Fryslân, Groningen en Drenthe

Implementatie methode LEC EGG

Het onderwerp eergerelateerd geweld was in deze regio vóór aanvang van het programma beleidsmatig ondergebracht bij het regionaal bureau Jeugd, Zeden en Slachtofferzaken. De implementatie van de methode LEC EGG is dan ook vanuit deze afdeling gestart. Vanaf het begin hebben de drie noordelijke politiekorpsen nauw samengewerkt op dit onderwerp. In 2010 zijn de regionale coördinatoren EGG op verzoek van hun korpsleiding gestart een plan van aanpak te schrijven voor een regionaal expertisepunt voor de drie korpsen. Per 1 augustus 2011 is dit

Noordelijk Expertise Centrum eergerelateerd geweld, discriminatie en multicultureel vakmanschap

(NEC) officieel gestart en heeft het ook een eigen fysieke locatie in Drachten. Op het bureau zijn drie medewerkers uit drie provincies werkzaam, waarvan twee regionale coördinatoren (één

executief en één beleidsmedewerker) en één administratieve kracht. De regionaal coördinator van Drenthe is niet werkzaam in het NEC, maar onderhoudt nauw contact.

Werkwijze

In de aanpak van EGG in de noordelijke korpsen speelt het Noordelijke ExpertiseCentrum van de politie sinds augustus 2011 een belangrijke rol. Zij fungeren als adviespunt en geven operationele ondersteuning aan de teams in de korpsen, maar ook aan ketenpartners zoals het OM en de vrouwenopvang Zahir (Fier Fryslân). Bij het NEC kunnen vermoedelijke eerzaken worden aangemeld door politiemedewerkers of ketenpartners. Hiervoor is zelfs een piketdienst ingesteld waar medewerkers buiten kantooruren met hun vragen en vermoedens terecht kunnen. Het NEC monitort de zaken waarin zij geadviseerd hebben.

Bij de politie wordt ook actief gezocht naar mogelijke zaken van EGG binnen alle mutaties, conform de landelijke werkwijze. De drie korpsen (de Informatie units) voeren de zoekopdracht zelfstandig uit, doen een eerste check en sturen vermoedelijke eerzaken door naar het NEC. Alleen Fryslân maakt hierbij gebruik van de automatisch query, Drenthe en Groningen zoeken handmatig maar maken wel gebruik van de rode vlaggen systematiek.

Het NEC beoordeelt alle zaken die bij hen binnenkomen. Als het een relatief eenvoudige zaak betreft, kan het regionaal opgelost worden en geeft het NEC advies aan het team dat de zaak indient. Complexe zaken worden doorgestuurd aan het LEC EGG, na invullen van de checklist door de politiemedewerker (of hulpverlener) die de zaak inbrengt. Het NEC controleert de checklists op kwaliteit en voegt specifieke onderzoeksvragen toe. Het LEC EGG rapporteert na beoordeling van de zaak terug aan een materiedeskundige van het NEC die het advies met de collega in de regio bespreekt.

Vrouwenopvang Zahir (Leeuwarden) heeft in het kader van de pilot met de opvang van slachtoffers van EGG⁷¹ aparte afspraken met het LEC EGG. Zij vullen van ieder slachtoffer dat zij opvangen (deze kunnen vanuit het hele land komen) een checklist in en sturen deze direct naar het LEC EGG, NEC en OM⁷². Het LEC EGG onderhoudt vervolgens direct contact met Zahir over de aanpak.

In de noordelijke regio’s zijn tevens per team één a twee taakaccenthouders aangesteld, die extra opgeleid zijn over EGG. De komst van een regionaal expertisepunt waar medewerkers terecht kunnen met vragen, geeft hun rol minder meerwaarde, waardoor deze momenteel ter discussie staat.

Bij het OM is, conform de aanwijzing, een officier van justitie aangewezen als regionaal portefeuillehouder EGG. Hij is beleidsmatig verantwoordelijk voor EGG (en huiselijke geweld),

Noot 71 In het kader van deze pilot heeft Zahir tien opvangplaatsen voor slachtoffers van EGG, gefinancierd door

VWS. Daarnaast heeft Zahir zelf acht plaatsen gecreëerd om deze slachtoffers op te vangen.

Noot 72 Het OM moet vooral op de hoogte gebracht worden indien er extra beveiligingsmaatregelen genomen

moeten worden, in het kader van stelsel Bewaken en Beveiligen. Hierover worden dan afspraken gemaakt tussen OM (verantwoordelijke), politie (uitvoering maatregelen) en Zahir (opvang).

onderhoudt contacten met ketenpartners hierover en fungeert als vraagbaak voor collega’s. Daarnaast behandelt hij ook ter zitting de zaken aangaande EGG. Voor het OM levert de methode van het LEC EGG vooral een bijdrage in het herkennen van vermoedelijke EGG. Bij de

strafrechtelijke behandeling van de zaak op de zitting is de methode LEC EGG minder aan de orde, aldus de respondent van het OM.

Registratie

Alle zaken die binnenkomen bij het NEC worden vanaf januari 2011⁷³ geregistreerd in het

volgsysteem van het LEC EGG. Hiermee registreert het NEC zijn acties, monitort het zaken en kan het overzichten maken van lopende en afgesloten zaken. Daarnaast wordt zoveel mogelijk gemuteerd over EGG zaken in BVH. De drie noordelijke provincies registreerden in de afgelopen jaren de volgende vermoedelijke EGG zaken:

Regio 2009 2010 2011

Fryslân -¹ 51 (28 LEC) 61 (25 LEC + 18 Zahir)

Groningen -¹ 58 50 (21 LEC)

Drenthe 60 (23 LEC) 74 (22 LEC) 56 (11 LEC)

1

Deze cijfers zijn onbekend en niet meer te achterhalen omdat de toenmalige contactfunctionarissen niet meer werkzaam zijn in deze functie.

Ketenpartners registreren zaken van EGG op een aparte wijze en er vindt geen uitwisselingen van registraties plaats. Vrouwenopvang Zahir werkt met het registratiesysteem dat vanuit Federatie Opvang is ingevoerd in het kader van het landelijk programma. Het OM geeft zaken waarbij EGG speelt een aparte incidentcode waardoor ze te onderscheiden zijn. De registraties van het OM in de drie arrondissementen laten zien dat er van 2006 tot 2011 respectievelijk, twee, vier, één, drie, twee en twee zaken met het label ‘eer’ instroomden. In 2012 waren er tot nu toe reeds zes eerzaken⁷⁴. Van deze zaken kwam er slechts één binnen bij parket Leeuwarden, elf op het parket in Groningen en negen in Assen. In negentien zaken werd de verdachte gedagvaard, één zaak werd geseponeerd.

Bij vrouwenopvang Zahir worden geregeld slachtoffers geplaatst die niet afkomstig zijn uit de regio. Deze zaken worden door het NEC en LEC EGG apart geregistreerd en tellen mee als zaak bij de regio van herkomst. Hier treden soms dubbele registraties op.

Noot 73 De zaken uit Fryslân zijn met terugwerkende kracht ook van 2010 ingevoerd.

Samenwerking

In deze regio is er vooral samenwerking tussen:

 politie. Rol: herkenning, opsporing daders, uitvoeren beveiliging slachtoffers, bemiddeling;  OM. Rol: verantwoordelijk voor individuele veiligheid slachtoffers (stelsel Bewaken en

Beveiligen) en vervolgen van daders;

 vrouwenopvang Zahir. Rol: opvangen slachtoffers en bemiddelen.

Daarnaast:

 gemeente, rol: veiligheid slachtoffers en overige inwoners gemeente;

 jeugdzorg, rol: bemiddeling, zorgen voor mogelijkheid uithuisplaatsing minderjarige slachtoffers;

 reclassering;

 zelforganisaties uit de gemeenschap;  scholengemeenschappen.

De samenwerking is de afgelopen jaren geïntensiveerd en is volgens de partijen goed te noemen. Men maakt gebruik van elkaars kennis en expertise. Alle partijen geven aan dat het werken met coördinatiepunten (zoals het LEC EGG en NEC) prettig is, omdat dit voorkomt dat je te maken krijgt met partners die onvoldoende kennis hebben van EGG. Met name tussen de vrouwenopvang en politie is dagelijks contact over casuïstiek en wordt samen opgetrokken in de aanpak van deze zaken. Bemiddelingsgesprekken met de familie worden vaak gevoerd op politiebureaus (ergens in Nederland) vaak in gezamenlijkheid door de hulpverlening en politie.

Ook de samenwerking met het OM en de gemeente begint steeds meer vorm te krijgen. In geval het slachtoffer veiligheidsrisico’s loopt, hebben deze partijen een verantwoordelijkheid die steeds beter wordt ingevuld. Het OM geeft aan steeds vaker in een vroeg stadium ingeschakeld te worden. En ook de ketenpartners geven aan dat sinds de aanwijzing van het OM zijn betrokkenheid groter is geworden. Ook in de strafrechtelijke afdoening door het OM lukt het steeds beter, mede dankzij de duidelijke methodiek van het LEC EGG om het eermotief mee te laten wegen, aldus OM en politie. De betrokkenheid van gemeenten is nog op incidentele basis en richt zich vooral op beveiliging van slachtoffers of hun kinderen. Gemeente Groningen geeft aan dat het aantal zaken van EGG dat zich voordoet in de gemeente (nog) geen noodzaak geeft voor structureel beleid op dit punt. De ad hoc aanpak zoals deze nu wordt uitgevoerd, waarbij wordt samengewerkt met het OM, werkt op dit moment afdoende. Mogelijk wordt op termijn alsnog te noodzaak gezien beleid te formuleren.

De politie en Fier Fryslân (Zahir en Blijf van mijn Lijf) hebben hun samenwerking en uitwisseling vastgelegd in een samenwerkingsconvenant. Dit is gestoeld op het landelijk convenant, aangepast op de lokale situatie. In het convenant is ook het ASHG meegenomen (Fier Fryslân).

Deskundigheidsbevordering

In de noordelijke regio’s is een groot aantal medewerkers opgeleid. In totaal 7 personen hebben de opleiding voor regionaal coördinator gevolgd. De training voor taakaccenthouders is door 61 personen gevolgd, waarvan de helft uit Fryslân. 40 baliemedewerkers werden opgeleid over EGG, waarvan slechts vijf uit Groningen, en 56 uitvoerenden.

De trainingen voor politiemedewerkers over EGG worden momenteel niet meer uitgevoerd in deze regio. Wel organiseert het NEC regelmatig voorlichting en themabijeenkomsten voor medewerkers met verschillende functies, zodat het onderwerp actueel blijft en zich verspreidt ‘in de haarvaten’ van de organisatie.

De contactfunctionaris van het OM heeft de module over EGG gevolgd.

Doelbereik

In de samenwerkende noordelijke regio’s oordelen de ketenpartners dat voortgang is geboekt op de vier belangrijkste doelstellingen van de strafrechtelijke aanpak.

Herkennen

De ketenpartners vinden allen dat de herkenning van EGG de afgelopen jaren verbeterd is. De methode LEC EGG heeft hier volgens hen zeker aan bijgedragen, doordat deze concrete handvatten biedt en het mogelijk maakt vermoedens te duiden. In het verleden bleef het vaak bij onbestemde vermoedens en deze kunnen nu geanalyseerd worden.

De toename van herkenning blijkt uit het feit dat zaken die uit de zoekopdracht van de politie naar boven komen, steeds vaker al bekend zijn bij het NEC. Dit betekent dat politiemedewerkers en ketenpartners in de regio’s de zaak zelf ook als vermoedelijke eerzaak herkennen en vervolgens aanmelden bij het NEC.

Ook het OM merkt dat zaken steeds vroeger en beter herkend worden en dat ze vaker in een vroeg stadium worden ingelicht en betrokken.

Helpen

Doordat EGG steeds vaker (vroeg) wordt onderkend, lukt het beter om de slachtoffers te helpen. De methode LEC EGG helpt hierbij en biedt informatie en analyse om de juiste maatregelen te nemen. Samen met het Stelsel Bewaken en Beveiligen, helpt de werkwijze om EGG beter aan te pakken. Volgens de vrouwenopvang draagt ook de gecoördineerde aanpak binnen de regio hieraan bij. Het werken met specialisten maakt de aanpak beter, omdat EGG een specifieke aanpak vergt. Als niet op juiste manier wordt ingestoken, kan het probleem ook verergeren.

De samenwerking in de drie noordelijke provincies maakt dat slachtoffers goed geholpen kunnen worden. Het doel voor de slachtoffers is uiteindelijk familieherstel, vaak te bereiken door

bemiddeling. De partners dragen hier ieder vanuit een eigen invalshoek aan bij. De gemeente is de afgelopen jaren vaker ingeroepen in EGG zaken. Hierdoor worden ook gemeentelijke maatregelen ingezet om slachtoffers in veiligheid te brengen.

Opsporen en vervolgen

Ook voor de opsporing en vervolging geldt dat (vroege) herkenning bijdraagt aan betere aanpak. De methode LEC EGG draagt ook op dit vlak bij aan een gerichte aanpak, aldus de ketenpartners. Wel wordt vermeld dat de systematiek met name in de voorfase van herkenning en analyse belangrijk is. In de afhandeling van zaken wordt EGG behandeld als gewone geweldsmisdrijven,

met mogelijkheid tot verhoogde strafeis. Het blijft echter lastig om het eermotief mee te wegen in de bestraffing, omdat het door verdachten op de zitting vaak ontkend wordt⁷⁵.

Of een betere herkenning nu daadwerkelijk leidt tot een hoger opsporingspercentage en andere afdoeningen, is onduidelijk. Wel is het aantal zaken dat bij het OM instroomt met het label ‘eer’ er aan de afgelopen jaren toegenomen, volgens betrokkenen. De toename is in de cijfers vooral voor 2012 terug te vinden.