Huidige samenwerking

In deze paragraaf wordt het aantal deelnemers van de verschillende samenwerkingsverbanden inzichtelijk gemaakt. Deze paragraaf is omwille van de leesbaarheid opgedeeld in drie verschillende lagen, namelijk: lokaal, regionaal en nationaal niveau. In deze paragraaf wordt duidelijk met welke organisaties gemeenten en experts samenwerken op het gebied van cybercrime.

Lokaal niveau

De meeste gemeenten geven aan dat ze op lokaal niveau samenwerken met de politie en het Openbaar Ministerie. Zo staat er een vast overleg ingepland bij de gemeente Neder-Betuwe met de traditionele strafrechtelijke instituties waarbij het thema cybercrime ook regelmatig wordt geagendeerd. De politie is volgens de gemeente Neder-Betuwe, Deventer en Enschede een belangrijke partner aangezien zij beschikken over de benodigde informatie op lokaal niveau.

R2: Juist met de politie maak ik de afspraak op dit gebied. Want zij zijn de leverancier van de informatie dus zij geven mij de informatie voor bepaalde onderwerpen.

De meeste respondenten benadrukken echter dat de samenwerking geen structureel karakter heeft. Zo pakt de gemeente Renkum het onderwerp ‘cybersecurity’ op met de politie tijdens de Week van de Veiligheid en de gemeente Winterswijk zoekt de samenwerking op met de onder andere de politie en de SNS bank om voorlichting te geven over veilig internetten. In Winterswijk komt het onderwerp cyber incidenteel aan bod bij zorg- en veiligheidscasussen in het RIEC overleg. Ook de gemeente Deventer werkt op projectmatige basis samen met andere organisaties op het gebied van cyber gerelateerde criminaliteit. Zo werken zij samen met de politie, Rabobank, jongerenwerk, Saxion en een advocatenkantoor in de strijd tegen geldezels, waarbij jongeren slachtoffer kunnen worden van identiteitsfraude. Daarnaast werkt de gemeente Deventer samen met verschillende partners rondom het thema Veilig Ondernemen, waarbij zowel de politie als ondernemers bij betrokken zijn.

R3: Daarnaast voeren we ook een aantal acties uit in het project veilig ondernemen: het weerbaar maken van ondernemers, daar verwerken we dit eigenlijk al in. Als je het bijvoorbeeld hebt over phishing, gegevensdiefstal van ondernemers, dan zitten we al wel zijdelings naast ons reguliere pakket.

Regionaal niveau

Op regionaal niveau wordt er op verschillende overleggremia ’s samengewerkt tussen gemeenten, politie, OM en andere partijen. Oost-Nederland beschikt over drie regionale netwerken op het gebied van cybercrime. Het eerste regionale veiligheidsnetwerk betreft het team Cyber van het Veiligheidsnetwerk Oost-Nederland. In dit multidisciplinaire team werken de gemeenten: Winterswijk, Ede, Neder-Betuwe, Nijmegen, Renkum, Zwarte Waterland, Deventer en Bronckhorst samen met de traditionele strafrechtelijke partners politie Oost-Nederland, Openbaar Ministerie, maar ook met het Regionaal Informatiepunt Integrale Veiligheid, Hogeschool Saxion, Space 53, Provincie Overijssel, Veiligheidregio’s IJsselland en Gelderland-Zuid. Eén van de deelnemende organisaties neemt het

voortouw als ambtelijk trekker van het expertteam. Hiermee komt de structuur van de samenwerking het meest overeen met een leiderorganisatienetwerk van Kenis en Provan (2008). Het tweede regionale samenwerkingsverband op het gebied van cybercrime/gedigitaliseerde criminaliteit behoort tot het Regionaal Coördinatiepunt Integrale Veiligheid (RCIV). Dit is eveneens een regionaal samenwerkingsverband op kleinere schaal in de regio IJsselland. In dit samenwerkingsverband zijn de volgende partijen betrokken: politie, Openbaar Ministerie, Veiligheidsregio IJsselland en de gemeenten Deventer, Zwolle, Zwartewaterland, Steenwijkerland. De coördinator van het Regionaal Coördinatiepunt Integrale Veiligheid geeft aan dat het veiligheidsnetwerk in de toekomst graag commerciële partijen wil betrekken bij de aanpak van digitale criminaliteit in IJsselland.

R8: Samen met de basis, de kern. Maar we hebben ook uitstapjes met private partners, zoals een Rabobank of een… Dat is nu nog niet, maar dat zou ik op termijn wel heel leuk vinden. Maar de vaste kern is gemeenten, politie en OM, Veiligheidsregio, volgens mij.

Het derde veiligheidsnetwerk wat in Oost-Nederland actief is op het gebied van cybercrime bevindt zich in Twente. Het expertteam Cybercrime Twente is onderdeel van het Platform Integrale Veiligheidszorg (IVZ). Het regionale veiligheidsnetwerk in Twente bestaat eveneens uit verschillende gemeenten en veiligheidspartners, zoals politie, Openbaar Ministerie en de gemeenten Enschede, Rijssen-Holten en Wierden. Dit samenwerkingsverband bevindt zich echter nog in de opstartfase. Onlangs heeft de gemeente Nijmegen in samenwerking met politie en Openbaar Ministerie de samenwerking opgezocht met commerciële partijen. Eind 2017 startte het Openbaar Ministerie, politie en gemeente Nijmegen met het idee van een pilot rondom het ontwikkelen een barrièremiddel tegen accountovername (Gemeente Nijmegen, 2019). Dit betreft het hacken van gebruikersaccounts bij webwinkels en telecombedrijven met als doel het verkrijgen van goederen. Deze pilot leidde tot de projectgroep Aanpak digitale criminaliteit Oost-Nederland. Het doel van dit project was om samen met fraude-experts van commerciële partijen een alliantie mogelijk te maken om ‘awareness’ en preventie te creëren. Aan de hand van twee expertsessies met fraude-experts werd het belang duidelijk van een wisselwerking tussen overheid en marktpartijen bij een effectieve bestrijding van online-fraude. Enerzijds is het van belang dat marktpartijen aangiftes doorzetten, zodat politie en OM deze waardevolle informatie kunnen gebruiken voor het in kaart brengen van de problematiek en om te komen tot opsporing en vervolging van daders. En anderzijds is het van belang dat politie en OM hun rollen vervullen om werkelijk verschil te maken met de inzet op specifieke terreinen en naderhand een terugkoppeling geven. Het barrièremiddel is echter niet van de grond gekomen omdat de verschillende partijen te ver uit elkaar lagen en te veel discussie ontstond over de vraag wie welke verantwoordelijkheden heeft en of het initiatief bij de overheid ligt of juist bij de private sector vandaan moet komen.

Het Cybercentrum voor de Maakindustrie werkt ook op regionaal niveau samen met verschillende netwerk- en kennispartners. Onder de netwerkorganisaties vallen bijvoorbeeld brancheorganisaties zoals de Metaalunie, Vereniging van de Maakindustrie in Oost-Nederland (VMO), maar ook met overheidsorganisaties zoals de Provincie Overijssel. De provincie subsidieert een voucherregeling voor de cybersecurityscan voor bedrijven. Het Cybercentrum voor de Maakindustrie werkt ook samen andere regionale partners zoals het MKB Cybercampus in Noord-Holland. Daarnaast werkt het Cybercentrum voor de Maakindustrie samen met kennispartners, waaronder onderwijsinstellingen (Universiteit van Utrecht en Hogeschool Saxion) en cybersecuritybedrijven.

Maar ook met landelijke netwerkpartners zoals het Digital Trust Center (DTC). Het DTC is ontstaan uit initiatief van het Ministerie van Economische Zaken om ondernemers in de niet-vitale sector cyberweerbaar te maken. Ook zij verschaffen subsidie en richten zich met name op het creëren van bewustwording onder MKB’ers.

De VeiligheidsAlliantie Rotterdam werkt samen met 25 gemeenten, politie, Openbaar Ministerie, Platform Veilig Ondernemen en met het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV). Op het gebied van cybercrime werkt de VeiligheidsAlliantie samen met de Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond, Informatie Beveiligingsdienst en onderwijsinstellingen zoals Hogeschool Saxion en de Haagse Hogeschool.

Tot slot werkt het MKB Cybercampus samen op projectbasis met de Dairy Campus, UWV en verschillende gemeenten, waaronder Leeuwarden en Heerenveen. Ook werken ze samen met de politie, onderwijsinstellingen, het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid en Platform Veilig Ondernemen.

Nationaal niveau

Op landelijk niveau werkt het Expertisecentrum Cybercrime en Digitale Opsporing van de politie samen met verschillende organisaties en instanties. Zo werkt het Expertisecentrum Cybercrime en Digitaal Opsporen (ECDO) samen met banken bij het tegengaan van aan- en verkoopfraude. De banken hebben immers de monetaire infrastructuur in handen en zien verdachte transacties voorbij komen. Daarnaast werkt het Expertisecentrum Cybercrime en Digitale Opsporing samen met het platform Marktplaats.nl. Op dit handelsplatform werken zij samen om daders te verstoren zodat zij geen slachtoffers meer kunnen maken. Ook werkt het landelijke Expertisecentrum Cybercrime en Digitale Opsporing samen met hosting- en serviceproviders en de Autoriteit Consument en Markt (ACM) bij het opsporen van ‘fake webshops’, waarbij vormen van fraude aan de orde zijn. De Autoriteit Consument en Markt heeft immers de officiële taak om deze webshops in samenwerking met hosting- en serviceproviders te halen.

R18: Een website, bijvoorbeeld voor concertkaartjes, waarvan wij constateren dat er fraude wordt gepleegd. Dan bellen wij daarover met de Autoriteit Consument en Markt (ACM).

Brancheorganisatie VNO-NCW werkt met verschillende partners samen aan de Week van de Veiligheid waar ondernemers een veiligheidsontbijt en voorlichting over cybercrime krijgen. Dit doet de brancheorganisatie samen met politie, Openbaar Ministerie en het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV). VNO-NCW werkt daarnaast op landelijk niveau samen met de politie, Openbaar Ministerie, de Haagse Hogeschool en het Digital Trust Center (DTC).

De seniorenorganisatie KBO-PCOB heeft nauwe contacten met het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV), Slachtofferhulp Nederland en de Fraudehelpdesk. Ook neemt de seniorenorganisatie deel aan het Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer (MOB) waarbij een groot aantal deelnemers zijn vertegenwoordigd. Binnen de MOB bestaat een werkgroep waarin fysieke en digitale veiligheid wordt besproken.

R13: Dat is dan met een aantal brancheverenigingen en met de Nederlandse Vereniging van Banken en de betaalvereniging. Een aantal partijen waar dit soort informatie vaak ter sprake komt.

Tussenconclusie

Op lokaal niveau werken een aantal gemeenten samen met lokale partners en de traditionele strafrechtelijke instituties zoals de politie en het Openbaar Ministerie. De samenwerking op dit niveau is veelal op projectmatige basis en niet structureel van aard. Op regionaal niveau zijn verschillende samenwerkingsverbanden te onderscheiden, waaronder drie regionale veiligheidsnetwerken in Oost- Nederland met een groot aantal deelnemers en gecoördineerd vanuit een administratieve entiteit. Op nationaal niveau is alleen het Maatschappelijk Overleg Betalingsverkeer als administratieve entiteit te onderscheiden.