56 57 Kortom: erken de eigen blik in het museum, want wat je ziet, dat ben je
vaak zelf. Het is zaak over andermans blikken en ervaringen te blijven spreken en daar acties aan te verbinden. Een museum kan bijvoorbeeld besluiten tot een institutionele ‘privilege check’ zoals ontwikkeld door het Amsterdam Museum (en geïnspireerd door de auteur Chimamanda Ngozi Adichie). (Wildt 2016) Na zo een check kunnen medewerkers, waaronder rondleiders, over hun ‘positiebepaling’ in gesprek gaan met verschillende lagen en afdelingen binnen de organisatie. Hierdoor krijgen rondleiders als vakspecialisten de kans om waardevolle interactie met bezoekers te delen met die andere specialisten: conservatoren, educatoren en tentoonstellingsmakers. Op die manier worden zíj weer geïnformeerd en kunnen ze inclusieve(re) beslissingen maken op basis van frontlinie-interacties. Zulke interdisciplinaire en intersectionele uitwisseling zou vaker en regelmatig moeten plaatsvinden.
In dit verband is de respons in Metropolis M (Diverse auteurs 2020) op het NRC-artikel ‘Nederlandse musea: diversiteit is beleid, maar de directeur is altijd wit’ (Borg 2020) verhelderend. In de open brief in Metropolis M worden enkele structurele problemen in de museumsector op rij gezet, waaronder de projectmatige diversiteitsaanpak die inclusiever personeelsbeleid in de weg staat. De uitwisseling van ideeën tussen afdelingen, werknemers en freelancers blijkt beperkt. Museale partijen die financiële en inhoudelijke beslissingen maken, hebben onvoldoende structureel contact met mensen van kleur (en daardoor te weinig begrip voor hun posities): hun netwerk en blik blijkt te nauw. Deze situatie wordt versterkt door de huidige flex- en freelancecultuur in musea die weinig stabiliteit voor een nieuwe generatie oplevert. Corona heeft de situatie verergerd. Het artikel legt uit dat er te veel in ‘wij’ en ‘zij’ wordt gedacht en dat diversiteit te simplistisch wordt voorgesteld:
the quality of BPoC is not recognized by the White gaze.
Decisions in hiring always involve a leap of faith, this trust is not extended to BPoC in the White museum field. […] Neither the museum directors nor the journalist [Ter Borg, SvG] reflect
on who the gatekeepers to these definitions of quality are. The directors seem in consensus about the museum benefiting from
“diversity”. However, improving historically White institutions is not what is at stake – what’s at stake includes equal representation in conversations, access to decision-making power and influence on defining notions of “quality” and “art”.
(Diverse auteurs 2020)
De aandacht moet verplaatsen van intern ongemak over diversiteit in musea naar structurele actie en verandering in de sector, of zoals Autry en Murawski het verwoorden: inclusie in musea is “kind of okay” maar het doel is uiteindelijk transformatie. (L. S. Autry 2018) Daarbij kan iedereen in de sector zijn verantwoordelijkheid nemen, zeker degenen in een gepriviligieerde positie met veel invloed. Ik sluit daarom af met de woorden van de meer dan 600 kunstprofessionals van kleur in De Theaterkrant die vragen om erkenning en concrete actie, in kritische reactie op de zwarte hokjes van #blackoutTuesday. (600+ kunstenaars van kleur 2020)
Deze woorden zijn bedoeld als herinnering voor rondleiders én voor andere museummedewerkers die geen ‘neutrale’ maar gelijkwaardige gesprekken willen aangaan:
“Wij zien jullie. Zie ons. Zie jezelf.”
58 59
Bibliografie
600+ kunstenaars van kleur, “Open brief van 600+ kunstenaars van kleur:
Wij zien jullie, witte cultuursector,” in Theaterkrant, 15 juni 2020. Geopend 10 juli 2020, https://www.theaterkrant.nl/nieuws/open-brief-wij-zien-jullie- witte-kunst-en-cultuursector/?fbclid=IwAR1yUmsk3JTK65Kx35Qs-YnBJg-ZGDkXPre8uTBoL7yngkAFeog08Lbu5Ps
Autry, LaTanya S. & Mike Murawski, Museums are not neutral, 2017.
Geopend 24 oktober 2020, https://www.museumsarenotneutral.com Bergman, Sunny (regisseur), Wit is ook een kleur (VPRO|2Doc: 2016).
Autry, LaTanya S., Kaywin Feldman & Mike Murawski, “Museopunks’ Episode 27: #MuseumsAreNotNeutral,” American Alliance of Museums. 28 juni 2018. Geopend 24 oktober 2020, https://www.aam-us.org/2018/06/28/
museopunks-episode-27-museumsarenotneutral/
Autry, Latanya S., Paul Farber & Mike Murawski. 2020. “Episode 26:
Museums are Not Neutral with Movement Co-Founders LaTanya S Autry and Mike Murawski,” Monument Lab, 14 mei 2020. Geopend 24 oktober 2020, https://monumentlab.com/podcast/museums-are-not-neutral-with-movement-co-founders-la-tanya-s-autry-and-mike-murawski
Bhabha, Homi K., “Signs Taken for Wonders: Questions of Ambivalence and Authority under a Tree outside Delhi, May 1817.” Critical Inquiry (1985):
144-65.
Borg, ter, Lucette. 2020, “Nederlandse musea: diversiteit is beleid, maar de directeur is altijd wit.” NRC. 20 juni 2020. Geopend 10 juli 2020, https://
www.nrc.nl/nieuws/2020/06/17/nederlandse-kunstmusea-divers-van-buiten-wit-van-binnen-a4002841
Bourdieu, Pierre, The Field of Cultural Production. Essays on Art and Literature (New York: Columbia University Press, 1994).
Chetty, Darren, “You can’t say that! Stories have to be about white people,”
in: The Good Migrant, red. Nikesh Shukla (Londen: Unbound, 2016), 96-107.
Coaston, Jane, “The Highlight: Intersectionality Wars,” Vox, 28 mei 2019. Geopend 30 april 2020, https://www.vox.com/
the-highlight/2019/5/20/18542843/intersectionality-conservatism-law-race-gender-discrimination
Crenshaw, Kimberle, “Demarginalizing the Intersection of Race and Sex: A Black Feminist Critique of Antidiscrimination Doctrine, Feminist Theory and Antiracist Politics,” University of Chicago Legal Forum (1989): 139-167.
d’Hamers, Katrijn & Hildegarde van Genechten, “Vertragen, verstillen en in het nu zijn.” FARO 12 (2019): 8-11. Geopend 10 juli 2020, https://issuu.com/
faronet/docs/faro_2019_12_2_issuu
Diverse auteurs, “No anti-racist museum without structural change,”
Metropolis M, 19 juni 2020. Geopend 10 juli 2020, http://www.metropolism.
com/nl/news/41218_open_letter_no_anti_racist_museum_without_
structural_changes
Dumont-Jackson, Sandra, “Keynote-presentatie,” Congres Museum Guides Now! Amsterdam, 6 november 2017.
Eddo-Lodge, Reni, Why I’m no longer talking to white people about race.
(Londen: Bloomsbury, 2018), Kindle-uitgave.
Feenstra, Nynke, Onder woorden brengen. De relatie tussen musea, gemeenschappen en het belang van een contextspecifieke betekenis van inclusiviteit. (Amsterdam/Eindhoven: STUDIO i, 2018).
60 61 Gay, Roxane, Bad Feminist. (New York: Corsair, 2014).
Katzenstein, Petra & Irith Koster, I Ask. Methode & Handboek bij training (Amsterdam: Joods Historisch Museum, 2014).
Kienholz, Edward. “The Beanery” (Stedelijk Museum Amsterdam: Sculptures Collection, 1965)
Modest, Wayne & Robin Lelijveld (red.), Woorden doen ertoe. Een incomplete gids voor woordkeuze binnen de culturele sector (Amsterdam: Nationaal Museum van Wereldculturen, 2018).
Moreira da Silva, Nilton, “Wip - Ibeji.” (Tropenmuseum Amsterdam, Nationaal Museum van Wereldculturen: Collectie Nationaal Museum van Wereldculturen, 1997).
Mulvey, Laura,”Visual Pleasure and Narrative Cinema,” in Feminism and Film Theory, red. Constance Penley, (New York: Routledge, 1988), 57-68.
Ouwerkerk, Sarah, “Twistgesprek: Musea moeten zich wel/niet aanpassen aan gevoeligheden van het publiek,” NRC, 14 februari 2020. Geopend 24 oktober 2020, https://www.nrc.nl/nieuws/2020/02/14/musea-moeten-zich-welniet-aanpassen-aan-gevoeligheden-van-het-publiek-a3990512
Rana, Jasmijn, M. Willemsen & H.C. Dibbits, “Moved by the tears of others:
emotion networking in the heritage sphere,” in International Journal of Heritage Studies (2017), 977-988.
Remie, Mirjam & Doortje Smithuijsen, “Zomeravondgesprek - ‘Jij was wel echt the man, Humberto’”, NRC, 10 augustus 2018. Geopend 23 maart 2019, https://www.nrc.nl/nieuws/2018/08/10/jij-was-wel-echt-the-man-humberto-a1612744
Said, Edward W., Orientalism (Londen: Pantheon Books, 1978).
Schep, Mark, Rondleiden is een vak (Amsterdam: Rijksmuseum, Stedelijk Museum Amsterdam, Van Goghmuseum, Universiteit van Amsterdam, 2017).
STUDIO i, “Kenniscafé Intersectionaliteit,” STUDIO i, 2 september 2019.
Geopend 22 september 2019, https://studio-inclusie.nl/kenniscafe-intersectionaliteit/
Wekker, Gloria, Witte onschuld. Paradoxen van kolonialisme en ras (Amsterdam: AUP, 2018), Kobo-uitgave.
Wildt, Annemarie de, “White privilege. Test het voorrecht van wit,”
Amsterdam Museum, 19 november 2016. Geopend 22 september 2019, https://hart.amsterdam/nl/page/101220/white-privilege
Wortel, Maartje, “Wachten tot aanraken weer mag: schrijfster Maartje Wortel zit alleen thuis,” Trouw, 4 april 2020. Geopend april 30, 2020, https://www.trouw.nl/leven/wachten-tot-aanraken-weer-mag-schrijfster-maartje-wortel-zit-alleen-thuis~b1dd5d8f/?referer=https%3A%2F%2Fwww.
google.com%2F
Colofon
62
Deze publicatie is geschreven door Stefanie van Gemert voor het project Wat je ziet, ben je zelf en wordt gepubliceerd door STUDIO i, platform voor inclusieve cultuur.
STUDIO i, platform voor inclusieve cultuur, is een samenwerking tussen het Van Abbemuseum en het Stedelijk Museum Amsterdam.
Wat je ziet, ben je zelf en deze publicatie zijn tot stand gekomen dankzij de steun van het BankGiro Loterij Fonds.
© 2020 Stefanie van Gemert, Stedelijk Museum Amsterdam
www.studio-inclusie.nl | www.stedelijk.nl | www.vanabbemuseum.nl Concept en samenstelling: Stefanie van Gemert en STUDIO i
Auteur: Stefanie van Gemert Eindredactie: Nynke Feenstra Copy-editing: Steffie Maas
Projectleiding: Stefanie van Gemert, projectleider Wat je ziet, ben je zelf Inez Blanca van der Scheer, projectleider Stedelijk Museum
Loes Janssen, projectleider Van Abbemuseum Projectmedewerking: Steffie Maas
Vormgeving: Taluut Utrecht Druk: Drukkerij Zalsman Zwolle
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van STUDIO i en Stedelijk Museum Amsterdam.
NUR 646
ISBN/EAN: 978-90-5006-219-0