Groepsdiscussies en ervaringen

Een ander aspect waarin de gedragspraktijkenbenadering afwijkt van meer gangbare attitude-gedragsmodellen is de nadruk op het sociale, met andere deelnemers gedeelde karakter van een praktijk. Informatievoorziening en andere interventies zijn dus niet (alleen) gericht op geïsoleerde individuen maar even zeer op sociale groepen, collectieven en

netwerken. Eén element van dit sociale aspect wordt hier iets verder uitgewerkt: de interactie-rituelen die zich in een lunchsituatie kunnen ontwikkelen. We maken daarbij gebruik van de interaction ritual chains theorie van de socioloog Randall Collins. Volgens Collins vindt een interactie-ritueel plaats wanneer mensen in een groep of collectief een gezamenlijke focus en een gezamenlijke stemming delen. Deze interactie kan leiden tot een bepaalde vorm van groepssolidariteit, emotionele energie, groepssymbolen en gevoelens van moraliteit. Het kenmerkende proces hierbij is dat de gedeelde emotie en ervaring onder de deelnemers een emotionele en cognitieve ervaring produceren, die opnieuw kan worden opgeroepen in toekomstige interacties (Collins 2004). Symbolen en rituelen spelen een belangrijke rol in het opslaan en herbeleven van deze positieve emotionele energie in nieuwe groepssituaties. Zo vormen zich ketens van met emotie verbonden sociale rituelen.

In het experiment in het Restaurant van de Toekomst kan zo'n interactie bijvoorbeeld tot stand komen in een groepsdiscussie aan tafel, in het besluit om samen voor een andere invulling van de lunch te kiezen, of in het onderling vergelijken van de klimaatvriendelijkheid van de genoten lunches bij de informatiezuil. De klimaatlabels kunnen daarbij mogelijk zelfs een symboolfunctie krijgen die verwijst naar de positieve emotionele energie van uitgaat van een als positief ervaren gezamenlijke activiteit.

3

Methode

3.1

Design en planning

De data voor deze studie werden verworven door een combinatie van kwantitatieve en kwalitatieve onderzoeksmethoden. In het kwantitatieve deel van het onderzoek werden empirische waarnemingen gedaan naar aankoopgedrag in het Restaurant van de Toekomst. In het kwalitatieve deel van het onderzoek werd onderzoek gedaan naar de (veranderingen in) de houding en het gedrag van restaurantbezoekers onder invloed van klimaatlabeling. Met deze combinatie van methodes kon bestudeerd worden of de gestelde hypothesen bevestigd dan wel verworpen moesten worden. De hypothesen luidden dat 1. onder de invloed van een licht CO₂-labelingsregime er geen of slechts geringe veranderingen optreden in het (aankoop)gedrag van kantine-gebruikers, terwijl 2. onder invloed van een intensief CO₂-labelingsregime er verschuivingen zullen optreden in zowel in het (aankoop)gedrag van de kantine-gebruikers alsook veranderingen in hun houding ten aanzien van de relatie tussen voedselconsumptie en klimaatverandering.

Hetkwantitatievegedeeltebetrof eenexperiment,datwerdverdeeldinverschillende fasen: 0) nulmeting; I) licht labelingsregime, en II) intensief labelingsregime. Het kwalitatieve deel betrofeenfocusgroepnaafloopvanhetexperiment.DestudieopzetissamengevatinFiguur6. De experimentele fase liep van oktober 2010 tot maart 2011 in het Restaurant van de Toekomst van Wageningen UR. Het (gelabelde) assortiment werd voor aanvang van het experiment gestandaardiseerd, zodat dit tijdens alle fasen van het experiment hetzelfde zou zijn.

Experiment Focus groep

Fase 0 Fase I Fase II Fase II

Nulmeting Experimentele interventie Experimentele interventie Evaluatie  Zwart-wit CO₂- labeling  Website  Gekleurde CO₂- labeling  Video Informatie zuil Kassavraag Posters Flyer Menu suggesties Website Figuur 6. Studieopzet.

Tijdens de nulmeting van vijf weken vond er geen experimentele interventie plaats. In fase I zijn er basis labels ingevoerd die gedurende 10 weken (dit is inclusief de kerstperiode waarvan de data niet is meegenomen in de analyses) in het Restaurant aanwezig waren. In de laatste week van fase I is via de kassa een vraag gesteld aan de Restaurant bezoekers, over de aandacht die zij al dan niet hadden geschonken aan de labels. Fase II met het intensief labelingsregime duurde 7 weken. Tijdens deze fase is er op verscheidene manieren informatie gegeven met betrekking tot de CO₂-labeling. In de 4de _{en 6}de _{week van deze fase is}

de kassavraag veranderd en zijn er, om de bezoekers te prikkelen, wat wijzigingen aangebracht met betrekking tot de posters. Zie voor meer details van de planning het tijdschema in Figuur 7.

Fase Periode Toevoeging labels en informatievoorziening Fase 0 Wk 41 t/m 45 Fase I Wk 46 t/m 3 [Week 46] Zwart-wit labeling Website online [Week 3 (20/1)]

Kassavraag: ‘Heeft u aandacht geschonken aan de CO₂-labels?’ Fase II Wk 4 t/m 10 [Week 4] Gekleurde CO₂-labeling Video Informatie zuil Posters Flyer Menu suggesties Website

Kassavraag (niet veranderd) [Week 7]

Kassavraag: ‘Heeft u de posters in het Restaurant gelezen?’ Poster (2x) op deur bij ingang: ‘Have you read the posters in the Restaurant?’

[Week 9]

Kassavraag: ‘Heeft u vandaag geprobeerd een milieuvriendelijke keuze te maken?’

Poster (4x) in het zitgedeelte over terugname van 6% CO₂-uitstoot Figuur 7. Tijdschema en moment van toevoeging van labels en informatievoorziening voor interventie.

Het onderzoek-consortium bestond uit Wageningen UR, Food & Biobased Research, met name de onderzoeksgroep Consumer Science & Intelligent Systems die ook het Restaurant van de Toekomst beheert, de Wageningen University Environmental Policy Group en de Stichting DuVo (waarnemend voor Unilever). De onderzoeksgroep Consumer Science & Intelligent Systems was verantwoordelijk voor de praktische opzet en uitvoer en de dataverzameling en de Environmental Policy Group was primair verantwoordelijk voor de theoretische vormgeving en de wetenschappelijke verankering van het onderzoek.