Goede praktijken van toegankelijkheid van algemene voorzieningen voor mensen met een

psychische handicap

In het tweede deel van het onderzoek zijn de onderzoekers op zoek gegaan naar goede praktijken van toegankelijkheid van algemene voorzieningen. Omdat initiatieven die tot doel hebben de toegankelijkheid van voorzieningen voor (ex-)ggz-cliënten te vergroten vanuit verschillende invalshoeken kunnen worden ontwikkeld, is gekozen voor het selecteren van 4 praktijken van ongebonden schilvoorzieningen, 4 GGZ/consumerrun-projecten en 4 projecten van ‘buiten’ de GGZ. Op deze manier wordt in onze analyse de diversiteit van de ontwikkelde initiatieven vertaald. Er is gekeken naar praktijken die bij de Lfos, bij ggz-Nederland, bij Regio consult Nederland bekend zijn of en in grijze literatuur worden genoemd. De praktijken zijn geselecteerd aan de hand van enkele globale criteria met betrekking tot de doelgroep, doelstelling van praktijken en behoeften van mensen met een psychische handicap. In beperkte mate is er gekeken naar methodiek en effectiviteit. De selectie moet niet opgevat worden als een aanwijzing dat andere praktijken niet interessant zijn of niet effectief zijn. Het gaat om de volgende projecten:

1. Brouwerij De Prael te Amsterdam

2. Coachingstraject Zorggebruikersbundeling te Almere 3. Daat Drenthe

4. De Klussenbus te Eindhoven 5. Stichting De Wegwijs te Utrecht 6. Incentive te Schiedam

7. Inloophuis Psychiatrie te Leiden

8. Vestiging reïntegratiebedrijf KLIQ te Venlo 9. Kwartiermaken

10. ROC Zadkine te Rotterdam

11. Stichting Roer in Handen te Amsterdam 12. Wesselinggroep/Equal te Veenendaal

Deze 12 praktijken zijn in hoofdstuk 4 (kort) en in de bijlage (uitgebreid) beschreven aan de hand van een aantal

onderwer-pen, zoals doelstelling/ doelgroep, methodiek etc. De beschrij-ving van de praktijken geeft inzicht in de mogelijkheden om een integraal ondersteuningsaanbod voor mensen met een psychische handicap te ontwikkelen, voor mensen die niet afhankelijk (willen) zijn van de GGZ.

De beschreven praktijken hebben allemaal hun kleine succesver-halen en versuccesver-halen over moeizame overleving. In het algemeen kan worden geconcludeerd dat maatschappelijke participatie van mensen met een psychische handicap meer dan in het verleden op de maatschappelijke agenda is gekomen en dat de deelnemers aan de projecten veelal zeer positief zijn over de mogelijkheden die worden aangebonden. Daarnaast blijkt het behalen van successen op dit terrein vaak een kwestie van lange adem. De beschrijvingen geven een goed beeld van succes- en faalfactoren bij het bevorderen van de maatschappelijke participatie van mensen met een psychische handicap.

Uit de bestudering van de ‘good practices’ zijn een aantal bevorderende en belemmerende factoren aan te wijzen. Factoren die de maatschappelijke participatie van ex-psychiatrische patiënten bevorderen zijn:

1. Voor het bevorderen van maatschappelijke participatie is een gedegen kennis van de doelgroep (door een geschiedenis als hulpverlener of cliënt in de GGZ) en een netwerk met allerlei instanties noodzakelijk.

2. Een bevorderende factor is daarnaast de verdere uitwerking en verspreiding van methodieken die in verschillende pro-jecten worden ontwikkeld die steun bieden voor professio-nals. Daarnaast blijft het werken met psychiatrische patiënten maatwerk. Op het moment dat het niet klikt met de professi-onal of met andere deelnemers, lijkt de kans op succes nihil.

3. In de meeste beschreven projecten is een veilige en ver-trouwde omgeving essentieel voor een goed resultaat.

4. Voor de deelnemers zijn de beschreven praktijken ook los van de vraag of ze het beoogde resultaat opleveren belang-rijk. Dat heeft te maken met de ruimte die ze krijgen om zich te ontplooien.

Er zijn ook enkele belemmerende factoren aangewezen. Deze hebben vooral te maken met de wijze waarop middelen worden ingezet om participatie te bevorderen.

1. De bestudeerde projecten blijken zeer kwetsbaar te zijn door gebrek aan een goede inbedding en projectfinanciering. De projecten zijn vaak erg afhankelijk van de inzet van enkele individuen. Vaak is men nog financieel (deels) afhankelijk van GGZ instellingen (De Prael, de Klussenbus, ROC Zadki-ne). Een mogelijke oplossing zou kunnen zijn het aanhaken bij een grotere organisatie of het ontwikkelen van samenwer-kingsrelaties buiten de GGZ.

2. Zeker als er hoge eisen gesteld worden aan mensen zoals in reïntegratietrajecten en begeleid leren zijn goede randvoor-waarden essentieel. Voor de deelnemers aan het Begeleid Leren traject van ROC Zadkine is de studiefinanciering slecht geregeld en dit leidt tot uitval.

3. De projecten die zijn bestudeerd timmeren weinig aan de weg. Er is in het algemeen weinig ruimte voor PR en ook de kennisuitwisseling tussen professionals is gebrekkig.

4. Een belemmerende factor die vooral te maken heeft met de gestelde doelen is de grote verwachtingen die er bij gemeen-ten en landelijke beleidsmakers zijn gemeen-ten aanzien van betaald werk. De afstand tussen de arbeidsmarkt en de mensen met een psychiatrische handicap lijkt groter te zijn geworden. De situatie op de arbeidsmarkt is veranderd en het is moeilijker om werk te vinden. Door aan hoge normen vast te houden zijn de doelen voor professionals en deelnemers te hoog gegrepen. De reïntegratiemarkt met aanbestedingen heeft hier ook geen gunstig effect op gehad.

5. De irreële verwachtingen hebben hun oorzaak in gebrekkige kennis van betrokken partijen, zoals onderwijs, UWV en gemeenten, over leven met een psychische handicap. UWV en lokale overheden hebben in sommige gevallen een te optimistische kijk op de mogelijkheden van reïntegratie van mensen met een psychische handicap en zijn geneigd te weinig rekening te houden met de handicaps van deze groep.

Er is zowel sprake van een tekort aan kennis van doelgroep als teveel de nadruk op schadelastbeperking, terwijl partici-patiedoelstelling onvoldoende gewicht heeft.

In deel 3 van het onderzoek zijn aan een 25 tal experts op het terrein van werk/inkomen, welzijn en ervaringsdeskundigen de resultaten van het onderzoek tot nu toe voorgelegd en het verzoek om enkele concrete voorstellen te formuleren op de verschillende terreinen. Van de verschillende bijeenkomsten is in hoofdstuk 5 verslag gedaan.