H6230 Heischrale graslanden

Doel: uitbreiding oppervlakte en verbetering kwaliteit Kenmerken, verspreiding en samenhang

In Heischrale graslanden domineren grassoorten zoals gewoon struisgras, borstelgras, tandjes- gras en schapengras. Naast grassen is ook de grote rijkdom aan kruidachtigen een eigenschap van dit habitattype. Kenmerkende plantensoorten zijn hondsviooltje, tormentil, muizenoor en liggend walstro. In Drenthe zijn drie varianten te onderscheiden:

• een vochtige variant met soorten als pijpenstrootje, blauwe zegge, klokjesgentiaan, heidekar- telblad en gevlekte orchis;

• een variant van wat drogere, leemhoudende grond met soorten als blauwe knoop, echte guldenroede en valkruid;

• een soortenrijke variant van relatief kalkrijke keileem met fraai hertshooi, knollathyrus, maanvaren, addertong en bochtige klaver.

In het Mantingerveld komt alleen de tweede, droge vorm van het habitattype voor. Oppervlakte en huidige kwaliteit

Heischrale graslanden komen verspreid langs randen van de verschillende heidetypen voor. Op het Achterste Veld ligt een wat grotere oppervlakte met als kenmerkende soorten vooral liggend walstro en schapengras. Bij het Lentscheveen is het type beperkt tot enkele randen en op het Hullenzand is het kleinschalig verspreid aanwezig in de stuifzandheide. De totale oppervlakte is momenteel circa 5,1 hectare. Het betreft een door borstelgras en bochtige smele gedomi- neerde vegetatie, met liggend walstro, biggenkruid en muizenoor, soms samen met struikhei,

grasklokje, zandblauwtje, stijve ogentroost en hondsviooltje. Typerende soorten die vroeger in het gebied voorkwamen zoals liggende vleugeltjesbloem, heidekartelblad, gelobde maanvaren, valkruid en rozenkransje zijn verdwenen (zie tabel 3.9). Hondsviooltje en klokjesgentiaan komen wel voor, de laatste vooral in Vochtige heiden. Blauwe knoop is op één plaats aange- troffen, maar niet in Heischrale graslanden. De vegetaties zijn vrij soortenarm, wat maakt dat de huidige kwaliteit van het habitattype matig is.

Trend

Sinds 2004 is er door aanvullend beheer (plaggen en begrazen) en inrichting van voormalige landbouwgronden vooruitgang geboekt. Hierdoor is de oppervlakte vergroot en is de soorten- rijkdom lokaal toegenomen. Op locaties waar aanvullende beheer achterwege is gebleven heeft de achteruitgang in kwaliteit zich voortgezet. Dat uit zich in afname van de soortenrijkdom. Mogelijkheden voor uitbreiding oppervlakte en verbetering kwaliteit

Heischraal grasland is gebonden aan kleinschalige menselijke activiteiten zoals betreden, begra- zing, plaggen, maaien en branden. Deze activiteiten leiden er toe dat mineralen uit de bodem (vooral uit de keileem) beschikbaar komen en er een wat minder zuur (beter gebufferd) milieu ontstaat (zie ook de verklarende woordenlijst).

Zowel in de oude heidegedeelten als in de natuurontwikkelingsgebieden zijn er goede mogelijk- heden voor uitbreiding van de oppervlakte en verbetering van de kwaliteit. Deze liggen vooral op plekken waar keileem ondiep in de ondergrond zit (zie kaart 8). Door maaien en plaggen van droge heide rondom de huidige kernen Heischrale graslanden kan het type zich verder ontwikkelen. Recente proeven in het Dwingelderveld wijzen uit dat plaggen van droge en matig vochtige heide, daarna eenmalig bewerken met kalk of leem en vervolgens intensief beheren door maaien en begrazen het herstel flink bevordert. Uiteraard is het terugkeren van soorten afhankelijk van de beschikbaarheid van zaden. Als deze niet (meer) aanwezig zijn, zijn aanvul- lende maatregelen nodig, zoals het verspreiden van maaisel of plagsel van beter ontwikkelde vegetaties in de omgeving.

Tabel 3.9 Typische soorten van het habitattype Heischrale graslanden in het Natura 2000-gebied Mantingerzand Soort Wetenschappelijke naam Soortgroep Categorie Aanwezig Aardbeivlinder Pyrgus malvae ssp. malvae Dagvlinders K Nee Geelsprietdikkopje Thymelicus sylvestris Dagvlinders Cb Onb. Tweekleurig hooibeestje Coenonympha arcania Dagvlinders K Bal Veldkrekel Gryllus campestris Sprinkhanen en krekels K Nee Addertong Ophioglossum vulgatum Vaatplanten K Nee Beemdkroon Knautia arvensis Vaatplanten K Nee Betonie Stachys officinalis Vaatplanten K Nee Blauwe knoop Succisa pratensis Vaatplanten K Ja, APD Bleeksporig bosviooltje Viola riviniana Vaatplanten K Nee Borstelgras Nardus stricta Vaatplanten K Ja Bosanemoon Anemone nemorosa Vaatplanten K Verdw.* Brede wespenorchis Epipactis helleborine Vaatplanten K Ja Breedbladige orchis Dactylorhiza majalis subsp. majalis Vaatplanten K Nee Dalkruid Malanthemum bifolium Vaatplanten K Ja, APD Dwergvlas Radiola linoides Vaatplanten K Verdw.** Echt duizendguldenkruid Centaurium erythraea Vaatplanten K Nee Echte guldenroede Solidago virgaurea Vaatplanten K Ja, APD

Soort Wetenschappelijke naam Soortgroep Categorie Aanwezig Fraai duizendguldenkruid Centaurium pulchellum Vaatplanten K Nee Fraai hertshooi Hypericum pulchrum Vaatplanten K Nee Gelobde maanvaren Botrychium lunaria Vaatplanten K verdw.*** Gevlekte orchis Dactylorhiza maculata subsp.

maculata

Vaatplanten K verdw.**** Grasklokje Campanula rotundifolie Vaatplanten K Ja, APD Groene nachtorchis Dactylorhiza viridis Vaatplanten K† Nee Grote keverorchis Listera ovata Vaatplanten K Nee Heidekartelblad Pedicularis sylvatica Vaatplanten K Ja Heidezegge Carex ericetorum Vaatplanten E† Nee Herfstschroeforchis Spiranthes spiralis Vaatplanten K Nee Hondsviooltje Viola canina Vaatplanten K Ja, APD Kleine bevernel Pimpinella saxi Vaatplanten K Nee Kleine keverorchis Listera cordata Vaatplanten K Nee Liggend walstro Galium saxatile Vaatplanten K Ja

Liggende vleugeltjesbloem Polygala serpyllifolia Vaatplanten E verdw.***** Mannetjesereprijs Veronica officinalis Vaatplanten K Ja, APD Rietorchis Dactylorhiza majalis subsp. praeter-

nissa

Vaatplanten K Nee

Rozenkransje Antennaria dioica Vaatplanten K verdw.****** Scherpe fijnstraal Erigeron acer Vaatplanten K Ja, APD Stijve ogentroost Euphrasia stricta Vaatplanten K Ja, APD Valkruid Arnica montana Vaatplanten K Nee Vleeskleurige orchis Dactylorhiza incarnata Vaatplanten K Nee Voorjaarszegge Carex caryophyllea Vaatplanten K Nee Welriekende nachtorchis Platanthera bifolia Vaatplanten K Nee Wilde tijm Thymus vulgaris Vaatplanten K Nee Wit bosvogeltje Cephalanthera longifolia Vaatplanten K Nee

† Komt niet in Drenthe voor

* laatste waarneming vóór 1950 **** laatste waarneming in 1983

** laatste waarneming vóór 1950 ***** laatste waarneming in 1972

*** laatste waarneming vóór 1950 ****** laatste waarneming in 1964

Categorie Cb = constante soort, goede biotische structuur; Cab = constante soort, goede abiotische toestand en goede biotische structuur; K = karak-

teristieke soort; E = exclusieve soort

Aanwezig: Bal = de soort is vermeld in de standaardlijst van Bal uit 2007, maar is afwezig in het gebied; Ja = de soort is aanwezig; Ja, APD = de soort

is aanwezig en is een aanvulling van de provincie Drenthe op de standaardlijst van Bal uit 2007; Nee = de soort is niet aanwezig; Onb. = het is onbekend of de soort voorkomt; Verdw. = de soort is verdwenen