In deze paragraaf wordt besproken of factoren gerelateerd aan de gebruikersvriendelijkheid een barrière vormen bij de toepassing van telezorg-technologie binnen de COPD-zorg. Achtereenvolgens worden de volgende onderwerpen besproken: leren omgaan met de technologie/ educatie, eenvoud van de technologie in gebruik, de kwaliteit van het systeem en de laagdrempeligheid & toegankelijkheid.
4.3.1 Leren omgaan met de technologie/ educatie
Zorgverleners zien weinig problemen wat betreft de educatie benodigd voor het gebruik van telezorg-technologie voor henzelf. Enkel bij KOALA, waarbij gewerkt wordt via een MSC, vormt de educatie van medewerkers in het MSC een barrière. Zorgverleners geven verder aan dat de mate waarin een technologie makkelijk te begrijpen is en de mate van scholing die benodigd is voor gebruik, met name voor de COPD-patiënt, een belangrijke barrière vormt. De volgende redenen worden hiervoor door zorgverleners aangedragen:
1. Een niet technologisch georiënteerde doelgroep
2. Een lage SES
3. Mogelijke motivatieproblemen
4. Lage zelfreflectie
De redenen zijn volgens zorgverleners onafhankelijk van de technologie die men uiteindelijk wil gaan gebruiken. Daarom wordt bij het beschrijven van de redenen geen onderscheid gemaakt tussen de oplossingsrichtingen. COPD-patiënten geven aan zelf weinig problemen te zien wat betreft de educatie en het leren omgaan met de technologie.
Ad 1.) Volgens zorgverleners zijn mensen met COPD, die het meeste baat zullen hebben bij het gebruik van telezorg-technologie, over het algemeen oudere niet technologisch georiënteerde
39 mensen. Goede begeleiding en uitleg zijn daarom essentieel. COPD-patiënten geven echter aan geen moeite te hebben met technologie gebruik. Wel zou het gebruik van internet voor problemen kunnen zorgen. Een aantal patiënten heeft hier geen ervaring mee.
Ad 2.) In Oost-Groningen is over het algemeen sprake van een lage Sociaal Economische Status (SES). Mensen vinden snel iets moeilijk. Dit kan paniek veroorzaken.
‘Ik moest vanmorgen iemand instructies geven over een respimat7 en die mevrouw was al
helemaal zenuwachtig dat ik kwam, en dan is er gelijk de gedachte van ‘dit kan ik nooit, dit kan ik echt nooit, ik word er helemaal zenuwachtig van. (.…) Mensen zijn snel in paniek (NPPO).’
Wat samenhangt met de lage SES is het opleidingsniveau. Zorgverleners geven aan dat in Oost-Groningen veel analfabetisme voor komt, waardoor meer effort benodigd is om alles uit te leggen. Deze factor is niet naar voren gekomen gedurende de interviews met COPD-patiënten.
Ad 3.) Een huisarts is van mening dat niet het technologie gebruik een probleem vormt, maar de motivatie van mensen. Volgens verschillende zorgverleners zijn de mensen die je wilt vangen in een telezorg project, waarbij de meeste winst valt te behalen, over het algemeen niet begaan met hun gezondheid. COPD-patiënten blijven bijvoorbeeld roken en zijn therapieontrouw. Mensen zullen snel denken ‘dit heb ik niet nodig’. Daarnaast is COPD een vrij constant ziektebeeld, waardoor het minder motiverend is om er actief mee bezig te zijn.
‘Ik zie het scenario niet dat iemand in deze situatie periodiek vragenlijsten gaat
beantwoorden vanuit huis. Dit gaan ze niet doen. Dat interesseert ze niet. Niet omdat het te moeilijk is, maar als je al kijkt hoe moeilijk het is mensen überhaupt te motiveren om hun medicatie in te nemen. Ze denken als ik op een stoel zit heb ik nergens last van, of doe mij maar een prednison kuur dan gaat het een stuk beter (H2).’
Het merendeel van de COPD-patiënten geeft aan dat zij eventueel wel gemotiveerd zijn om aan een telezorg project mee willen werken, mits de technologie voldoende voordelen met zich mee brengt. Ad 4.) Eén van de geïnterviewde longartsen is van mening dat de motivatie niet enkel het probleem vormt, maar ook de matige zelfreflectie van mensen. De longarts geeft aan dat de mensen die je wilt vangen in een telezorg project, therapieontrouwe mensen zijn en slecht omgaan met hun COPD. Bij deze mensen is volgens de betreffende longarts tevens sprake van een lage zelfreflectie. Door de lage zelfreflectie zullen telezorg projecten bij deze mensen ook minder snel hun doel bereiken. Deze factor is niet naar voren gekomen gedurende de interviews met COPD-patiënten.
‘De moeilijkheid zit hem in de mensen die wat minder slim zijn en niet zoveel zelfreflectie hebben. Daar kun je nog zulke mooie systemen voor verzinnen en nog werkt het dan niet (LA2).’
4.3.2 Eenvoud van de technologie
Zorgverleners benadrukken dat de mate waarin een applicatie eenvoudig in het gebruik is, erg belangrijk is binnen de COPD-zorg in Oost-Groningen. Dit hangt onder andere samen met de lage SES en de doelgroep die overwegend uit oudere, niet technologisch georiënteerde, personen bestaat (zoals besproken in hoofdstuk 4.3.1).
7
40 Health Buddy
Het merendeel van de zorgverleners en patiënten zien weinig problemen bij het eventuele gebruik van de Health Buddy in combinatie met de Health Hero iCare Desktop. Eén nurse practitioner geeft aan problemen te zien bij het gebruik van de Health Buddy door de patiënt, maar over het algemeen wordt gesteld dat de Health Buddy erg makkelijk te gebruiken is en voor een grote groep mensen acceptabel is. Het vraagt weinig inspanning om de vragen te beantwoorden. Mensen hoeven enkel een paar knoppen in te drukken. Wel benadrukken zorgverleners en patiënten dat het doorgeven van medische data via voorgestructureerde antwoordcategorieën voor problemen kan zorgen, omdat het voor COPD-patiënten moeilijk is verschil in de mate van ervaren klachten aan te geven. Volgens één van de longverpleegkundigen zijn de vragen van de Health Buddy daarnaast te algemeen, dit kan snel verwarring veroorzaken.
‘Mijn eerste reactie is eigenlijk van dat je moeilijk weer kan geven hoe je je voelt. Binnen de diabeteszorg kun je getallen doorgeven en dat kan ik niet doen (PZ3).’
De Desktop, waar zorgverleners gebruik van zouden maken, wordt als erg overzichtelijk beschouwd. De kleuren en de grafieken worden als prettig ervaren. Daarnaast vinden zorgverleners het erg handig dat zij direct patiënt gegevens met elkaar kunnen vergelijken.
TeleCOPD
Zorgverleners zien zelf geen problemen bij het gebruik van TeleCOPD. Net als de vorige applicatie wordt de desktop als overzichtelijk, helder, duidelijk en open beschouwd. Zorgverleners benadrukken dat de applicatie te moeilijk in het gebruik is voor de gemiddelde COPD-patiënt. De lage SES in Oost-Groningen is hiervan één van de oorzaken. Daarnaast zijn veel COPD-patiënten geen computers of internet gewend. Dit wordt onder andere veroorzaakt door het feit dat het voornamelijk oudere personen betreft. Ook het inloggen per internet of via de telefoon en het beantwoorden van vragen middels vaste antwoordcategorieën, is voor de gemiddelde COPD-patiënt erg ingewikkeld. Aangegeven wordt dat het werken met internet voor de toekomstige generatie waarschijnlijk geen probleem vormt.
‘Gezien de leeftijdscategorie bij COPD-patiënten, die over het algemeen een stuk ouder is dan bij diabetes, denk ik dat zo’n kastje beter is dan dat je mensen laat inloggen op internet. Dan heb je teveel kans dat er een verkeerd knopje wordt ingedrukt, dan heb je een foutmelding en dan heb je van wat moet ik nu (H3).’
Ongeveer de helft van de COPD-patiënten bevestigd het beeld van zorgverleners. Een deel van de patiënten vindt de applicatie erg overzichtelijk en een ander deel geeft aan dat het gebruik van internet voor problemen kan zorgen. Verder benadrukken zorgverleners dat mensen snel angst kunnen ontlenen aan de gegevens die zij kunnen inzien via de desktop, omdat zij niet in staat zijn de gegevens op de desktop goed te interpreteren. Dit wordt niet genoemd door patiënten.
KOALA
Beeld- en spraaktechnologie wordt door zorgverleners en patiënten als erg makkelijk in gebruik ervaren. Zij vinden beeld- en spraaktechnologie een mooie directe vorm van zorgverlening. Er is oogcontact, wat makkelijker praat voor de zorgverlener en de patiënt. Daarnaast kunnen zowel zorgverleners als patiënten de vragen in eigen woorden stellen. Eén van de geïnterviewde huisartsen, die ervaring heeft met een eerdere KOALA pilot, geeft echter aan dat zelfs beeld- en spraaktechnologie voor de gemiddelde COPD-patiënt moeilijk in het gebruik is. Geen enkele geïnterviewde COPD-patiënt voorziet problemen gedurende het gebruik van KOALA.
41 4.3.3 Kwaliteit van het systeem
Problemen omtrent de betrouwbaarheid en de privacy zijn in de interviews in beperkte mate genoemd door zorgverleners en patiënten. Zorgen met betrekking tot technische problemen en de veiligheid zijn vrijwel niet naar voren gekomen gedurende de evaluatie van de mogelijke oplossingen. Health Buddy & TeleCOPD
Eén van de longartsen heeft zijn twijfels over het centraal opslaan van patiënt gegevens via internet en het gebruik van een gezamenlijke desktop, zoals bij de Health Buddy en TeleCOPD. Hoe meer mensen toegang hebben tot de gegevens via internet, hoe groter de kans dat de applicatie gehackt wordt. Hierdoor kan de privacy van de patiënt in gevaar komen.
KOALA
Enkele zorgverleners geven aan dat bij het contact via een MSC de privacy van de patiënt niet gewaarborgd blijft. Patiënten moeten open en bloot hun verhaal doen bij een (meestal) onbekend persoon. Hierbij is de patiënt via een beeldscherm direct zichtbaar voor iedereen in het MSC. Daarnaast geeft een zorgverlener, die ervaring heeft met KOALA, aan dat patiënten het vreemd vinden wanneer zorgverleners rechtstreeks bij hen in de huiskamer kunnen kijken. Patiënten hebben geen problemen omtrent deze problematiek aangegeven.
4.3.4 Toegankelijkheid & laagdrempeligheid
Gebruikersgroepen geven aan dat het belangrijk is dat een applicatie, vooral voor de patiënt, erg laagdrempelig en toegankelijk in het gebruik moet zijn. Dit is prettiger voor de patiënt en het zal sneller leiden tot gebruik in de praktijk.
Health Buddy
Zorgverleners en patiënten zijn van mening dat de Health Buddy voor de patiënt zeer laagdrempelig is, omdat de applicatie gewoon thuis op bijvoorbeeld de kast of tafel staat. Ook de interactie die de applicatie levert met de patiënt, maakt het apparaat erg toegankelijk in gebruik.
TeleCOPD
Zowel zorgverleners als patiënten geven aan dat het inloggen met inlogcodes via het internet of de telefoon een te grote drempel vormt voor gebruik. Hierdoor zullen gebruikers minder snel gebruik maken van de applicatie.
KOALA
Zorgverleners en patiënten ervaren beeld- en spraaktechnologie, mede door het oogcontact, als een zeer toegankelijke en laagdrempelige vorm van zorg voor de patiënt.
4.3.5 Conclusie gebruikersvriendelijkheid
Beeld- en spraaktechnologie lijkt, voor de oudere niet technologisch georiënteerde COPD-patiënt, het meest gebruikersvriendelijk gevolgd door de Health Buddy. TeleCOPD is, door het gebruik van de computer en het internet, momenteel minder geschikt. Zorgverleners hebben geen duidelijke voorkeur aangegeven en voorzien bij het gebruik van alle drie de technologieën weinig problemen (zie tabel 4.4).