Gevolg voor al uitgegeven bedragen (sunk costs)

We zijn nagegaan wat de gevolgen van terugtrekken uit de MoU’s zijn voor de al uitgegeven bedragen.

Nederland heeft uitgaven gedaan voor drie van de vier MoU’s:

 Voor de SDD hebben we de volledige Nederlandse financiële bijdrage betaald (zie optie 1).

 Voor de PSFD hebben we een deel van de Nederlandse financiële bijdrage betaald (zie optie 1).

 Voor de IOT&E hebben we de twee testtoestellen gekocht die we in zouden brengen. Deze hebben we voor een belangrijk deel betaald.

De deelnamekosten aan de IOT&E zijn nog niet betaald, evenmin als de eigen kosten van deelname (zie optie 1)

 Voor de P&S zijn nog geen uitgaven gedaan.

111

Sunk costs SDD

De reeds gedane bijdragen in de SDD zijn niet geheel verloren als Nederland zich uit de SDD terugtrekt. Dat komt omdat de verwachte financiële baten (‘recoupment’) uit de SDD niet volledig wegvallen bij terugtrekken. We noemen deze baten:

 de royalty’s;

 het ontwikkelingskostenvoordeel.

Zonder terugtrekken zou Nederland een deel van de geïnvesteerde bedragen terugverdienen door de ontvangst van royalty’s over JSF aankopen door landen die niet aan de ontwikkeling hadden bijgedragen.

Deze landen betalen een opslag als bijdrage in de ontwikkelingskosten.

De partnerlanden ontvangen ieder een proportioneel aandeel in de opbrengst van deze opslag als royalty.

Bij terugtrekken uit het MoU behoudt Nederland de aanspraken op de royalty’s. Bepaling 18.7 van het SDD-MoU stelt immers:

‘18.7. The respective rights and responsibilities of the Participants regarding (…)Section XII (Third Party Sales and Transfers) (…)will continue notwithstanding terminatio n of, withdrawal from, or expiration of this MOU or any of its Supplements.’

Ontwikkelingskostenvoordeel

Zonder terugtrekken zou Nederland een deel van de geïnvesteerde bedragen terugverdienen doordat het als partner geen opslag voor de ontwikkelingskosten hoeft te betalen. Deze opslagen vormen de

tegenhanger van de royalty’s van de partnerlanden. Het is echter niet zo dat dit voordeel bij aanschaf via FMS geheel verdwijnt: in het supplement bij het SDD-MoU is de volgende bepaling opgenomen:

‘4.2. U.S. DoD research and development costs incurred for the Air System will not apply to any Air Systems that may be exported to the NL MOD pursuant to U.S. commercial export licenses in accordance with any future cooperative production arrangements.

In the event that the Participants mutually decide to enter into a future foreign military sale of the Air System by the U.S. Government to the Government of the Netherlands, the U.S. DoD will exclude from the price of the Air System all of the U.S. DoD research and dev elopment costs incurred for the Air System, provided that the NL MOD does not withdraw from the JSF SDD Framework MOU and this Supplement.

In the case of NL MOD withdrawal, the financial contribution made by the NL MOD up to the date of withdrawal will be taken into consideration regarding any such future foreign military sale.’

Deze bepaling garandeert geen volledige vrijstelling van de opslag voor ontwikkelingskosten in het geval van een FMS-koop, alleen van het VS-aandeel hierin. De bepaling maakt verder onderscheid tussen een koop terwijl Nederland partner in het SDD-MoU is gebleven en een

FMS-koop als Nederland uit het SDD-MoU is gestapt. In het eerste geval heeft 112

Nederland de volledige vrijstelling van het VS-deel en in het tweede geval wordt bij die FMS-koop rekening gehouden met het tot dan betaalde deel van die financiële bijdrage. Dit kan betekenen dat Nederland alsnog een opslag moet betalen. Ook al heeft Nederland de maximale bijdrage al geheel voldaan. Immers, de totale SDD-kosten zijn gestegen en de VS hebben die stijging voor eigen rekening genomen. In geval van een FMS-koop terwijl Nederland zich uit de SDD heeft terug getrokken, zal Nederland voor die stijging waarschijnlijk nog worden aangeslagen.

Sunk costs PSFD MoU

Voor het PSFD-MoU geldt een zelfde recoupment als voor de SDD:

 de royalty’s;

 het ontwikkelingskostenvoordeel

Voor royalty’s bevat het PSFD-MoU bevat in bepaling 19.8 een vergelijkbare regeling rond de royalty’s als bij de SDD:

‘19.8 The respective benefits and responsibilities of the Participants regarding (…) Section XIII (Third Party Sales and Transfers), Section XIV (…) will continue to apply notwithstanding termination of, withdrawal from, or expiration of this MOU.’

Over de ontwikkelingskosten hebben we in het PSFD-MoU geen bepaling aangetroffen die te vergelijken is met bepaling 4.2 van het supplement bij het SDD-MoU. We gaan er dus vanuit dat het

ontwikkelingskostenvoordeel over de PSFD in geval van opzegging van het PSFD-MoU wel verloren is.

Sunk costs IOT&E

Voor de IOT&E zijn tot dusver geen andere uitgaven gedaan dan voor de twee testtoestellen.

Als Nederland zich uit de MoU’s terugtrekt en een ander toestel dan de JSF koopt, zullen de twee testtoestellen verkocht moeten worden aan de andere partners. Het Ministerie van Defensie raamt de verkoopopbrengst in de jaarrapportage Vervanging F-16 2011 (Defensie en EL&I, 2012) op € 150 miljoen, maar er is geen onderbouwing voor dit bedrag. Het is verder aannemelijk dat de waarde van de toestellen in de loop der tijd zal afnemen, niet alleen door de leeftijd, maar ook doordat de technologische uitrusting van latere toestellen verder gevorderd zal zijn. De

testtoestellen stammen uit de eerste productieseries die aanpassingen en updates vereisen. In de tussentijd zal het Ministerie van Defensie

stallingskosten moeten maken die ten laste gaan van de verkoopopbrengst.

Het tweede testtoestel zal overigens in tegenstelling tot het eerste 113

testtoestel beschikken over zogenaamde orange wiring: testbedrading.

Deze bedrading heeft de mogelijkheid alle systemen in het toestel te monitoren. Deze bekabeling beperkt de verkoopbaarheid van het toestel doordat dit toestel vooralsnog de VS niet mag verlaten. Het eerste testtoestel heeft deze bedrading niet, waardoor het de VS op termijn zou mogen verlaten. De Amerikaanse overheid voert overigens een restrictief beleid voor verkoop van militair materieel aan derde landen, wat de mogelijkheden voor de verkoop van de testtoestellen sowieso beperkt.

Conclusie sunk costs

Op grond van het voorgaande concluderen we dat bij terugtrekken uit de SDD het een deel van de aan het SDD-MoU uitgegeven bedragen niet als verloren hoeft te worden beschouwd omdat de recoupment van die investeringen grotendeels intact blijft. Van de aan de PSFD betaalde bedragen zal een kleiner deel niet als verloren hoeven te worden beschouwd, met name omdat het voordeel met betrekking tot de in het kader van dit MOU gemaakte ontwikkelingskosten wel weg is.

Het is twijfelachtig of Nederland nog een redelijke opbrengt uit de testtoestellen zal halen als die verkocht moeten worden.