Bijlage 1
Toolkit ouderenmishandeling, ontspoorde mantelzorg en
financieel misbruik
In onderstaande toolkit noemen wij bij ouderenmishandeling(kolom 1) alle organisaties die een rol spelen bij preventie en aanpak van ouderenmishandeling in brede zin. We gaan daarnaast specifiek in op ontspoorde mantelzorg en financieel misbruik. Bij ont-spoorde mantelzorg en financieel misbruik noemen wij alleen de partijen die zich bezig-houden met deze specifieke vormen van ouderenmishandeling. Ook geven we sugges-ties voor acsugges-ties die de gemeente kan ondernemen.
Dit zijn concrete tips en adviezen om na te gaan welke onderdelen in jouw gemeente al goed geregeld zijn en waar nog aanvullende acties nodig zijn.
Ouderenmishandeling algemeen
(fysiek, psychisch, seksueel, verwaarlozing Ontspoorde mantelzorg Financieel misbruik Wie zijn
betrokken?
Gemeente
Ouderenorganisaties25 Thuiszorg
Welzijnsorganisaties Wijkteams Huisarts Opvang Politie Veilig Thuis
Steunpunten Mantelzorg Veilig Thuis
Banken Notarissen Curatoren Bewindvoerders Vrijwilligers thuisad-ministratie Veilig Thuis
25 Hieronder ook zorgcoöperaties en organisatie voor specifieke groepen, waaronder, Zonnebloem, NOOM en COC.
Ouderenmishandeling algemeen
(fysiek, psychisch, seksueel, verwaarlozing Ontspoorde mantelzorg Financieel misbruik Tips beleid –
algemeen
Stel een uitvoeringsplan op met daarin aandacht voor preventie, (vroeg) signalering, herstel en nazorg.
Volg in dit plan de Visie gefaseerde ketenzorg (Van Arum en Vogtländer).
Benoem in dit plan de samenhang tussen diverse gemeentelijke thema’s:
veiligheid, armoede, bijstand, schuldhulpverlening en eenzaamheid.
Maak goede afspraken tussen Veilig Thuis, de politie en andere partijen.
Maak gebruik van het kwaliteitskader
‘werken aan veiligheid voor lokale teams’.
Benoem het specifieke element van de autonomie van volwassenen waardoor ingrijpen soms moeilijk is. Heb daarin ook oog voor de rol van plegers.
Besteed in het plan ook aandacht aan migrantengroepen, waarvoor soms een specifieke aanpak nodig is .
Maak bij het opstellen van het plan gebruik van de Handreiking preventie en aanpak ouderenmishandeling (VNG, 2015).
Ook het onderzoek Nog een weg te gaan (Regioplan 2018) bevat belangrijke informatie.
Voor de rol van vrijwilligers(organisaties), zie Vrijwilligers tegen
Geef hier ruim bekendheid aan.
Ouderenmishandeling algemeen
(fysiek, psychisch, seksueel, verwaarlozing Ontspoorde mantelzorg Financieel misbruik
Preventie en voorlichting Tips
uitvoering
Zorg voor publieksvoorlichting over huiselijk geweld met speciale aandacht voor ouderenmishandeling en de rol die Veilig Thuis kan spelen bij adviesvragen.
Dit kun je doen via huis-aan-huisbladen en sociale media en je gemeente website.
Besteed jaarlijks ook aandacht aan de Internationale dag tegen ouderenmishandeling op 15 juni, wanneer wereldwijd aandacht wordt gevraagd voor het geweld tegen ouderen.
Geef Veilig Thuis de opdracht om via ouderenorganisaties voorlichting te geven aan ouderen.
Breng in beeld waarom het onderwerp zo’n taboe is.
Houd specifiek rekening met
laaggeletterden: ‘talige’ boodschappen bereiken hen soms niet. Zie bijvoorbeeld dit artikel: “Ik weet niet wat lockdown betekent”
Zie ook de toolkit behorende bij de publiekscampagne over ouderenmishandeling.
Beeldmateriaal zegt soms meer dan cijfers. Gebruik bijvoorbeeld het voorlichtingspakket ‘Je ziet het pas als je het gelooft.’
Zorg voor voorlichting aan mantelzorgers over risico’s media en de website van je gemeente.
Veilig Thuis geeft
voorlichting aan ouderen via seniorenorganisaties.
Maak daarbij gebruik van de Informatiebox financieel veilig ouder worden.
Een goed voorbeeld is de Toolkit voorkom financiële uitbuiting voor professionals, ouderen en informele zorgers in Regio IJsselland.
Voor meer informatie kun je ook de Checklist voorkomen van financiële uitbuiting bekijken.
Ouderenmishandeling algemeen
(fysiek, psychisch, seksueel, verwaarlozing Ontspoorde mantelzorg Financieel misbruik
Eerder en beter in beeld Tips
uitvoering
Stimuleer dat organisaties zorgen voor een aandachtsfunctionaris ouderenmis-handeling binnen hun organisatie.
Zorg voor kennis bij het Wmo-loket.
Zorg dat er per wijkteam een aandachts-functionaris ouderenmishandeling is.
Stimuleer ouderenorganisaties om ouderenadviseurs aan te stellen en te trainen op signaleren ouderenmishande-ling via deze online training Veilig ouder worden.
Bevorder regionaal de samenwerking tussen Veilig Thuis en politie.
Vraag gesubsidieerde organisaties naar het gebruik van de meldcode bij ouderenmishandeling. Zorg dat deze organisaties dit in hun jaarlijkse verant-woording opnemen.
Zorg voor mantelzorgbeleid met ondersteuningsmogelijk-heden, denk bijvoorbeeld aan respijtzorg.
Zie ook Handreiking basisaan-pak ontspoorde mantelzorg voor gemeenten.
Neem het initiatief tot het opzetten van een consultatie-netwerk.
Zorg dat in het wijkteam aandacht is voor de risico’s op overbelasting bij mantelzor-gers. En daarbij behorende risico’s op ontsporing.
Stimuleer het gebruik van een Signalenkaart ontspoorde mantelzorg.
Zorg regionaal voor samen-werking tussen VT en steun-punten mantelzorg.
Stimuleer en ondersteun de opzet van een lokale alliantie voor preventie en aanpak van financieel misbruik.
Zie bijvoorbeeld de lokale alliantie Meppel.
Stimuleer de inzet van de Toolkit starten en onderhou-den van een lokale alliantie.
Stimuleer het gebruik van de Signalenkaart financieel misbruik ouderen.
Zie voor een overzicht van opgerichte lokale allianties:
www.aanpak-ouderenmis-handeling.nl/lokale-allianties.
Ga met banken in overleg over de aanstelling van een contactpersoon bij wie Veilig Thuis kan informeren of be-paalde transacties ongebrui-kelijk zijn. De grote banken hebben al een dergelijke contactpersoon.
Stoppen en duurzaam oplossen Tips
uitvoering
Aanbod hulpverlening directe veiligheid:
Zorg voor crisisopvang. Dit kan bijvoor-beeld via een noodbed in een verzor-gings- of verpleeghuis.
Zet het huisverbod in als belangrijke time-out maatregel.
Bevorder inzet justitiële interventie (con-tactverbod, straatverbod, vervolging, etc.).
Aanbod duurzame veiligheid en herstel:
Bevorder dat de hulpverlening gericht is op de aanpak van de oorzaken van geweld.
Zie bijvoorbeeld Verbind voor het kind, een filmpje dat (in aangepaste vorm) ook toegepast kan worden op proble-men die te maken hebben met ouderen-mishandeling.
Bevorder de ondersteuning van ouderen door inzet vrijwilligers.
Ontspoorde mantelzorg is precair. Zorg voor een goede verbinding tussen zorg en veiligheid, om met elkaar de juiste interventies te kunnen bepalen.
Een voorbeeld van zo’n ver-binding is het Veiligheidshuis.
Bevorder dat het wijkteam oog heeft voor de oudere waar ontspoorde mantelzorg plaatsvond.
Bevorder het gebruik van tools zoals Toolkit Als man-telzorg ontspoort, Zorgladder mantelzorg, en Stappenplan de Meldcode bij ontspoorde mantelzorg.
Zorg voor een goed beeld van alleenstaande ouderen in de gemeente en bevorder dat er vrijwillige en professionele aandacht (wijkteam) voor is.
Bevorder het aanstellen van curatoren.