8.3 HS-netten
124. TenneT heeft tot en met 2007 de netten beheerd die bestemd zijn voor transport van elektriciteit op een spanningsniveau van 220 kV of hoger en die als zodanig worden
bedreven, alsmede de landsgrensoverschrijdende netten op een spanningsniveau van 500 V of hoger.
125. Ingevolge artikel I, onderdeel A en artikel XIII, tweede lid, van de Won omvat het landelijk hoogspanningsnet per 1 januari 2008 de netten die bestemd zijn voor transport van elektriciteit op een spanningsniveau van 110 kV of hoger. Meer concreet betekent dit dat de regionale netbeheerders die thans de netten in beheer hebben, het beheer van de HS-netten per 1 januari 2008 overdragen aan TenneT69. De Raad heeft op grond van artikel XA van de Won de bevoegdheid om de inkomsten van de TenneT eenmalig te corrigeren voor de effecten van deze wijziging in de beheersituatie, zie paragraaf 8.2.
126. Voor TenneT heeft de beheeroverdracht van de HS-netten een kostenverhogend effect. De Raad onderscheidt twee categorieën in de kosten van TenneT voor het beheer van de HS-netten: operationele kosten en kapitaalkosten. De som van beide categorieën vormen de totale kosten van TenneT voor het beheer van de HS-netten.
127. De kapitaalkosten voor HS-netten zijn een vergoeding voor het geïnvesteerde vermogen van TenneT. De kapitaalkosten van de HS netten bestaan uit twee delen. De kapitaalkosten die betrekking hebben op de activa voor HS-netten die zijn aangeschaft of in gebruik zijn genomen tussen 2001 en 2006 door regionale netbeheerders70. Daarnaast de kapitaalkosten die betrekking hebben op de activa voor HS-netten die zijn aangeschaft of in gebruik zijn genomen in 200771.
Vermogenskostenvergoeding
128. De kapitaalkosten bestaan uit een reële vermogenskostenvergoeding over de
gestandaardiseerde activawaarde en de afschrijvingen op de GAW. De kapitaalkosten voor HS-netten zijn afgeleid uit de kosten die door regionale netbeheerders zijn aangeleverd tot en met het jaar 2007. Zie voor een beschrijving van de WACC paragraaf 8.5.
Gestandaardiseerde activawaarde
129. De activawaarde van TenneT die door de Raad wordt gehanteerd is gestandaardiseerd. De GAW voor HS-netten bestaat daarbij uit de som72 van de GAW die door de afzonderlijke regionale netbeheerders zijn toegerekend aan de HS-netten, voor zover het HS-netten betreft die in beheer zijn overgedragen73.
69 De HS-netten waren tot en met 2007 in beheer van N.V. Continuon Netbeheer, Eneco
Netbeheer B.V., Essent Netwerk B.V., Delta Netwerkbedrijf B.V., TenneT Zuid Holland TSO B.V.
70 Formule (25) en (26) uit Bijlage 1
71 Formule (27) en (28) uit Bijlage 1
72 Formule (29) uit Bijlage 1
73 Eventuele HS-netten die (nog) niet in beheer zijn overgedragen in verband met zogenaamde Cross Border Lease-contracten (hierna: CBL) vallen hier dus niet onder.
130. De GAW voor HS-netten is bepaald aan de hand van gerealiseerde investeringen en afschrijvingen in HS-netten tot en met 2006. Voor het jaar 2007 waren nog geen definitieve gegevens beschikbaar en is de Raad uitgegaan van schattingen van de hoogte van
investeringen voor het jaar 2007 en de afschrijvingen over deze investeringen. Indien de gerealiseerde gegevens in belangrijke mate afwijken van deze schattingen kan de Raad na afloop van de vierde reguleringsperiode een nacalculatie toepassen.
131. De GAW voor TenneT voor investeringen in HS-netten tot en met het jaar 2000 worden afgeschreven met dezelfde vastgestelde termijn als bij de regionale netbeheerder die deze HS-netten voorheen beheerde74. De GAW ultimo 2007 voor TenneT voor investeringen in HS-netten na het jaar 2000 wordt lineair afgeschreven met jaarlijks een vast bedrag75, gelijk aan de afschrijvingslasten voor het jaar 200776. Deze afschrijvingslast is deels gebaseerd op schattingen omtrent investeringen in HS-netten in het jaar 200777 en deels op gevalideerde afschrijvingsgegevens 200778. Indien de gerealiseerde afschrijvingslasten voor het jaar 2007 in belangrijke mate afwijken van deze schattingen kan de Raad na afloop van de vierde regulerigsperiode een nacalculatie toepassen.
132. Over de operationele kosten voor HS-netten zijn thans voor het jaar 2007 geen definitieve gegevens bekend. De operationele kosten voor HS-netten heeft de Raad bepaald aan de hand van het gemiddelde van de operationele kosten voor het jaar 2005 (uitgedrukt in prijzen 2007) en de operationele kosten voor het jaar 2006 (uitgedrukt in prijzen 2007) van de regionale netbeheerders die HS-netten hebben overgedragen79. Op deze wijze acht de Raad een representatief en actueel beeld te hebben van de te verwachte operationele kosten voor HS-netten, in prijzen van het jaar 200780.
133. Deze operationele kosten voor HS-netten van regionale netbeheerders zijn niet één-op-één representatief voor TenneT. De operationele kosten van regionale netbeheerders bevatten namelijk ook inkoopkosten voor capaciteit op netten met hogere spanning of gelijke spanning. Aangezien TenneT geen capaciteit hoeft in te kopen dienen de inkoopkosten
74 Formule (30) uit Bijlage 1
75 Formule (32) uit Bijlage 1
76 Formule (31) uit Bijlage 1
77 Formule (34) uit Bijlage 1
78 Formule (33) uit Bijlage 1
79 Formule (35) uit Bijlage 1
verwijderd te worden uit de operationele kosten om dubbeltellingen te voorkomen. De Raad houdt immers bij de vaststelling van efficiënte kosten al rekening met de beheerkosten die TenneT maakt voor het beheer van de netten (met hogere of gelijke spanning) en de capaciteit op die netten.
134. Tot slot merkt de Raad op dat daar waar het gaat om operationele kosten voor HS-netten het direct toerekenbare operationele kosten betreft.
135. Een effect dat mogelijk kan optreden als gevolg van de beheeroverdracht is dat er synergievoordelen voor het beheer van deze netten optreden. Over efficiëntie merkt de Minister in de parlementaire geschiedenis allereerst het volgende op: “ Door integraal beheer
van de transportnetten kunnen ook kostenbesparingen worden gerealiseerd. Doordat het transportnet door acht verschillende netbeheerders wordt beheerd, moeten investeringen in kritische verbindingen thans plaatsvinden in overleg met vele partijen. Het beheer in één hand maakt investeren efficiënter doordat er geen afstemming met vele partijen nodig is.”81
136. De minister merkt vervolgens op dat de beheeroverdracht het mogelijk maakt om vanuit een overkoepelende, landelijke optiek te besluiten over netoptimalisatie. Volgens de minister leidt dit tot “ een grotere doelmatigheid dan wanneer deze besluitvorming plaats zou moeten
vinden vanuit de optiek van verschillende regionale beheerders. Dit efficiëntievoordeel geldt voor de techniek, de financiering, de planning van de werkzaamheden en de structuur van het net.”82
137. Ook geeft de minister aan: “ Tot slot kan door de centralisatie van het beheer het aantal
bedrijfsvoeringcentra voor transportnetten worden teruggebracht.”83
138. De Raad houdt bij het vaststellen van het effect van de beheeroverdracht op de kosten van de netbeheerders in dit besluit nog geen rekening met deze effecten. De Raad loopt in het algemeen niet vooruit op verwachte ontwikkelingen in de omgeving van de netbeheerders die mogelijk een kostenverhogend of kostenverlagend effect hebben, tenzij het financiële effect hiervan in voldoende mate onderbouwd en substantieel is. Daarnaast is dit effect vooraf niet goed te kwantificeren.
139. De Raad gaat er vanuit dat TenneT aan het einde van de vierde reguleringsperiode het gedefinieerde efficiënte kostenniveau bereikt. Daarom is het uitgangspunt dat TenneT aan
81 Tweede Kamer, vergaderjaar 2004-2005, 30212, nr. 3, p. 41.
82 Tweede Kamer, vergaderjaar 2004-2005, 30212, nr. 3, p. 41.
het einde van de vierde reguleringsperiode alleen voor de efficiënte kosten wordt vergoed. Daartoe stelt de Raad de Totale Inkomsten voor HS-netten in 2010 gelijk aan de verwachte efficiënte kosten voor HS-netten in 2010. Dit is in lijn met de regulering van EHS-netten, zie paragraaf 8.2.
140. Het verwachte efficiënte kostenniveau voor de HS-netten voor TenneT in 2010 bepaalt de Raad vanuit het kostenniveau in het jaar 2007 door te corrigeren voor de verwachte ontwikkeling in productiviteit. Aangezien het beheer van HS-netten niet wezenlijk verschilt van het beheer van EHS-netten gaat de Raad uit van dezelfde frontiershift. De Raad stelt derhalve de frontiershift wederom vast op 2%.
141. TenneT heeft aangegeven dat de beheeroverdracht mogelijk tot gevolg heeft dat in de toekomst extra investeringen in netten of extra operationele kosten (hierna: meerkosten) noodzakelijk zijn. De Raad zal TenneT alleen in specifieke situaties compenseren voor de meerkosten die voortvloeien uit de beheeroverdracht van de HS-netten84. Daarnaast is de Raad van mening dat alleen sprake van eventuele compensatie kan zijn, indien het financiële effect van dergelijke kosten in voldoende mate onderbouwd is. De Raad kan op grond van artikel XA van de Won enkel aan het begin van de vierde reguleringsperiode een correctie op de totale inkomsten van TenneT toepassen.
142. In dit hoofdstuk gaat de Raad nader in op de definitie en wijze van verrekening van zogenoemde meerkosten.
Betrokken netbeheerders
143. Voor de volledigheid schetst de Raad het relevante wettelijke kader. Artikel XA van de Won luidt:
“ Bij de vaststelling van de tarieven, bedoeld in artikel 41c, tweede lid, van de Elektriciteitswet 1998 voor het jaar 2008 wordt de formule, vervat in artikel 41b, eerste lid, onderdeel d van de
Elektriciteitswet 1998, toegepast met een zodanige correctie voor de gevolgen van de wijziging in het beheer van de netten met een spanningsniveau van 110 of 150 kV door de in artikel I, onderdeel A, voorgestelde wijziging van artikel 10, eerste lid, van de Elektriciteitswet 1998, dat deze wijziging geen gevolgen heeft voor de betrokken netbeheerders anders dan voortvloeit uit de wijziging van het beheer.”
144. De minister heeft dit wetsartikel in de parlementaire geschiedenis als volgt toegelicht:
“ Als gevolg van dit wetsvoorstel zal het beheer van de 110/ 150 kV netten met ingang van 1 januari
2008 naar de landelijke netbeheerder overgaan. Deze overdracht heeft uiteraard gevolgen voor de omvang en de structuur van de inkomsten van de betrokken netbeheerders uit de tarieven.”
145. En:
“ Voor de betrokken netbeheerders zal de overdracht van het beheer van de genoemde netten een wijziging betekenen van de omvang en samenstelling van het net. Dit heeft voor hen gevolgen in de sfeer van de tariefdragers en de volumes. Bij gelegenheid van de beheerswijziging zouden dus ook de totale inkomsten uit de tarieven dienovereenkomstig moeten worden aangepast. De reguleringsformule voor de totale inkomsten uit de tarieven, opgenomen in artikel 41b, eerste lid, onderdeel d, biedt daar echter niet de mogelijkheid voor. Deze overgangsbepaling voorziet daarin.”
146. De Raad interpreteert de letterlijke tekst van het wetsartikel en de parlementaire
geschiedenis als volgt. De correctiemogelijkheid van artikel XA van de Won is alléén bedoeld voor netbeheerders die rechtstreeks bij de overdracht zijn betrokken, zijnde de
netbeheerders die tot 1 januari 2008 het beheer van de hoogspanningsnetten hadden en TenneT. Deze correctiemogelijkheid is namelijk primair bedoeld om bij aanvang van de nieuwe reguleringsperiode al rekening te kunnen houden met de omvang en samenstelling van het net ná de beheeroverdracht.
147. Tenslotte is de Raad van mening dat hij geen andere mogelijkheid dan de
correctiemogelijkheid ingevolge artikel XA van de Won heeft om meerkosten volledig te compenseren voor individuele netbeheerders.
148. Kortom, de Raad concludeert dat TenneT in aanmerking kan komen voor de correctiemogelijkheid ingevolge artikel XA van de Won.
Definitie van meerkosten
149. Over de invulling van “ specifieke situaties” merkt de Raad het volgende op. De Raad
concludeert dat er ingevolge de Won drie criteria zijn, die hij moet hanteren bij een eventuele vergoeding van kosten via de correctiemogelijkheid van artikel XA van de Won. Er is alleen sprake van een specifieke situatie als aan de drie criteria is voldaan.
150. Het eerste criterium houdt in dat er daadwerkelijk sprake moet zijn van een wijziging in de omvang en samenstelling van het net. Op basis van de parlementaire geschiedenis, zoals geciteerd onder randnummer141, is de Raad van mening dat hij de correctiemogelijkheid alleen kan toepassen als de omvang en samenstelling van het net daadwerkelijk gewijzigd is. Indien dit niet het geval is, komen kosten hiervoor niet in aanmerking.
151. Het tweede criterium houdt in dat alleen kosten die niet aan CBL’s zijn gerelateerd, voor vergoeding via de correctiemogelijkheid in aanmerking komen. De Raad verwijst naar het relevante wettelijk kader voor dit criterium. Artikel IXA, eerste en vijfde lid, van de Won, die op 16 januari 2007 in werking zijn getreden, luidt als volgt:
“ 1. Kosten, veroorzaakt door handelingen die na 20 maart 2006 zijn verricht, en die voortvloeien uit de gevolgen van een overeenkomst als bedoeld in artikel V, eerste lid, met betrekking tot een net als bedoeld in het derde lid van dat artikel of een ander bedrijfsmiddel, worden niet
doorberekend in de tarieven die netbeheerders, producenten, handelaren en leveranciers van elektriciteit, gas of warmte hun afnemers in rekening brengen.
(…)
5. Bij de toepassing van de artikelen 27, eerste lid, van de Elektriciteitswet 1998 en 12a van de Gaswet, en van de artikelen 36, eerste, derde en vierde lid, 37 en 41 tot en met 41c van de Elektriciteitswet 1998 en 12f, eerste, derde en vierde lid, 12g, 81 tot en met 81c van de Gaswet nemen de gezamenlijke netbeheerders onderscheidenlijk de raad van bestuur van de
mededingingsautoriteit het eerste en tweede lid in acht.”
152. De minister heeft dit wetsartikel van de Won in de parlementaire geschiedenis als volgt toegelicht:
“ Artikel IKX verbiedt in het eerste lid het doorberekenen van kosten die voortvloeien uit een CBL. Het gaat hierbij vooral om kosten die kunnen worden veroorzaakt door splitsing van een concern waarvan een netbeheerder deel uitmaakt, door de overdracht van de economische eigendom van een elektriciteitsnet of gasnet aan een netbeheerder of door een wijziging in het beheer van de het 110 en 150 kV net als gevolg van de overdracht van het beheer van die netten aan de landelijk netbeheerder.”85
153. De Raad stelt vast dat het ingevolge artikel IXA, eerste lid, van de Won netbeheerders onder meer is verboden om kosten die voortvloeien uit een CBL door te berekenen aan afnemers. Uit de parlementaire geschiedenis volgt dat onder het verbod onder meer de kosten vallen die als gevolg van de beheeroverdracht uit een CBL voortvloeien. De Raad acht het dan ook noodzakelijk om bij een eventuele vergoeding van meerkosten de kosten die voortvloeien uit een CBL buiten beschouwing te laten.
154. Het derde criterium houdt in dat alleen gerealiseerde kosten tot en met 31 december 2007 in aanmerking komen voor vergoeding via de correctiemogelijkheid van artikel XA van de Won. Uit de parlementaire geschiedenis blijkt dat de correctiemogelijkheid van artikel XA van de Won er toe dient om een correctie op de totale inkomsten mogelijk te maken vanwege de verandering van de omvang en samenstelling van het net. Deze verandering laat zich, afgezien van de (andersoortige) problematiek bij hoogspanningsnetten die met CBL’s zijn
belast, bij de aanvang van de vierde reguleringsperiode goed berekenen. De Raad is dan ook van mening dat artikel XA van de Won geen rekening houdt met de mogelijkheid dat bepaalde meerkosten alleen op basis van schattingen kunnen worden meegenomen in de correctiemogelijkheid. De Raad acht dit ook redelijk aangezien het beheer van de
hoogspanningsnetten ingevolge de Won per 1 januari 2008 formeel aan TenneT is overgedragen, behoudens eventuele discussies over CBL-belaste hoogspanningsnetten.
155. Kortom, de Raad is van mening dat meerkosten alleen voor vergoeding in aanmerking komen als sprake is van een wijziging in de omvang en samenstelling van het net, als de kosten niet-CBL-gerelateerd én als sprake is van gerealiseerde kosten (tot en met 31 december 2007).
Verrekeningswijze van meerkosten
156. Ingevolge artikel XA van de Won is bepaald dat de formule uit artikel 41b, eerste lid, onderdeel d van de E-wet (hierna: de wettelijke formule) wordt toegepast met een correctie voor de gevolgen voor de wijziging in de beheersituatie. De Raad stelt de hoogte van deze correctie zodanig vast dat TenneT zijn gemaakte, en door de Raad gehonoreerde,
meerkosten gedurende de vierde reguleringsperiode volledig terugverdient. Dit betekent dat de Raad niet de volledige meerkosten bij de totale inkomsten van het jaar 2008 optelt. Zou de Raad hiertoe wel besluiten, dan verdient TenneT meer terug dan de meerkosten die hij heeft gemaakt. Aangezien de jaren via de wettelijke formule met elkaar zijn verbonden, profiteert de netbeheerders immers ook in latere jaren van zo’n correctie.
157. Uitgangspunt bij de vergoeding van meerkosten is dat TenneT de totale meerkosten terugverdient binnen de reguleringsperiode. De efficiënte kosten voor het jaar 2010 blijven onveranderd omdat alle meerkosten als incidenteel worden beschouwd. De Raad kan op grond van artikel XA van de Won enkel aan het begin van de vierde reguleringsperiode een correctie van de totale inkomsten (hierna: TI-correctie) toepassen. Door de TI-correctie toe te passen verkrijgt TenneT hogere totale inkomsten voor de jaren 2008 en 2009. In zijn
totaliteit moet de verhoging van de totale inkomsten voor de jaren 2008 en 2009 gelijk zijn aan de totale te vergoeden meerkosten. Een neveneffect van de TI-correctie - een verhoging van de totale inkomsten aan het begin van de reguleringsperiode - is dat de x-factor toeneemt, terwijl dit uiteraard wel ten gunste is van TenneT.
158. Met inachtneming van de criteria, waaraan meerkosten moeten voldoen om in aanmerking te komen voor de correctiemogelijkheid van artikel XA van de Won, komt de Raad tot de conclusie dat meerkosten geen onderdeel kunnen uitmaken van de eindinkomsten. Immers, de Raad heeft enkel de bevoegdheid om gerealiseerde kosten tot en met 31 december 2007 via deze mogelijkheid te vergoeden. Verwachte kosten voor het jaar 2008 en verder vallen hier niet onder.
161. TenneT heeft tot en met 2007 de netten beheerd die bestemd zijn voor transport van elektriciteit op een spanningsniveau van 220 kV of hoger en die als zodanig worden
bedreven, alsmede de landsgrensoverschrijdende netten op een spanningsniveau van 500 V of hoger.
162. De beheeroverdracht van de HS-netten houdt in dat de regionale netbeheerders het beheer van de HS-netten overdragen aan TenneT. De Raad heeft op grond van artikel XA van de Won de bevoegdheid om de inkomsten van de TenneT te corrigeren voor de effecten van deze wijziging in de beheersituatie.
163. De Raad geeft hieraan invulling door de TI-correctie gelijk te stellen aan het kostenniveau voor HS-netten in 2007. De Raad onderscheidt twee categorieën in de kosten van TenneT voor het beheer van de HS-netten: kapitaalkosten (zie paragraaf 8.3.1.) en operationele kosten (zie paragraaf 8.3.2.). De som van beide categorieën vormen de totale kosten van de TenneT voor het beheer van de HS-netten in 2007.
164. Naast de correctie voor de beheerkosten van de HS-netten wordt een correctie voor meerkosten betrokken in de TI-correctie, zie paragraaf 8.3.4.