4.1.1 Kessenich (Figuur 16)
In de omgeving van Kinrooi (Kessenich-Geistingen) situeert zich in de alluviale vlakte van de Maas reeds geruime tijd (ca. 40 jaar) een belangrijke grindwinningactiviteit, die resulteerde in grote grindplassen in het gebied. Einddatum van deze grindwinning is via het Grinddecreet geregeld (oorspronkelijk 2005, maar recent enigszins aangepast) en de herinrichting voorziet in een groots opgezet recreatief project aan de Spaanjerdplas, bestaande uit o.a. een jachthaven, zeilaccommodatie, dagstrand, enz. Voor de Kessenichplas (ook wel Dragrasaplas genoemd) is een natuurgerichte herinrichting voorzien. Het herstructureringscomité heeft doorheen het hele planningsproces van herinrichting steeds geopteerd voor een geïntegreerde aanpak van de aanwezige grindplassen en heeft hiertoe een visie ontwikkeld over het gehele gebied (ca. 510 ha). De zones Kleizone, Boterakker en Maasweg verkrijgen daarbij specifieke functies en een aangepaste inrichting. Het comité was tevens van oordeel – conform o.a. de bepalingen uit het Provinciaal Ruimtelijk Structuurplan Limburg – dat men de bestaande toeristische voorzieningen maximaal diende te valoriseren.
Inrichtingsplan
• Kleizone
De Kleizone werd ingericht in functie van natuurontwikkeling, waarbij het dijklichaam na ontgrinding verschoven werd, weg van de Witbeek, meer richting Dragrasaplas. Op deze wijze worden een drietal zones met verschillende waterdynamiek gecreëerd: vooreerst is er een oeverstrook langsheen de dijk welke, via de Dragrasaplas, rechtstreeks wordt beïnvloed door de Maas. Daarnaast wordt het binnendijkse land, met aanleg van een aantal, al dan niet ondiepere, plassen, opgedeeld in twee zones, waarbij in het oostelijk deel de voorziene plassen rechtstreeks zullen worden beïnvloed door grondwaterschommelingen, terwijl het noordwestelijk deel zal worden beïnvloed door peilschommelingen in de Witbeek.
Het gebied wordt ontsloten middels een wandelpad langsheen de Witbeek, met aansluitend een knuppelpad over een aantal van de aangelegde poelen. Voorts worden nog een aantal infopanelen, een observatiehut en een houten brug over de beek voorzien. Behoudens een beperkte aanplant van streekeigen struwelen langsheen de Witbeek, wordt geopteerd voor spontane begroeiing.
• Boterakker – noord (fase I)
Deze zone wordt ingericht in functie van natuurontwikkeling. Het streefbeeld is de realisatie van een waterland met graslanden, ruigten en enkele struwelen (overgang landbouw/natuur). Naast graslanden worden een aantal plas-drasgebieden met natuurlijke vegetatieontwikkeling voorzien. Daarnaast worden een aantal recreatieve zones ingebracht: duikplas met variabele diepte (tussen 10 en 30 m), surfstrand en open grasvlakte als zone voor waterscouts. Als ontsluiting voor deze recreanten dient niet alleen een padenstructuur aangelegd te worden, maar ook de nodige parkeerplaatsen. Deze laatste zullen, in zoverre dit qua veiligheid en onderhoudsvriendelijkheid mogelijk is, een ‘groen’ zacht karakter hebben.
• Maasweg
Na ontgrinding van de dijk zal aan weerszijden van de nieuwe dijk een behoorlijk brede grondaanvulling gerealiseerd worden, zodat de verbinding tussen Kleizone en Kollegreend meer volume krijgt. In de Dragrasaplas wordt enkel weidelijk vissen toegestaan. Op de landmassa Kollegreend/Maasweg wordt ter hoogte van de oude Dragrasa-kantoren een ‘natuurlijk’ haventje voorzien voor de vissersbootjes. De ontsluiting kan voornamelijk gebeuren via de aan te leggen dijkweg, aangevuld met beperkte infrastructuur ten behoeve van het goed functioneren van het haventje.
Figuur 16: Herinrichtingsplan voor het gebied Spaanjerd-Dragrasaplas, ter situering van de toponiemen (bron Grindherstructureringscomité 2007).
4.1.2 Heerenlaak (Figuur 17)
Het grindwinningsgebied Heerenlaak te Maaseik situeert zich ten noordoosten van het kerkdorp Aldeneik en wordt, zowel ten noorden als ten oosten, begrensd door de Maas. Het totale grindwinningsgebied is ca. 235 ha groot. De landstrook Klauwenhof, helemaal in het oosten, in de binnenbocht van de Maas, werd na ontgrinding heraangevuld en heringericht als landbouwzone. De rest van het gebied werd, met uitzondering van de oeverzone van Klauwenhof en van de smalle landtong tussen plas en Maas die een natuurbestemming hebben, nabestemd in functie van recreatie met ter hoogte van het schiereiland Heerenlaak de aanleg van een jachthaven, twee campings, een zandstrand, ondersteunende accommodatie, enz. Inrichtingsplan
Voor het hele grindwinningsgebied ligt een structuurplan voor waarbinnen de nabestemming werd ingevuld voor de zones welke, binnen de context van het Grinddecreet, door het herstructureringscomité heringericht dienen te worden:
• Visvijver
Het meest westelijke gebied, tussen de nieuwe noord-zuid gerichte Heerenlaakweg en de nieuwe noordoost gerichte ontsluitingsweg (in het verlengde van de Houtweg), werd ingericht als visvijver, waarbij naast het recreatieve aspect - wandelen, fietsen en vissen - ook aandacht werd gegeven aan het meer ‘groene’ aspect, zodat deze zone bufferend zal werken tussen de harde recreatiepool aan de ene zijde en de aanpalende woonkernen aan de andere zijde.
• Bosbeek
Tussen de visvijver en de nieuwe Heerenlaakweg situeert zich de Bosbeek. De heraanleg van deze beek, welke immers volledig verdween ten gevolge van de ontgrinding, vormde een belangrijk aandachtspunt. De beek kreeg een uitstroomvoorziening in de Maas op dezelfde locatie als de vroegere uitstroming, terwijl aan het nieuwe tracé een veel sterker meanderend verloop gegeven is. Dankzij de toegenomen lengte en het grote aantal natuurlijke vistrappen, verspreid over de hele lengte van het nieuwe tracé, zal de Bosbeek de Maas instromen op een peil dat nagenoeg overeenstemt met het zomerpeil van de Maas, zodat de vissen vanuit de Maas vlot de Bosbeek kunnen opzwemmen.
• Zandstrand – ligweiden – bastion
Ten oosten van de nieuwe Heerenlaakweg is een komvormige plas voorzien. De in het plan opgenomen westelijke oever werd afgewerkt als zandstrand, met bijhorende speel- en ligweiden.
Oevers met flauwer glooiende profielen zijn deze met natuurfunctie aan de landtong Klauwenhof en tevens ter hoogte van de smalle Maasoeverstrook naar Klauwenhof toe. Aan de westelijke zijde van de plas zijn de oevers heringericht naar recreatieve functies (jachthaven, ligstrand, harde oevers met woon- en horecafunctie).