Heett mmeeeettnneett zzooeettwwaatteerrvviiss bestudeert de visstand op ongeveer 800 plaatsen in Vlaanderen. Doel van dit meetnet is een aantal zorgvuldig geselecteerde meetplaatsen regelmatig te bemonsteren om zo temporele trends in visbestanden vast te stellen.
In 2004 werden 138 plaatsen op waterlopen, drie kanalen en vijf stilstaande wateren bemonsterd. Van de grotere rivieren in Vlaanderen werden voor het eerst de Durme en de Rupel bemonsterd. Beide getijdenrivieren maken deel uit van het Schelde-estuarium. Ze zijn ernstig verstoord tengevolge van rechttrekking, indijking en het aanbrengen van oeverversterkingen. Daarnaast is de Rupel berucht voor zijn slechte waterkwaliteit door het inkomen-de Zennewater.
In april 2004 voerden we gedurende vier opeenvol-gende dagen visbestandopnames uit op deze rivie-ren. Op elke staalnameplaats (drie per rivier) wer-den twee dubbele schietfuiken geplaatst tijwer-dens laagtij. De volgende dag, bij laag tij, werden deze fuiken leeggemaakt en uit het water genomen. In de DDuurrmmee werden 13 soorten gevangen: baars, blankvoorn, giebel, bittervoorn, brakwatergrondel, kolblei, bot, driedoornige stekelbaars, paling, pos, rietvoorn, vetje en blauwbandgrondel. Op een loca-tie werden exemplaren van het trachurus-type (ana-drome trekpopulatie) van driedoornige stekelbaars gevangen. De visfauna in de Durme heeft naast bovenvermelde impacten ook veel te lijden van baggeractiviteiten en verontreiniging.
In de RRuuppeell hadden we geen vissen verwacht en toch haalden we zeven soorten boven, namelijk baars, blankvoorn, giebel, bittervoorn, winde, brak-watergrondel en kolblei. Zoals op de Durme was het aantal gevangen individuen in de Rupel laag: 54 specimens. De aanwezigheid van vissen in de Rupel is opmerkelijk gezien de slechte waterkwali-teit. Het kan natuurlijk dat deze vissen meege-spoeld waren met het zeer sterk opkomend tij. Verder onderzoek zal dat eventueel uitwijzen. De gegevens van 2004 zijn beschikbaar in rappor-ten, die u kan downloaden op onze website. De resultaten zullen ook worden opgenomen in het jaarrapport 2004 van VMM.
contactpersonen:Gerlinde Van Thuyne, Jan Breine en Claude Belpaire
39 Het vispopulatie-onderzoek richt zich op de kennis van
de actuele visstand van de Vlaamse oppervlaktewa-ters, de verspreiding van soorten inclusief niet-inheemse en bedreigde soorten, de evolutie van de toestand en het begrijpen van de factoren die deze verspreiding beïnvloeden.
V i s p o p u l a t i e - o n d e r z o e k
Databank V.I.S. (Vis Informatie Systeem) In 2001 startten we met het project VV..II..SS.. ((VViiss IInnffoorrmmaattiiee SSyysstteeeemm)). Dit project heeft als doel alle gegevens over vissen, visbestanden, vispolluenten, visindexen en herbepotingen in Vlaanderen te ver-zamelen in een databank. De firma Hemmis maakte in opdracht van het Milieu Management Informatie Systeem (MMIS) en het Instituut een functionele en technische analyse van dit project.
In 2004 gebeurde de implementatie van de invoer-module van V.I.S. en werd de applicatie grondig getest. Tevens werd de conversie van de gegevens uit de deeldatabanken uitgevoerd. Door uitvoerig testen probeerden de belangrijkste toekomstige gebruikers van V.I.S. het informatiesysteem te opti-maliseren. Aan de hand van de opmerkingen tij-dens de testfase werd een nieuwe, gebruiksvrien-delijke versie van de toepassing ontwikkeld.
We startten ook met de bouw van een rapporte-ringsmodule die het mogelijk zal maken om de vis-gegevens in een tabelrapport of een grafiek op te vragen. Vanaf midden 2005 zal het Vis Informatie Systeem (zowel invoer- als rapportagemodule) te gebruiken zijn via het Internet. De gewone gebrui-ker zal een grote hoeveelheid informatie over vis-sen en visbestanden ter beschikking krijgen, terwijl de professionele gebruiker een krachtige applicatie heeft om gegevens in te voeren, te beheren en te verwerken.
contactpersoon:Hugo Verreycken
40 IBW 2004 Activiteitenverslag
Het logo van V.I.S.
Inrichtingsplan voor de Kallemoeie-Papelenvijver
Visserijbiologisch onderzoek en de inrichting van de Kallemoeie-Papelenvijver in Nazareth De Kallemoeie-Papelenvijver (24 ha) wordt momen-teel ingericht als bergingsplaats voor het storten van baggerspecie. De werken gebeuren in opdracht van de afdeling Bovenschelde van Waterwegen en Zeekanaal NV. Aangezien het de bedoeling is om verontreinigde bbaaggggeerrssppeecciiee te storten moeten bij de inrichting specifieke beschermingsmaatregelen voorzien worden. De berging zal mogelijk een invloed hebben op de vispopulatie en de versprei-ding van micropolluenten in biota en meer speci-fiek in vissen. Na de berging zal deze vijver als natuurgebied worden ingericht.
In 2004 werd gestart met de inrichting en rondom de vijver werd onder het maaiveld een cement-ben-tonietscherm aangebracht. Intussen voerden we een v
viisssseerriijjbbiioollooggiisscchhee ssttuuddiiee uit naar de actuele vis-stand en een analyse naar het huidige gehalte aan eventuele verontreinigende stoffen in de vissen. Hiermee willen we de actuele situatie in beeld bren-gen om in de toekomst de impact van de bergings-activiteiten op de aquatische biologie en in het bij-zonder op de visstand goed te kunnen opvolgen.
Na het beëindigen van de bergingsactiviteiten zal het gebied de eindbestemming natuurgebied krij-gen, hiertoe werd door het Instituut een iinnrriicch h--ttiinnggssppllaann ontwikkeld.
contactpersoon:Ilse Simoens
Paling
In 2004 startte de Europese Commissie met de voorbereiding van een Europees beheersplan ter bescherming van de paling. Hiertoe werd er een overleg georganiseerd waar alle lidstaten maar ook de verschillende betrokken sectoren (aquacultuur, visserij, hengelsport) uitgenodigd werden. Het Instituut werd als expert in deze onderhandelingen betrokken. Naast regulatie van de beroepsvisserij op de verschillende levensstadia van de soort (glasaal, gele paling, zilverpaling), wordt er gedacht aan een actieplan over algemene hhaabbiitta att--v
veerrbbeetteerreennddee mmaaaattrreeggeelleenn, zoals het bevorderen van de migratiemogelijkheden zowel in stroomop-waartse als - afstroomop-waartse zin.
Intussen blijft de rekrutering van de paling op een historisch dieptepunt. Het aantal mmiiggrreerreennddee ggllaas s--a
aaallttjjeess gevangen in Nieuwpoort was ook dit jaar bedroevend laag. Slechts 381 gram glasaal werd gevangen wat het laagste cijfer is sinds de start van de monitoring in 1964.
Het Instituut maakte in opdracht van AMINAL, afd. Bos en Groen een voorstel ter voorbereiding van een TWOL-studie over het opstellen van een Vlaams soortbeschermingsplan voor de paling. Dit omvat onder meer: het bundelen van alle bestaan-de informatie omtrent bestaan-de stocks in Vlaanbestaan-deren, het aangeven van de lacunes in kennis, de voorberei-ding van de informatie gevraagd in de Europese beleidsvoorbereidende werkgroepen en het voor-stellen van eeeenn rriivviieerrbbeekkkkeennggeerriicchhtt bbeehheeeerrppllaann.
contactpersoon: Claude Belpaire
41 vispopulatie
Een tekening van de Europese paling, van Houghton uit het boek British Fresh-water Fishes uit 1884
Adviesverlening en dienstverlening aan derden Het Instituut is het aanspreekpunt voor vragen in verband met visbestanden. Op die manier komen er heel wat parlementaire vragen bij ons terecht. Op vraag van de minister werd in 2004 heel wat tijd besteed aan adviezen omtrent de waterkwaliteit en het visbestand van de Nete, de Dender, de IJzer, de Demer in Tongeren, het Zeekanaal, de Zuid-Willemsvaart en het Albertkanaal.
Daarnaast nemen we deel aan tal van stuurgroepen en commissies in opdracht van de Vlaamse Over-heid en geven we informatie en advies aan diverse doelgroepen. Verschillende instanties (VMM, VLM, universiteiten, Aquafin, de Provinciale Visserijcom-misies, gemeentebesturen, bekkencomités, regio-nale landschappen, natuurinrichtingsprojecten, lan-dinrichtingsprojecten, natuurverenigingen, studie-bureaus, AMINAL afd. Bos en Groen en afd. Natuur, IN, de Bodemkundige Dienst van België en VLIZ) vragen naar gegevens omtrent de visstand van spe-cifieke plaatsen of naar de toestand van een welbe-paalde soort in Vlaanderen. Ook internationale vra-gen rond de aanwezige vispopulaties werden beantwoord. Verder werkten we mee aan educatie, sensibilisatie en thesisbegeleiding.
42 IBW 2004 Activiteitenverslag
43