8. De investering, de financiering en de exploitatie
8.4 De financiering van de aardwarmtecluster
Om de cluster te financieren zijn meerdere vormen qua aflossing en rente systematiek beoordeeld. Voor een reële haalbaarheid is gekozen voor 15 jaar en maximaal 4% rente op basis van annuïteiten. Bij een rente van 4% zijn de kapitaalskosten totaal 8,99% per jaar over het te financieren deel. Naast de inbreng van de MEI subsidie door de tuinbouw is dit maximaal qua haalbaarheid.
De totale inbreng van de tuinbouwbedrijven voor de financiering per cluster bestaat uit: - De MEI subsidie ter grootte van € 2.000.000 per doublet;
- Langlopende (minimaal de looptijd financiering) afname contracten van de afnemers; - Financiering uit eigen middelen van de aansluiting op het bedrijf (ca € 50.000 per bedrijf); - Financiering door de bedrijven van extra opties ter uitkoeling (ca € 5 tot 10 per m2 kas);
- Een bankgarantie van 6 maanden over de verplichtingen aan de cluster en overkoepelend aardwarmte bedrijf (ca € 2 per m2 kas);
Na meerdere gesprekken met de banken zijn de reacties van de banken:
- De Triodosbank; het project voldoet niet aan voldoende groene eisen. Naast duurzame energie wordt ook een duurzame teeltwijze vereist. Bij groenteteelt is deze eis in te vullen door de EKO teelt. Echter dit is een teeltwijze die zeer beperkt voorkomt en voor de KKP geen mogelijkheden biedt. De Triodosbank geeft wel de goede denkrichting aan bij een duurzame financiering, waarbij de looptijd en aflossingen voldoende lang zijn om een duurzame investering mogelijk te maken. De Triodosbank wil weer in gesprek gaan als er extra vergroening is of als combinaties met woonwijken en of utiliteit;
- Rabobank; dankzij de economische crisis een moeizame discussie, wat heeft geleid tot een niet haalbaar voorstel op basis van een te hoge rente en onacceptabele onderlinge garantie voorwaarden;
- ABN/AMRO; ook deze bank geeft aan momenteel geen tot weinig mogelijkheden te hebben om een acceptabele financiering af te geven;
- Bank Ned Gem; deze lijkt mogelijkheden te hebben, mits de overheden dit volledig afdekken via garanties.
De conclusie is dat de resultaten voor een externe financiering qua haalbaarheid en eisen ruimschoots onvoldoende zijn om een haalbare businesscase te kunnen maken voor de KKP.
De financiering door de overheden
Om een haalbaar vervolg te krijgen is het noodzakelijk dat de partijen Provincie en Gemeente de financiering tegen passende voorwaarden voor haar rekening nemen.
Dit naast de inbreng van de MEI subsidie € 2.000.000 door de tuinbouw.
Het voorstel is om aan de Provincie Overijssel en de Gemeente Kampen het verzoek tot financiering te richten.
Deze financiering kan worden uitgevoerd via een overkoepelend duurzaam aardwarmtebedrijf KKP (ODAK) waarin de Provincie Overijssel en de Gemeente Kampen participeren. Vanuit dit bedrijf zullen de faciliterende taken van onder andere de financiering worden gedaan.
Voor de 1e fase, waarbij alleen Aardwarmtecluster 1 KKP operationeel gaat worden, kan volstaan worden met een financiering direct door de Provincie en Gemeente. Dit zonder oprichting van het ODAK.
De financiering voor Aardwarmtecluster 1 KKP voor de totale investeringen tot en met de warmtewisselaars op de bedrijven is begroot op circa € 8.733.000 incl. de verzekering voor het eventueel misboren.
Dit naast de genoemde investeringen op en door de tuinbouwbedrijven.
Na een succesvolle toepassing van aardwarmte door Aardwarmtecluster 1 KKP, zal direct de doorontwikkeling van de volgende cluster weer in gang worden gezet. Onder voorwaarde van een verlenging van de termijn voor de MEI subsidie, kunnen hiervoor dezelfde bedragen worden aangehouden.
De minimale looptijd voor het aflossen is gesteld op 15 jaar en de vorm van rente is vergelijkbaar met het tarief van 10 jaar staatsleningen (nu voor 10 jaar vast op circa 4%) gebaseerd op basis van annuïteiten, zodat dit leidt tot gemiddeld 8,99% kapitaalkosten per jaar.
Voor de verdeling van de financiering is na afhaken van externe financiers op hoofdlijnen het volgende model uitgewerkt:
De totale financieringsbehoefte Aardwarmtecluster 1 KKP is circa € 8.733.000 De mogelijke verdeling van de financiering is:
- Inbreng tuinbouw door MEI € 2.000.000 (23%) - Inbreng Gemeente € 2.200.000 (25%) - Inbreng Provincie € 4.533.000 (52%)
Bij een succesvolle toepassing van aardwarmte bij het eerste cluster in voorjaar 2011 zal de tweede cluster worden doorgestart. Voor deze cluster zijn globaal dezelfde investeringen nodig. Wij voorzien een zelfde financiering als voor het eerste cluster, met dien verstande dat allereerst verkend moet worden of externe financiering tot ca. 40 % te verkrijgen is. Verwacht mag worden dat met een werkende eerste bron een externe financiering eenvoudiger kan worden. Uiteraard sterk afhankelijk van de status van de economische crisis.
Nadat deze 2 doubletten en clusters zijn gerealiseerd, zal bij een verder vervolg in uitbreiding van aardwarmte in de KKP, de dan geldende subsidies moeten worden aangevraagd en de toets van mogelijkheden voor een externe financiering worden gedaan.
Voordelen voor deze opzet
- De financiering kan worden geregeld en het eerste aardwarmtetraject kan snel doorgaan;
- De doorstart van Aardwarmtecluster 2 KKP zal na een succesvolle realisatie van Aardwarmtecluster 1 KKP, weinig technische en financiële verrassingen geven. De motivatie voor volgende clusters zal toenemen;
- De energie doelstelling van partijen kan hierdoor worden gerealiseerd;
- De inbreng van de Gemeente en de Provincie is een financiering en geen subsidie. Dit voorkomt een precedent werking van het geven van een subsidie;
- Via een financiering zal de toets van staatssteun of mededingingsregels worden doorstaan t.o.v. een subsidie;
- Een financiering zal op veel onderdelen en voor diverse partijen acceptabeler zijn dan een subsidie;
- Door de inbreng van de overheden om als financier op te treden is er ruimte voor volgende clusters om op deze wijze, mogelijk in combinatie met banken, de financiering te regelen;
- Er blijft door financiering i.p.v. extra subsidies, financiële ruimte over bij Gemeente en Provincie om samen met de tuinbouw het risico van misboringen te dragen. Bij het eventueel misboren is er geen lening meer nodig!;
- Er wordt een haalbare looptijd en gemiddelde rente op annuïteiten afgesproken;
- Deelnemende partijen financieren de clusters en maken diverse zaken goed bespreekbaar; - Partijen trekken al lang gezamenlijk op en er zal een meerwaarde ontstaan voor de KKP;
- De onderlinge garantievoorwaarden tussen deelnemers en financier is eenvoudiger te bepalen en er is slechts één hypotheekstelling, zodat geen achterstelling in hypotheek nodig is, zoals bij externe financiers wordt geëist;
- De investeringen worden in en door de clusters gedaan en blijft de MEI subsidie haalbaar; - Door de bestuurlijke invloed van de overheden via het bestuur van de Stichting Administratie
Kantoor zal er balans komen in het besturen van de cluster.
Nadelen voor deze opzet
- De mogelijkheden van een groenfinanciering en dus een lagere rente is niet aanwezig;
- Het model zal moeten worden getoetst aan staatssteun en mededingingsregels en dat vraagt om een langere doorlooptijd. Recente positieve uitspraken voor extra overheidssteun voor duurzame investeringen in Duitsland, lijkt de kans van slagen op een positieve beoordeling groot;
- Er zal een bestuurlijke invloed van de overheden zijn op de clusters en dit vraagt om een extra organisatie;
- Na afloop van de termijn van leningen kan er een “vergoeding voor het risico” aan de financiers over de beschikbaar gestelde financiering worden afgesproken. Deze vergoeding voor risico achteraf is om tegen scherpe en flexibele voorwaarden te kunnen lenen. Vooralsnog hebben partijen Provincie en Gemeente aangegeven hiervan geen gebruik te maken.
Compensatie nadeel eerste jaren door een flexibele aflossing
Ter compensatie voor de lagere fossiele energieprijzen en een beter te behalen rendement met extra WKK inzet de eerste 2 jaren 2011 en 2012, zal een beperkte aflossing de eerste jaren een oplossing zijn. De verwachting is dat vanaf 2013 de inzet van aardwarmte t.o.v. WKK gelijkwaardig zal zijn en de daaropvolgende jaren zelfs voordeliger. Zie ook Hoofdstuk 2.5.
De totale investering voor de eerste Aardwarmtecluster 1 KKP is begroot op € 8.733.000. Dit leidt met voorwaarden van 15 jaar looptijd, 4% rente (10 jaar vast voor staatsleningen) op annuïteiten en de begrote kosten aan elektra en onderhoud over 23 ha, tot € 4,28 per m2 jaarkosten voor aardwarmte excl. CO2. Het aandeel kapitaalkosten is € 2,63 per m2 per jaar. Zie bijlage berekening kapitaalskosten.
Indien we de aflossing voor de jaren 2011 en 2012 circa € 1,00 per m2 lager stellen en deze in de latere jaren via een glijdende schaal erbij doen, ontstaat de mogelijkheid om de inzet GEO beter concurrerend te maken.
De kapitaalskosten zullen voor 2011 en 2012 resp. € 1,63 en 1,69 zijn en vanaf 2013 van € 2,73 oplopen naar € 2,93 per m2 per jaar.
- De totale energiekosten per m2 van de cluster met 14 MWe WKK € 8,11.
- De totale energiekosten per m2 van de cluster met 7 MWe WKK en GEO 2011/12 ca. € 8,10. Vanaf 2013 worden deze lagere aflossingen in een glijdende schaal weer ingezet, zodat na