● Tussen zelfbouwers en degenen die ontzorgd zijn.
● Mensen met zichtbaar veel geld en degenen die net een kavel konden kopen.
● Tussen Almeerders en mensen uit de grote steden als Amsterdam en Utrecht.
Een tweedeling die men in Oosterwold ervaart is die tussen zelfbouwers en mensen die zich hebben laten ontzorgen door een woning van een projectontwikkelaar te kopen of door een traditionele cataloguswoning te laten bouwen. Zelfbouwers hebben een verbondenheid via het zelfbouwen die de kopers van een kant en klare woning niet delen.
“Je hebt mensen die alles zelf deden en die drie jaar in een yurt woonden in de vrieskou en alles zelf hebben gebouwd met hun eigen handen.
En mensen die gewoon een projectontwikkelaar hebben betaald. Daar zit ook
een soort statusding.”
30 J. Uitermark (2014), Verlangen naar Wikitopia. Oratie uitgesproken op 10-01-2014 bij de aanvaarding van het ambt van bijzonder hoogleraar Samenlevingsopbouw aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.
Het zelfbouwen en stadslandbouw is
ook een vorm van zelfexpressie die leidt
tot een symbolisch landschap waarbij men
laat zien waar men voor staat, als uitdrukking
van de eigen identiteit en smaak.
Oosterwolders die hun eigen huis hebben gebouwd en actief bezig zijn met moestuinieren veroordelen en verafschuwen de huizen van projectontwikkelaars en de minder originele huizen met onderhoudsvrije tuinen met een paar fruitboompjes.
“Mensen komen nu gewoon hier voor de goedkope grond en niet meer voor het uitgangspunt om een duurzame gemeenschap te zijn. Als je ziet wat voor lelijke huizen er gebouwd worden. Dat zijn allemaal projecten van ontwikkelaars met allemaal dezelf-de huizen. En die mensen weten niet eens dat ze stadslandbouw moeten doen. Als het in godsnaam maar niet te veel wordt. Dan gaat de hele sfeer weg.”
Vooral over het gebied langs de Kievitsweg maken zelf-bouwers zich zorgen. Door de vele projecten daar heeft men niet meer het gevoel dat dit iets met Oosterwold te maken heeft:
“Daar wil je helemaal niet meer zijn.
Dat heeft niets meer met enige visie, vrijheid, stadslandbouw te maken.”
Verspreid over Oosterwold hebben enkele bewoners een zwembad in de tuin aangelegd. In andere wijken zou dat status hebben, maar de idealisten kijken daar toch een beetje op neer. De strakke villa’s worden wat neerbuigend
‘Miami Vice’ of ‘Ibiza in de polder’ genoemd. Je kunt je in Oosterwold beter met hout- en strobouw, stadslandbouw en permacultuur onderscheiden. Mensen beoordelen niet alleen de tuinen (voldoet het aan stadslandbouw), maar ook de architectuur. Veel kritiek is er op de vijf Eco- projecten van Jos Abbo. Zelfbouwers noemen het betondorp. Men vindt de architectuur en de verkaveling te rechtlijnig en de projecten voelen te weinig organisch.
Niet iedereen die in de eerste Eco-projecten woont is ook blij met de schaal waarop deze bungalows zijn uitgerold:
“Waar ik woon kan nooit de bedoeling geweest zijn.
Het zijn veel te veel dezelfde type woningen. Het is net een soort projectontwikkelaar die aan de gang geweest is. Ook al hebben we het als CPO gedaan.”
(Rachel Carsonhof)
De bewoners van de Eco-projecten zijn zich bewust van de kritiek op hun project en de tweedeling die ontstaat ten opzichte van de mensen die het allemaal zelf hebben gedaan. Zo durft iemand in een van de Eco-projecten bijna niet te zeggen dat haar tuin is aangelegd door een hovenier.
De bewoners van Buitenplaats Oosterwold onderscheiden zich weer van de Eco-projecten omdat ze wel hun eigen huis hebben kunnen bouwen.
“De Jos Abbo-woningen zijn toch een Vinexwijk-idee, terwijl bij ons geen één huis hetzelfde is.”
(Buitenplaats Oosterwold)
Er is ook binnen de projecten zelf een onderscheid tussen mensen die zich wel of niet houden aan stadslandbouw.
“Er zijn mensen die heel erg begaan zijn met stadslandbouw. Een van de buren ent appels zelf. En er zitten hier mensen die absoluut niks hebben met stadslandbouw. Die hebben een groen gazon en dat wordt iedere zaterdag gemaaid en hier en daar een groentebak en een verdwaalde boom. Die vonden de goedkope grond heel prettig. Het zijn mensen die hier gewoon prettig buiten willen wonen.”
Sommigen ervaren ook een onderscheid tussen bewoners afkomstig uit de grote steden en mensen uit Almere.
Almeerders lijken wat individualistischer en pragmatischer en zien Oosterwold vaker als een ruime suburb dan degenen uit de grote steden die Oosterwold juist waar-deren vanwege het karakter als buitengebied waar iets nieuws kan ontstaan. In een CPO-project viel een Almeers gezin op vanwege hun wat berekenende houding.
Niemand wordt in Oosterwold uitgesloten. Maar omdat men sterk gericht is op de eigen kavelwegvereniging en de eigen groep is er betrekkelijk weinig contact tussen de verschillende gebieden en groepen. Men kan elkaar in Oosterwold niet even terloops tegenkomen bij een super-markt, op het schoolplein of in een park. Contacten zijn incidenteel, bijvoorbeeld nadat men via facebook een afspraak heeft gemaakt om iets (ver)kopen, via de kinderen of bij bakkerij De Tureluur. Een bootcamp in een collectieve tuin van Bosveld 2 is een gemengd klasje met “echte Almeerders”.
Soms kent men elkaar via een koortje of een open tuinen dag, maar dan deelt men dezelfde interesse. De stereo-type beeldvorming valt te doorbreken en mensen stellen dan hun ideeën bij.
“Dan leer je mensen kennen in de Eco-hoven die een huis hebben gekocht wat echt diametraal op je eigen ambitie staat.
Dan zie je dat ze op hun eigen manier
bezig zijn met een duurzamere manier van leven.
Ik vind het heel goed dat je met mensen samenleeft die dat op een andere manier doen.”
Er is ook waardering voor de diversiteit. Maar die sociale mix is in Oosterwold wel betrekkelijk vergeleken met de meeste andere wijken in Almere waar de diversiteit aan sociale klassen en etniciteiten veel groter is.
Het hoeft niet zo’n grote kunst te zijn om samen te leven met mensen die iets anders in het leven staan. Er zijn in Oosterwold allerlei raakvlakken, zoals duurzaamheid en eigenaarschap. Wat wel ontbreekt is meer sociale diver-siteit zoals met groepen uit een andere sociaaleconomi-sche klasse. Een stel dat hun huis aan het bouwen is en nu nog woont in Amsterdam-Zuidoost, vertelde dat ze wel bang zijn om in een eco-bubbel te stappen, vrezend dat ze de diversiteit zullen gaan missen.
16. Inclusieve wijk?
Oosterwold is in veel opzichten een progressieve wijk. Maar Oosterwold is niet sociaal inclusief en daar maken bewoners zich ook zorgen over. Ten eerste is Oosterwold een voor Almeerse be-grippen zeer witte wijk. Ten tweede is er in Oosterwold een gemeenschap ontstaan van grond- en woningbezitters.
Het gemiddelde inkomen is modaal dan wel boven- modaal, alhoewel de verschillen erg groot zijn tussen zzp’ers met een onregelmatig inkomen en de huishoudens met een bovenmodaal inkomen. Degenen met een bescheiden inkomen konden in het begin nog voor een laag bedrag een grote kavel kopen, maar dat is door de prijsverhoging van de grond veel moeilijker geworden.
Door de stijgende grondprijzen hebben de eerste initiatief- nemers hun vermogen enorm zien stijgen. Je kunt je daarom afvragen of de grond niet in erfpacht had moeten worden uitgegeven.
Er zijn grofweg twee groepen die buiten de boot (dreigen te) vallen als het gaat om het thema inclusiviteit:
● De eerste groep die vaak is genoemd zijn de modale inkomens.
● De tweede groep, waar in de gesprekken weinig over is gezegd, zijn lagere inkomens en huurders.
In de gesprekken is de grondprijsverhoging vaak benoemd.
De grond (m2) was in het begin 29 euro en nu 75 euro.
Er is een verschil van mening tussen de gebiedsorganisatie en de bewoners over wat dit betekent voor de toegankelijk van Oosterwold voor de middeninkomens. Volgens de gebiedsregisseur blijft het mogelijk om voor 225.000 euro een huis op een kavel te bouwen, inclusief kleine kavel.
Toch vinden bewoners dat het de verkeerde kant op gaat.
De ‘echte’ Oosterwolder die niet zoveel te besteden heeft en alles zelf wil doen zou steeds meer worden uitgesloten.
“Omdat de grond zoveel duurder is geworden trekt dat mensen aan met geld die een stukje grond met een huis willen neerzetten. Dat is voor het oorspron-kelijke idee van Oosterwold een slechte uitwerking.”
Behalve over het veranderende karakter van Oosterwold maakt men zich zorgen over de toegenomen ontoeganke-lijkheid voor modale inkomens en dan vooral de dertigers en veertigers met jonge kinderen.
“Jonge gezinnen pissen naast de pot want het is bijna niet meer te doen. Met een gezin heb je een huis van 100 vierkante meter nodig. Dan zit je snel aan een kavel van 1500 vierkante meter. En dan moet je nog alle leges en de bouwkosten betalen. Voor ons was ook belangrijk dat je duurzaam bouwt. Ecologisch.
Met goed materiaal. Dat kan dan dus niet.”
Er zijn initiatiefnemers die met weinig geld iets gebouwd hebben. Gezien de grondprijzen en de prijzen waarvoor woningen nu te koop staan is Oosterwold steeds minder toegankelijk voor middeninkomens. Er zijn verschillende initiatiefnemers geïnterviewd voor wie het nu al niet meer betaalbaar zou zijn omdat de grondprijs drie keer zo hoog is geworden als toen zij de grond kochten. En het zijn allen initiatiefnemers die zich sterk inzetten voor Ooster-wold en die een bindende rol spelen.
Als Oosterwold meer een villawijk wordt dan heeft dat ook gevolgen voor de gemeenschap.
“Waar ik een beetje bang voor ben is wanneer over vijf jaar de eerste huizen verkocht gaan worden.
Welke betrokkenheid verwacht je van die mensen?
Als de prijzen de pan uit rijzen dan is er de kans dat er hoogopgeleide tweeverdieners in komen die geen tijd hebben behalve om een hovenier in te huren.
In hoeverre is een duurzame wijk ook sociaal duurzaam in de toekomst?”