Groeneveld in de verkoop

In 1938 besluit de familie Taets van Amerongen het westelijke deel van Groeneveld aan Staatbosbeheer te verkopen.148 Welke argumenten daarbij precies een rol hebben gespeeld is niet helemaal duidelijk. De familie had in de jaren daarvoor geprobeerd om samen met de eigenaren van de aangrenzende buitenplaats Buitenzorg een villa-park te ontwikkelen, op het terrein van Buitenzorg en het aangrenzende Ravensteinse bos van Groeneveld. De gemeente Baarn ondersteunde deze plannen en had deze in 1935 opgenomen in hun gemeentelijk uitbreidingsplan (afb. 4.11). Door een aantal maatschappelijke organisaties werd er vervolgens protest aangetekend. Met succes, want in 1937 werden de plannen door een besluit van Hoge raad nietig verklaard.149 Wellicht hebben de gevolgen van deze uitspraak en het mislopen van de inkomsten uit de exploitatie een rol gespeeld voor de uiteindelijke verkoop.

Staatsbosbeheer was is deze periode actief bezig gronden te verwerven om de bos-wachterij de Vuursche te vergroten. De onderhandelingen werden dan ook persoonlijk door de regiodirecteur van Staatsbosbeheer gevoerd. Tot de verkoop behoorde 39 hectare van het westelijke parkdeel, bestaande uit landerijen, bospercelen en ‘gron-den van vermaak’. De gron‘gron-den wer‘gron-den als samenhangend blok door Staatbosbeheer verworven, inclusief de beide boerderijen Oost-Indië en Wildenburg. Het gebied werd vervolgens toegevoegd aan het areaal van Staatbosbeheer op de Utrechtse Heuvel-rug waar ook De Hooge Vuursche, de Wallenburg in Zeist en de bossen rond Auster-litz inmiddels deel van uitmaakte.150 Bosbouwkundig gezien waren de bospercelen 148 Het Utrechts Archief (HUA). 1855 Familie Taets van Amerongen, inv. nr. 990.

149 Het Utrechts Archief (HUA). 1855 Familie Taets van Amerongen, inv. nr. 989. 150 Verstegen. S. Vrije Wandeling. Groningen/Wageningen: NAHI, 2017.

57

Afb. 4.11. Het verkavelingsplan voor de nieuwe villawijk op de plaats van buitenplaats Bui-tenzorg en een gedeelte van Groeneveld uit 1935.

van lage waarde omdat ze vooral uit dennenbossen bestonden en alleen met veel moeite en hoge arbeidskosten omgevormd konden worden tot een gemengd loofbos. De doelstelling van Staatbosbeheer ging echter verder dan het verwerven en verbete-ren van de aansluitende bosgebieden alleen.

In 1941 werd door de familie Taets van Amerongen het centrale deel van Groeneveld, inclusief het hoofdhuis en omgeving, aangeboden aan Staatsbosbeheer die dit deel van de buitenplaats graag wilde aankopen.151 De familie had in de voorgaande zomer de buitenplaats ook aan de gemeente Baarn aangeboden, maar deze boden een te laag bedrag, dat niet werd geaccepteerd.152 Wellicht kan de oorlogssituatie daarbij een rol hebben gespeeld. De burgemeester en wethouders van Baarn probeerden in 1941 nog wel tot een regeling te komen met Staatbosbeheer over een gezamenlijke aankoopconstructie maar ook dat ging uiteindelijk niet door.153

De verkoopaktes uit 1938 en 1941 geven goed inzicht in de wijze waarin het grond-eigendom, dat behoorde tot de buitenplaats, in een periode van ongeveer honderd jaar was geslonken. In 1832 bezat Jonkheer Mr. Joan Huydecoper van Maarsseveen (1769-1836), eigenaar van kasteel Groeneveld, in de omgeving van Baarn ongeveer 450 hectare aan grond, waaronder een groot perceel bos richting het zuidelijk gele-gen Lage Vuursche.154 Bij de verkoop van Groeneveld in 1938 en 1941 werd in totaal zo’n 134 ha. overgedragen aan Staatbosbeheer. Samen met de elf hectare grond van de overtuin die de familie in 1955 nog aan de gemeente Baarn zouden verkopen levert dat op deze manier een afname op van bijna 70 procent (afb. 4.12).

Naast een indicatie over het grondbezit, verschaffen de verkoopaktes uit 1938 en 1941 ook een beeld over de toestand van de nog resterende tuinsieraden in het park. Op de kadastrale kaarten behorende bij de verkoopaktes staan verschillende bouw-werken zoals boerderij Wildenburg, die in 1938 al in slechte staat verkeerde. Het pand werd in 1942 door Staatbosbeheer gesloopt nadat de laatste pachter de boerderij had verlaten.155 Daarna restte alleen nog een aantal lindebomen op het erf. Van de 151 Het Utrechts Archief (HUA). 1855 Familie Taets van Amerongen, inv. nr. 994.

152 Archief Eemland. 480 Gemeentebestuur Baarn 1814-1950, inv. nr. 1348. 153 Ibidem.

154 www.hisgis.nl/atlas_utrecht. (geraadpleegd 14 juni 2020).

58

overige tuinsieraden is het lastiger vast te stellen wanneer ze uit het park zijn verdwe-nen. Vooral de aanwezigheid van de tuinkoepel in de Beektuin vormt een mysterie. De ‘ronde koepel bij de ijzeren brug’ werd al in december 1884 voor sloop aangeboden in een advertentie in de Gooi- en Eemlander (bijlage deel II).156

Afb. 4.12. Overzichtskaart van de gronden die in 1832 en in 1938/1941 in het bezit waren van de eigenaren van kasteel Groeneveld.

Van de volière en het tuinhuis in de moestuin is niet bekend wanneer deze zijn verwij-derd. Volgens de vroegere opzichter van Groeneveld Rein Berends verkeerden veel bouwwerken na de Tweede Wereldoorlog in een dermate slechte staat, dat de voor-malige beheerders van het terrein niets anders konden doen dan deze te slopen.157 Van de twee sierlijke stalen bruggen uit de fase van de vroege verlandschappelijking van Groeneveld resteren na de Tweede Wereldoorlog alleen nog de onderbouw (afb. 4.13). Dertig jaar later waren van alle tuinsieraden op Groeneveld alleen nog de bak-steen opgebouwde ijskelder in het Ravensteinse bos en de tuinmuur rond het weste-lijk deel van de moestuin overgebleven.

156 Utrechtse Courant, 14 juli 1942, www.delpher.nl (geraadpleegd 14 januari 2020). 157 Persoonlijke communicatie met Rein Berends Staatbosbeheer, 14 februari 2020.

59

Fig. 4.13. Foto uit de periode net na de Tweede Wereldoorlog met de Rococobrug, zonder balustraden.

Afb. 4.14. Overzichtskaart van de aangeboden percelen ten noorden van de Heemstralaan uit 1950.