Tot slot van het onderzoek is de voorlichting psychosomatiek met het oog op de toekomst voorgelegd aan enkele relevante deskundigen. Deskundigen kunnen vanuit hun eigen vakgebied een blik werpen op de psychosomatische problematiek van allochtonen en vormen daarmee een waardevolle aanvulling op de resultaten van de interviews met VETC -ers en VETC-coördinatoren. Als onderzoeksmethode is gekozen voor de focusgroep. Enkele voordelen van de
focusgroep zijn: een aantal verschillende personen kunnen tegelijkertijd met elkaar van gedachten wisselen en door middel van een focusgroep kan draagvlak gecreëerd worden. Omdat vooraf een duidelijke scheiding zichtbaar was tussen de verschillende voor te leggen thema’s inzake de gewenste expertise van de deskundigen, is gekozen voor twee focusgroepen: een focusgroep inzake de inhoud van de voorlichting psychosomatiek en een focusgroep inzake materialen & methodieken van de voorlichting psychosomatiek . In de praktijk bleken echter de resultaten van beide groepen elkaar te overlappen.
4.2.1 Respondenten
In overleg met de GGD Den Haag zijn voor beide focusgroepen respondenten gezocht. Er is contact gezocht met 23 organisaties, instellingen en huisartsenpraktijken. Deze mogelijke deelnemers moesten aan twee voorwaarden voldoen: kennis van ofwel psychosomatische klachten ofwel kennis van voorlichtingsmaterialen & methodieken én affiniteit met allochtone doelgroepen binnen hun werkzaamheden. Van de 23 benaderde organisaties/personen hebben 12 organisaties /personen hun medewerking toegezegd. De reden om niet deel te nemen was dat de betreffende persoon op het geplande tijdstip verhinderd was. De respondenten zijn allereerst telefonisch benaderd met de vraag of zij hun medewerking aan de betreffende focusgroep wilden verlenen. Wanneer medewerking werd toegezegd, werden zij schriftelijk op de hoogte gesteld van de datum, locatie, plaats, tijd en het doel van de focusgroep. Tevens ontvingen zij een samenvatting van het onderzoek tot nu toe, waardoor zij van tevoren op de hoogte waren van de verschillende aspecten van de voorlichting psychosomatiek. De reiskosten van de respondenten werden vergoed. Wanneer een persoon aangaf verhinderd, maar wel geïnteresseerd te zijn, dan werd gevraagd of collega’s bereid waren. Uiteindelijk bestond de eerste focusgroep ‘Inhoud van de voorlichting psychosomatiek’ uit 9 respondenten en de tweede focusgroep ‘Materialen & methodieken van de voorlichting psychosomatiek’ uit 6 respondenten.
De respondenten van beide focusgroepen waren afkomstig uit verschillende organisaties, instellingen of functies binnen het landelijke en regionale werkveld. Tabel 7 geeft een overzicht van de deelnemende organisaties, met daarbij een korte omschrijving van de betreffende organisatie. De deelnemers beschikten allen over de gevraagde kennis. Bovendien hadden zij allen affiniteit met allochtone doelgroepen. Zo verzorgde ETV.nl diverse projecten voor allochtone doelgroepen, de deelnemer vanuit de Haagse Openbare Bibliotheek participeerde onder andere in projecten in het kader van emancipatie van allochtone vrouwen en de deelnemer vanuit het Trimbos-instituut onderzocht diverse interventies, gericht op oudere Turkse en Marokkaanse allochtonen.
Tabel 7
Samenstelling respondenten van de focusgroepen
Naam organisatie/instelling/functie Omschrijving
ETV.nl Educatieve televisie
GGD Den Haag Respondenten van afdeling Gezondheidsvoorlichting
Haagse Openbare Bibliotheek Vestiging Bibliotheek Schilderswijk
Huisarts Werkt veel met allochtone patiënten
Parnassia psycho-medisch centrum GGZ van Den- Haag, respondent van afdeling preventie
Pharos Landelijk kenniscentrum voor vluchtelingen en gezondheid
Respondent is adviseur/trainer (o.a. van VETC-ers)
Praktijk voor psychosomatische fysiotherapie & supervisie Zelfstandige praktijk (allochtone cliënten)
PsyQ psycho-medische programma's Tak Parnassia, respondent afdeling somatiek en psyche
Project Nieuwe Sporen Allochtone vertrouwenspersonen
NIGZ Landelijk Steunpunt VETC,
ontwikkelde voorlichting psychosomatiek
NOAGG centrum voor transculturele geestelijke gezondheidszorg GGZ, speciaal voor allochtonen in Den Haag
Trimbos-insti tuut Landelijk kennisinstituut voor geestelijke gezondheidszorg,
verslavingszorg en maatschappelijke zorg
4.2.2 Procedure & vragenschema’s
Procedure
Voor iedere focusgroep is een discussieleider aangesteld. Voor de focusgroep ‘ Inhoud van de voorlichting psychosomatiek’ was dit de coördinator van de kadervrouwen. Deze VETC-coördinator was goed bekend met de inhoud van de voorlichting psychosomatiek. De eerste focusgroep vond gedurende twee uur plaats bij de GGD Den Haag. De casemanager parasuïcide en zelfbeschadiging binnen de GGD Den Haag heeft de tweede focusgroep ‘Materialen & methodieken van de voorlichting psychosomatiek’ geleid. Zij is door haar achtergrond bekend met (moeilijkheden rondom) methodieken voor moeilijk bespreekbare onderwerpen. De t weede focusgroep vond plaats in een vergaderzaal op het Stadhuis van de Gemeente Den Haag en duurde tevens twee uur.
Vragenschema’s
Op basis van de resultaten van de gehouden interviews en op basis van de bevindingen uit de literatuur is per focusgroep een vragenschema opgesteld. Het vragenschema ‘Inhoud van de voorlichting psychosomatiek’ (bijlage 4) leek vooraf duidelijk gescheiden van het vragenschema ‘Materialen & methodieken van de voorlichting psychosomatiek’ (bijlage 5). Bij het analyseren van de resultaten bleken de focusgroepen elkaar inhoudelijk toch grotendeels te overlappen. De focusgroepen gingen in op verschillende thema’s, die hieronder worden besproken. Aan iedere focusgroep ging een kennismaking vooraf, waarbij deelnemers welkom werden geheten, een korte voorstelronde plaatsvond, het onderzoek, het doel en het vertrouwelijke gebruik van de bandrecorder werden toegelicht. De doelen van de focusgroepen waren ten eerste het bereiken van consensus voor de toekomstige voorlichting psychosomatiek voor wat betreft de discussie of
het onderwerp psychosomatiek geschikt is voor voorlichting of voor hulpverlening (preventief of
curatief), doelstellingen, doelgroep en inhoud en ten tweede brainstormen over
voorlichtingsmaterialen, methodieken en de benodigde expertise van de VETC-er. De volgende thema’s kwamen in de vragenschema’s aan bod:
Doelstellingen
Aan de hand van het kader van de gedragsdeterminanten attitude, sociale steun, eigen-effectiviteitsverwachting, gedrag en kennis werd gevraagd wat de doelstellingen van de voorlichting psychosomatiek zouden moeten zijn. Indien dit onderdeel niet soepel zou verlopen, was de lijst met de 20 vooraf opgestelde doelstellingen beschikbaar voor gebruik.
Inhoud
De bedoeling van dit onderdeel was het bepalen van concrete onderwerpen, die in de voorlichting psychosomatiek zouden moeten worden behandeld en de mate van diepgang. Ook werden de in de literatuur gevonden mogelijke oorzaken van gezondheidsproblemen van allochtonen, als gevolg van het migratieproces, aan de respondenten voorgelegd.
Doelgroep
In dit onderdeel werd gevraagd voor welke groepen allochtonen de voorlichting psychosomatiek geschikt zou zijn en in hoeverre daarmee rekening gehouden moet worden.
Voorlichtingsmateriaal
De huidige voorlichtingsmaterialen werden kort gepresenteerd, gevolgd door een brainstorm over mogelijke voorlichtingsmaterialen in de toekomst.
Methodieken
In dit onderdeel werden door de deelnemers methodieken aangedragen, welke gebruikt zouden kunnen worden in de voorlichting psychosomatiek.
Rol van de VETC-er
In dit onderdeel konden de deelnemers aangeven over welke expertise de VETC-ers moeten beschikken om de voorlichting psychosomatiek op een juiste manier te geven.
Psychosomatiek: preventieve voorlichting of hulpverlening?
Vragen binnen dit onderdeel hadden betrekking op de vraag of psychosomatiek te voorkomen is en in hoeverre psychosomatiek in aanmerking komt als preventieonderwerp.
Naamgeving
Deelnemers is gevraagd naar een goede, duidelijke, pakkende, allesomvattende titel van de toekomstige voorlichting psychosomatiek.
Afsluiting
De deelnemers werden bedankt en het vervolgtraject werd toegelicht (analyse resultaten, conclusies & aanbevelingen).
4.2.3 Analyse
Gedurende de focusgroepen nam de onderzoeker de rol van notulist/observator aan. Zo kon de notulist/observator aantekeningen maken en bovendien gedurende de focusgroepen het toekomstige kader van de voorlichting psychosomatiek invullen. Zo ontstonden reeds tijdens de focusgroepen tastbare resultaten. De focusgroepen werden met een bandrecorder opgenomen en na afloop uitgetypt. De resultaten van de focusgroepen zijn vervolgens geordend in thema’s, overeenkomstig met de thema’s van de onderzoeksvragen en uiteindelijk samengevoegd met de resultaten van het eerste en tweede deelonderzoek in conclusies en aanbevelingen.