige paragraaf hadden steeds betrekking op (alle) goederen- en dienstenexporteurs die in 2017 5 duizend euro of meer exporteerden.
in Nederland behorend tot het zelfstandig midden- en kleinbedrijf. Er wordt specifiek ingezoomd op het zelfstandig midden- en kleinbedrijf omdat deze groep bedrijven voor beleidsmakers interessant is vanwege de beleidsmatige focus op het stimuleren van kleine en middelgrote bedrijven om de stap naar buitenlandse markten te zetten (zie bijvoorbeeld Kaag, 2018).
We focussen op de bedrijven behorend tot het midden- en kleinbedrijf die in 2014 gestart zijn met het exporteren van goederen of diensten en volgen deze bedrijven tot en met 2017. Een startende exporteur is hier gedefinieerd als een in Nederland gevestigd bedrijf dat in verslagjaar 2014 voor minimaal 5 duizend euro goederen of diensten naar het buitenland exporteerde, maar in de periode 2009–2013 in geen enkel jaar meer dan 5 duizend euro aan goederen of diensten uitvoerde. Zodoende zijn bedrijven die toch al enige internationale handelservaring in voorgaande jaren hadden, uitgesloten van deze analyse.4)
x 1 000
4.4.1 Ontwikkeling aantal exporteurs behorend tot het zmkb, gestart in 2014* Goederenexporteurs Dienstenexporteurs 2014 2015 2016 2017 0 2 4 6 8
In figuur 4.4.1 is te zien dat in 2014 circa 7,5 duizend bedrijven gestart zijn met het exporteren van goederen en ongeveer evenveel met het exporteren van diensten naar de EU.5) Hierin kan ook overlap zitten. Eén bedrijf kan in 2014 zowel gestart
zijn met het exporteren van goederen als van diensten. Dit bedrijf wordt dan zowel als startende goederen- als dienstenexporteur geclassificeerd.
4) Wel is het mogelijk dat bedrijven in die in 2014 starten met exporteren niet in elk jaar dat volgt weer exporteert. 5) Het betreffen bedrijven die een ICP-aangifte hebben gedaan en voorkomen in de microdata van de IHG-statistieken.
Gedurende de jaren die volgen nemen deze aantallen af. Hoewel exporterende bedrijven een grotere ‘overlevingskans’ hebben dan bedrijven zonder inter- nationale handel (Bernard & Jensen, 1999; Wagner, 2013), toonde eerder CBS- onderzoek al aan dat circa 40 procent van de bedrijven die alleen exporteren, en circa 30 procent van de bedrijven die zowel importeren als exporteren, vijf jaar na hun start niet meer bestaan (Pouwels-Urlings & Wijnen, 2012). De resultaten uit figuur 4.4.1 sluiten hierbij aan. In 2017 was nog maar 43 procent van de in 2014 gestarte goederenexporteurs – die naar de EU exporteerden – en 40 procent van dienstenexporteurs actief als exporteur. Dat wil zeggen, deze bedrijven hebben in 2017 geen ICP-aangifte gedaan (ook niet voor minder dan 5 duizend euro). Dat kan twee redenen hebben. Oftewel het desbetreffende bedrijf is gestopt met het exporteren van goederen of diensten, óf het bedrijf bestaat niet meer. Het is van belang om deze afnemende bedrijvenaantallen in het achterhoofd te houden bij het interpreteren van de resultaten in deze paragraaf.