De geweldscyclus die ten grondslag ligt aan het glazen plafond

Zoals reeds vermeld, heeft de mannelijke hegemonie haar basis in systematisch geweld van mannen tegen vrouwen. Ofwel aan de institutionele vrouwenonderdrukking ligt een geweldscyclus ten grondslag. Cudd onderscheidt in haar boek vijf soorten van systematisch geweld: 1) oorlog tussen onafhankelijke soevereine naties; 2) rijk gesponsord geweld tegen ondergeschikte groepen in de maatschappij; 3) niet rijk gesponsord geweld door dominante groepen tegen ondergeschikte groepen; 4) geweld door ondergeschikte groepen tegen dominante groepen; 5) geweld binnen de groep. In dit onderzoek gaat het over de derde soort van systematisch geweld, specifiek over geweld van mannen tegen vrouwen. Cudd noemt in dit verband seksuele aanranding, huiselijk geweld, seksuele slavernij en prostitutie.55

In het glazen plafond debat komt systematisch geweld als zodanig niet ter sprake als een directe belemmerende oorzaak voor vrouwen om door te stromen naar de top. Toch lijkt het belangrijk om hier nog het een en ander over te zeggen. Uit onderzoek blijkt namelijk dat kinderen en pubers een grote (43,1%) slachtoffergroep zijn binnen het seksueel huiselijk geweld en dat er een groot

sekseverschil is als het gaat om jeugdige slachtoffers van seksueel geweld. Zo heeft een op de vijf vrouwen en een op de vijfentwintig mannen seksueel geweld meegemaakt voor het zestiende levensjaar (Seksueel geweld, 2009, p. 10). In de lijn van Cudd wordt vermeldt dat ‘geconfronteerd worden met seksueel geweld *…+ een schokkende ervaring [is] die alle elementen van een trauma in zich draagt: machteloosheid, acute ontwrichting van het bestaan en extreem onbehagen. *…+ Het

55

geweld ondermijnt het gevoel van veiligheid, ondergraaft het zelfbeeld en het beeld dat het slachtoffer heeft van haar of zijn omgeving’ (Seksueel geweld, 2009, p. 12).

Het lijkt logisch dat deze omvangrijke confrontatie van jonge vrouwen met seksueel geweld en de hieruit voortvloeiende ontwrichting in het bestaan ook een aanzienlijke invloed moet hebben op het latere carrièreverloop van deze vrouwen, en zoals Cudd ook meent op vrouwen als groep. Indien niet adequaat wordt omgegaan met de schending van het veiligheidsgevoel, het zelfbeeld en het beeld van de omgeving, zullen deze ervaringen vrouwen behoedzamer en/of instabieler maken. Vrouwen zullen eerder beschutting dan uitdaging zoeken of tussen beide condities heen en weer schakelen. Dit zal de keuzes van vrouwen wellicht beïnvloeden overeenkomstig de indirecte krachten van Cudd, zoals beroepskeuzes met lager loon, schaamte en laag zelfbeeld, vals bewustzijn en vervormde verlangens.

Derhalve is het, mijns inziens, gegrond om systematisch geweld ook te erkennen als een belemmering voor vrouwen als groep om door te stromen naar de top, en het eveneens als een belangrijke oorzaak te zien van het glazen plafond. In de tekening is dit weergegeven.

In het debat over het glazen plafond hebben we niet alleen te maken met geweld van mannen tegen vrouwen maar komen we ook de laatste twee soorten van systematisch geweld tegen, te weten geweld van vrouwen tegen mannen en geweld tussen vrouwen onderling. Cudd bespreekt deze laatste twee soorten van geweld niet, omdat ze niet geclassificeerd kunnen worden als onderdrukking, ofschoon ze wel door onderdrukking veroorzaakt kunnen worden. In beide gevallen is er namelijk geen groep die profiteert van het geweld (2006, p. 89-90). Met betrekking tot dit onderzoek is het echter jammer dat ze er nagenoeg niets over zegt.56

In het glazen plafond debat ergert Stellinga zich bijvoorbeeld mateloos aan de onredelijke boosheid van feministische vrouwen naar mannen. En op haar beurt is zij weer onredelijk kritisch of tamelijk onverschillig naar vrouwen. Het is een kringloop van boosheid die niet productief is. Het

56

Het enige wat ze erover zegt is dat geweld naar mannen minder zeggings- of daadkracht heeft dan geweld naar vrouwen omdat dit geweld geen basis heeft in een onderdrukte status van mannen als groep. Zo zijn er bijvoorbeeld geen onaantrekkelijke stereotypen van toepassing op mannen (2006, p. 89-90, 163).

neigt een inhoudsloze pennenstrijd te creëren die alleen door vrouwen wordt gevoerd en waar de sensatie beluste media mee aan de haal gaan.

Productief verzet tegen vrouwenonderdrukking vraagt om het doorbreken van deze geweldscyclus. Erkenning van de ernstige onrechtvaardigheden van onderdrukking, zonder te verzanden in woede of beschuldigingen naar mannen of naar elkaar, zou een begin kunnen zijn. Deze erkenning zal volgens Cudd de cultuur van slachtofferschap, van ‘alle vrouwen zien als potentieel slachtoffer van misdrijven’ veranderen naar ‘alle vrouwen zien als onderworpen aan een sociale onrechtvaardigheid’. Het is volgens haar verkeerd dat vrouwen zichzelf zien als slachtoffer, als persoonlijk ontoereikend, vanwege het zelf afbrekende aspect ervan. Zichzelf zien als onderdeel van een groep die onderworpen is aan een langdurige sociale onrechtvaardigheid neemt het zelf afbrekende aspect van het slachtoffer weg, aldus Cudd (2006, p. 201, 216). Naast erkenning van vrouwenonderdrukking lijkt een tweede strategie, een positieve instelling van belang te zijn om de geweldscyclus te doorbreken en de kracht van vrouwen te bevorderen. Zo laat Tenzin Palmo, een boeddhistische non, in een interview weten: ´And I think to dwell continually on the dark side creates gloom and despair and anger and hatred, and that just adds to the darkness. So rather than that, we need to think of the beauty in the world, and also send out love and compassion to all beings in this world. Not just the people we like, but people who we find difficult.´57 (zie ook Banens, 2010, p. 45- 46).