Gebieden en periodes

Er bestaan nog heel veel andere hiaten in onderzoek. Zo zijn er bepaalde regio’s waar minder onderzoek uitgevoerd is. Of er zijn bepaalde periodes die minder in de aandacht stonden. Een aantal voorbeelden:

• Er is te weinig (detail)onderzoek naar de rivieren, terwijl die zo sterk veranderden en nog veranderen: indijken, versmallen, ontpolderen, etc. De prioriteiten, zoals bv. bedreigde sites, moeten eerst behandeld worden. Risicokartering kan hierbij een belangrijke rol spelen. • In het Midden-Paleolithicum hebben zich landschappelijk en klimatologisch grote

veranderingen voorgedaan. Zowel aan de UGent (Mestdagh, Louwagie) als aan de KUL (Vancampenhout) is en wordt doctoraatsonderzoek uitgevoerd naar bodem-klimaat-landschapsrelaties in deze periode (onder andere Eemien(Rocourt)-bodems). Het zou voor het reconstrueren van het landschap in deze periode interessant zijn hier meer onderzoek naar te doen.

• In de ons omringende landen zijn in het verleden al onderzoeken gedaan naar stuifzandcomplexen. De resultaten van deze onderzoeken worden wel toegepast op gebieden in Vlaanderen, maar er bestaat nog te weinig eigen onderzoek naar.

3.1.4 Samenwerking

De verschillende onderzoeksvelden binnen de fysische basiswetenschappen hebben zich redelijk afzonderlijk van elkaar ontwikkeld; er bestond niet veel samenwerking. Ook nu is dat nog niet het geval, alleen worden er kleinschalige initiatieven genomen tot samenwerking, bijvoorbeeld door werkgroepen samen te brengen met mensen uit de verschillende richtingen.

Internationaal zijn er mogelijkheden tot grensoverschrijdende samenwerking en co-financiering via het INTERREG programma. Ook in geoparken is internationale samenwerking aan de orde

(netwerking) door grensoverschrijdend te werken. Tussen Wallonië en Vlaanderen bestaat weinig samenwerking.

Tussen de opdrachtgever en de uitvoerder van het onderzoek bestaat nauw contact. Voor de fysische basiswetenschappen zijn W&Z, ALBON, VLM, VMM, ANB een aantal belangrijke opdrachtgevers. Zij voeren niet alleen zelf onderzoek uit, maar vragen ook aan universiteiten en studiebureaus om bepaalde studies uit te voeren. Denk bijvoorbeeld aan de vele ecohydrologische studies die bij studiebureaus uitgevoerd worden, maar die door de VLM en ANB gebruikt worden voor het beheer van gebieden.

Op het vlak van samenwerkingskansen moeten ook zeker de amateurs vermeld worden. Deze verzamelaars bezitten heel wat expertise en ook talrijke collecties. De vereniging voor amateur-geologen (RAW CST) is vragende partij voor samenwerkingen.

3.1.5 Bronnen

De ondergrond is voor de fysische basiswetenschappen de belangrijkste bron om informatie uit te verkrijgen. Naar andere integrerende studies, zoals landschapsbeheer of historische geografie, is de informatie uit de abiotische kaarten van grote waarde voor onder andere het interpreteren van het landschap. Bovendien vormen de kaarten vaak een historisch document, zoals de eerste geologische kaart van 1900 of de bodemkaart opgemaakt in de jaren 1960 en 1970. De belangrijkste kaarten zijn de volgende, via de link is meer informatie te vinden over de betreffende kaart.

• Geologische kaart201. Naast de kaart bieden de verklarende boekjes bijkomende, meer specifieke informatie. Deze oude geologische kaarten (uitgegeven tussen 1890 en 1919) op schaal 1/40.000 zijn gedigitaliseerd en worden nog steeds uitgegeven door de Belgische Geologische Dienst. De rastergegevens worden aangeleverd in tiff-formaat met een definitie van 150 dpi en geïndexeerde kleuren. De vectoriële bestanden zijn beschikbaar als (.tab) bestanden onder MapInfo en als (.shp) voor ArcView. Deze oude geologische kaarten hebben in vergelijking met de nieuwe onder andere het voordeel dat de informatie beschikbaar is over de ligging van (oude) groeven en ontginningen.

De meest gedetailleerde gebiedsdekkende kaart van Vlaanderen, aangepast op de huidige noden, is die op schaal 1/50.000. Deze “nieuwe reeks geologische kaarten” is te zien op DOV en bestaat uit verschillende delen. De eerste wordt gevormd door de ondergrondkaarten, bestaande uit de Tertiairgeologische kaart, de grondwaterkwetsbaarheidskaart,

nitraatgevoelige zones, waterwingebieden, etc. De tweede is de overlegkaart met niveau-informatie zoals het peil van de basis van het Quartair, het peil van de top van het Tertiair, het peil van de basis van diverse geologisch lagen, etc. Ten slotte worden de puntgegevens

weergegeven, zoals boringen, sonderingen, peilputten (grondwatermeetnet), en grondwatervergunningen, alle met bijhorende interpretaties, kwaliteitsmetingen, etc. De tertiairgeologische kaart is een afgedekte geologische kaart met de meer regelmatige bodemlagen, veelal van mariene oorsprong. Deze lagen zijn ontstaan voor de recente landschapsvorming die met de ijstijden begonnen is. De quartairgeologische kaart beschrijft de oppervlaktenabije afzettingen die een duidelijke relatie vertonen met het huidige landschap. De quartairgeologische kaarten zijn profieltypekaarten. Hierop wordt zowel de verticale als laterale opbouw van de quartaire ondergrond weergegeven. Op deze kaarten is het quartaire dek weggedacht. Ze zijn in digitale vorm beschikbaar en kunnen geraadpleegd worden via de Databank Ondergrond Vlaanderen ontsloten via http://DOV.Vlaanderen.be en zijn op vraag samen met de verklarende tekst geplot te verkrijgen. Voor een algemeen quartairgeologisch overzicht bestaat er de overzichtskaart van Vlaanderen op schaal 1/200.000.

De Belgische Geologische Dienst heeft van de westelijke kustvlakte (polders)een reeks geologische kaarten gepubliceerd, een gebied waar de samenstelling van de ondergrond sterk varieert. Dit aspect wordt nog te vaak verwaarloosd, omdat het niet voldoende gekend is. Daarom zullen deze kaarten een nuttig instrument vormen voor onder meer de

locatiekeuze van te ontwikkelen infrastructuren, bij beleidsplannen zoals de inrichting van een natuurgebied of het verlagen van de grondwaterspiegel. Ze vervat de algemene profieltypenkaart van de Holocene kustafzettingen en een isohypsenkaart van de basis van de Holocene kustafzetting.

• Bodemkaart202. Naast de kaart bieden de verklarende boekjes bijkomende, meer specifieke informatie. De voorbereidende kaarten geven ook een meer gedetailleerd beeld en

bijkomende informatie.

• Geomorfologische kaart. De geomorfologische kaart geeft een indeling weer van het reliëf in combinatie met de evolutie: meestal ingedeeld in klassen, gebaseerd op hellingshoek en hellingslengte of hoogteverschil in combinatie met de reliëfvormen en genese en mogelijk ook de ouderdom van het reliëf. Deze kaart is niet volledig opgemaakt voor gans Vlaanderen en maar enkele kaartbladen werden gepubliceerd (schaal: 1/25.000 en 1/50.000).

Ongepubliceerde geomorfologische kaarten zijn vaak gemaakt in het kader van thesisprojecten; die zijn bij de betreffende universiteiten vaak in te zien.

• Hydrologische karteringen: verschillende van deze kaarten kunnen via de Databank

Ondergrond Vlaanderen geraadpleegd worden. Voor een overzicht van recent hydrologisch en hydrogeologisch onderzoek wordt verwezen naar de nummers van het tijdschrift Water waarin de studiedagen en het congres Watersysteemkennis uit 2006/2007 zijn samengevat. Vlaamse Hydrografische Atlas Bevaarbare en geklasseerde onbevaarbare waterlopen zijn opgenomen in de Vlaamse Hydrografische Atlas 1/10.000 ontsloten via www.geopunt.be. De watertoets en overstromingskaarten worden ontsloten via de VMM203.

• Het DHM is via het geoloket van AGIV204 beschikbaar met een resolutie van 100 meter. Deze resolutie is echter voor gedetailleerde studies niet toereikend. De kaarten met aanzienlijk betere resolutie, 5*5 meter is beschikbaar, maar zijn duur. Het DHM 5*5 meter wordt beschreven in205. Databank ondergrond Vlaanderen206 heeft diverse abiotische kaarten beschikbaar. Onder andere de hydrologische karteringen en verschillende geologische kaarten. 202https://www.dov.vlaanderen.be/portaal/?module=public-bodemverkenner 203https://www.vmm.be/data/watertoets-overstromingskaarten-signaalgebieden 204http://www.agiv.be/gis/ (2020 https://overheid.vlaanderen.be/informatie-vlaanderen/producten-diensten/digitaal-hoogtemodel-dhmv) 205 De Man en Brondeel, 2004. 206https://www.dov.vlaanderen.be/

3.1.6 Instellingen en onderzoeksgroepen