7. De ervaring en beleving van Nederland
7.4. Het bezitten van de Nederlandse nationaliteit
Zojuist werd gesteld dat respondent 1 de enige is die zichzelf expliciet vluchteling noemt, en zich ook zo identificeert. Na het verkrijgen van de Nederlandse nationaliteit is hij officieel niet langer vreemdeling meer en daarmee in theorie niet langer onderdeel
336 Zeno, 289.
337 Respondent 1.
338 Respondent 1.
339 Oliden, 15, 65, 66.
70
van het vluchtelingendiscours. Hij benoemt dat de Nederlandse nationaliteit voordelen met zich meebrengt, zoals meer gelijkwaardige behandeling.
“Toen ik een vluchteling was, was het meer een onvriendelijke toon die ze gebruikten. Ze gaven instructies en verwachtten dat je die opvolgde omdat je een vluchteling bent en niets weet.”340 Het vluchtelingendiscours heeft effect op de behandeling en aanspreekvorm van Nederlanders ten aanzien van vluchtelingen. De Nederlandse nationaliteit zorgt dus voor meer gelijkheid en het gevoel van gelijkwaardigheid zoals respondent 1 beschrijft.341
Naast respondent 1, beschikken ook twee anderen van de geïnterviewde
respondenten inmiddels over de Nederlandse nationaliteit. Na de vraag wat dit voor hun betekent volgt unaniem, veiligheid en vrijheid.342 Het gemis van familie en vrienden is vaak groot. Dat kwam in nagenoeg alle gesprekken naar voren. De respondenten met de Nederlandse nationaliteit gaven aan recentelijk of kort na het verkrijgen van de
nationaliteit lang gemiste familie op te zoeken in landen als Egypte en Lebanon.343 Zoals al eerder werd genoemd is familie een zeer belangrijk onderdeel van de Syrische samenleving. Er wordt een meer extended family gehanteerd, waarbij een bredere laag aan familie onderdeel uitmaakt van de kring die wij het gezin noemen. Contact en interactie met deze kring is dus van grote betekenis. Daarom kan worden gezegd dat het verkrijgen van de Nederlandse nationaliteit, Syriërs misschien wel meer in contact brengt met hun Syrische identiteit, omdat het hen de vrijheid en veiligheid geeft om die familie te bezoeken, een aspect dat erg belangrijk is in de Syrische cultuur. Anderzijds benadrukt dat contact tegelijkertijd het (voormalige) vluchtelingenbestaan, omdat blijkt dat dat netwerk van familie en vrienden wijd verspreid is. Ze zien deze familie
aanzienlijk minder dan voorheen en dat wijst toch op een fundamentele breuk met vroeger als gevolg van de oorlog en het vluchten.
340 Respondent 1.
341 Respondent 1.
342 Respondent 1. Respondenten 4 en 5. Respondent 6.
343 Respondenten 4 en 5. Respondent 6.
71 Conclusie
Evenals in de analyse van de inburgeringsonderdelen zijn de discoursen van refugeeness en het Nederlandse integratiebeleid aanwezig in de interviews met de Syriërs. Op basis van de interviews valt vooral op dat de respondenten veel verschillen aanduiden. Ze ervaren grote maatschappelijke en sociale verschillen tussen de Nederlandse
maatschappij en de Syrische. Die verschillen, zo blijkt uit de gesprekken, zorgen voor een zekere mate van vervreemding, en de afstand tot het Nederlandse discours blijkt erg groot. Als gevolg blijven de Syriërs gepositioneerd als vreemdelingen. Als onderdeel van de diasporische identiteit wordt er nog vaak gerefereerd aan het leven in Syrië en hoe eenvoudig het leven daar was. Op die manier wordt het verschil in stand gehouden.
Anderzijds, zo bleek ook uit het vorige hoofdstuk, wordt er door de Nederlandse overheid geprobeerd een dominant discours op te leggen aan deze nieuwkomers en tegelijkertijd ook de vreemdheid van de nieuwkomers in stand gehouden.
Een derde discours die uit de interviews naar voren kwam, is het oriëntalisme.
Een concept voortkomend uit het koloniale discours, en vanwege zijn relevantie in de huidige vluchtelingenproblematiek nog steeds actueel. Ook het concept orientalism in reverse, ontstaan uit kritiek op Saïd’s oriëntalisme, blijkt aanwezig in de positionering van de Syriërs. Orientalism in reverse verwijst naar de (onbewuste) toe-eigening van het oriëntalistische perspectief vanuit het Westen. Vooral het bewustzijn van het oriëntalisme in de westerse samenleving kwam naar voren in de interviews, waarin respondenten Syrië en de bijbehorende cultuur als het ware soms verdedigen tegen oriëntalisme. Het oriëntalisme, wat gebaseerd is op imaginaire verschillen, leidt tot nog meer vervreemding tussen de Nederlandse en Syrische cultuur en maatschappij. Als gevolg ontstaan er misconcepties die de Syriërs ertoe dwingen zich te positioneren als Syriër om te laten zien wat dit wel betekent.
Het leren en beheersen van de Nederlandse taal wordt door de respondenten beschouwd als sleutel tot de Nederlandse maatschappij. Die vaardigheid kan het contact tussen de Nederlanders en Syriërs vergroten en daarmee bijdragen aan een verkleining van misconcepties en vreemdheid.
Het is opvallend dat slechts één van de geïnterviewde respondenten gebruik maakt van de term vluchteling om zichzelf te positioneren en identificeren. De reden voor het niet gebruiken van die term kan te maken hebben met de veelal negatieve connotatie die het woord met zich meebrengt. Dat blijkt ook uit het citaat van de
72
teruggekeerde Syriër, die aangaf dat precies die associatie met het vluchtelingenbestaan hem in Nederland op afstand hield van integratie en hem in en minderheidspositie plaatste. Daarbij hebben alle respondenten een verblijfsvergunning en hebben daarmee het vluchtelingenbestaan afgesloten, en positioneren zichzelf daarom niet langer als vluchteling.
Hoewel er dus veel sprake is van vervreemding in het proces van inburgeren en integreren, is de Nederlandse nationaliteit van grote waarde voor de Syriërs. Naast het bieden van veiligheid en gelijkwaardigheid, biedt het een mate van vrijheid die wordt gebruikt als instrument voor de Syrische identiteit. De identiteit die hen verbindt aan het land Syrië en belangrijke vrienden en familie.
73