25 raad adviseert behoren in ieder geval: het meerjarenprogramma en het werkprogramma, de wijze waarop de
5.1. Financiële resultaten
5. Doelmatigheid
5.1. Financiële resultaten
In deze paragraaf gaan wij in op de financiële resultaten van het CBS in de periode 2016 – 2020. We beschrijven verschillende financiële kengetallen van het CBS, zoals de baten en kosten van de organisatie en het eigen vermogen.
5.1.1. Feiten
De onderstaande tabellen geven een overzicht van de baten en kosten van het CBS in de periode 2016 – 2020.
Na elke tabel lichten we een aantal onderdelen verder toe.
Bedrijfsopbrengsten: cijfers en trends
Bedrijfsopbrengsten (bedragen x € 1000) 2016 2017 2018 2019 2020
Ministerie van Economische Zaken &
Klimaat
Begroting 151.978 143.757 143.193 149.398 152.187 Realisatie 153.181
Begroting 179.504 180.994 181.302 190.989 199.319
Realisatie 182.708 190.277 187.890 194.982 201.370 Tabel 7. Bedrijfsopbrengsten van het CBS in de periode 2016 - 2020, in duizenden euro's.
N.B. Percentages achter de realisatiebedragen geven het relatieve aandeel van de totale baten weer. De overige baten bedragen relatief steeds minder dan 1% van de totale baten.
• Ten eerste laat de bovenstaande tabel zien dat de realisatie van de bijdrage van het ministerie van EZK relatief stabiel is gedurende de evaluatieperiode, ondanks de taakstelling van kabinet Rutte II (zie paragraaf 3.1.3.). Uit de jaarverslagen van het CBS blijkt dat het relatief stabiel blijven ondanks de taakstelling (die een bezuiniging inhoudt) met name te verklaren is door de jaarlijkse loon- en prijsbijstelling (de compensatie voor gestegen lonen en pensioenlasten) en door extra bijdragen voor aanvullende Europese statistische verplichtingen (EU-claims). Daarnaast heeft het ministerie van EZK:
o Een eenmalige bijdrage van € 50.000 geleverd ten behoeve van regeldruk, ICT en big data (2016);
o Een eenmalige bijdrage van € 2.501.000 geleverd ten behoeve van de ‘Reorganisatie 2000’
(2017);
o Een additionele bijdrage van totaal € 12 miljoen geleverd van 2016 tot en met 2019, ten behoeve van het eigen vermogen van het CBS na de taakstelling Rutte II. Deze bijdrage betrof
51
in 2016 en 2018 € 4 miljoen, en betrof in 2017 en 2019 € 2 miljoen. Deze bijdrage dient het CBS geleidelijk terug te betalen in de periode 2021 – 2026.
• Ten tweede laat de tabel een stijging van de opbrengsten uit aanvullende statistische diensten (ASD) zien. De jaarverslagen tonen aan dat deze stijging voor het overgrote deel voortkomt uit een toename van de ASD-opbrengsten in Nederland, betaald door de overheid en overheidgerelateerde afnemers.
Voor circa € 5 miljoen wordt dit verklaard door statistieken die naar aanleiding van de taakstelling Rutte II uit het basisprogramma zijn gehaald en nu door departementen worden gefinancierd. Een verdere uitsplitsing van de ASD-opbrengsten gedurende de evaluatieperiode is weergegeven in tabel 3 hieronder.
• De categorie ‘Overige baten’ omvat dwangsommen en bestuursrechtelijke boetes die het CBS oplegt aan bedrijven die niet hebben voldaan aan hun verplichting om vragenlijsten van het CBS in te vullen.
Het CBS geeft aan in de periode van medio maart tot september 2020 niet te hebben gehandhaafd, vanwege de COVID-19 crisis.58
• Deze tabel laat zien dat de verhouding tussen de bijdrage van het ministerie van EZK en de ASD-opbrengsten is veranderd. Het onderstaande diagram laat deze relatieve ontwikkeling zien. In 2016 waren de ASD-opbrengsten goed voor 16% van de totale baten. Gedurende de evaluatieperiode is dit elk jaar gestegen, naar 24% in 2020. Het relatieve aandeel van baten uit de bijdrage van het ministerie van EZK voor het basisprogramma is juist gedaald van 84% in 2016 naar 76% in 2020.
Uitsplitsing van kosten voor het basisprogramma
Kosten basisprogramma (x 1 miljoen)
2016 2017 2018 2019 2020
Basisprogramma exclusief mutaties
157,5 153,3 152,3 149,9 150,9
Extra EU-verplichtingen 8,6 8,7 9,0 10,1 11,1
Reductie niet-verplichte statistieken
-4,0 -11,0 -11,0 -11,0 -11,0
Totale kosten (inclusief mutaties)
162,1 151,0 150,3 149,0 151,0
Tabel 8. Uitsplitsing van de kosten voor het basisprogramma van het CBS in de periode 2016-2020.
De bovenstaande tabel laat zien hoe het basisprogramma gedurende de evaluatie is gemuteerd. De rij ‘Extra EU-verplichtingen’ laat voor elk jaar de cumulatieve kosten zien van statistieken die vanaf dat jaar Europees verplicht zijn. De rij ‘Reductie niet-verplichte statistieken’ laat de cumulatieve waarde van niet-verplichte statistieken zien die tot en met dat jaar uit het basispakket zijn verplaatst. De combinatie van deze twee mutaties laat de algehele ontwikkeling van de kosten van het basispakket zien.
58 CBS (2021). CBS Jaarverslag 2020.
52
Personeelsbestand 2016 2017 2018 2019 2020
Gemiddeld aantal vte 1.864 1.816 1.776 1.784 1.780
Loonkosten per vte (x 1000)
74,8 77,6 81,7 82,8 88,1
Loonkosten ingeleend personeel
9,6 7,9 7,8 9,3 8,3
Aandeel ingeleend personeel
8,6% 7,1% 6,8% 8,1% 6,8%
Tabel 9. Personele bezetting van het CBS in de periode 2016-2020.
• De bovenstaande tabel laat zien dat het gemiddelde aantal voltijd medewerkers van het CBS in de periode 2016 tot en met 2018 is afgenomen en daarna relatief stabiel is gebleven. De afname in 2017 en 2018 komt volgens het CBS voort uit bezuinigingen ten gevolge van de taakstelling Rutte I en het Lenteakkoord.
• Zoals in paragraaf 3.1.1. beschreven, zijn de totale kosten van het CBS toegenomen in de evaluatieperiode. Dit is met name te verklaren door toegenomen loonkosten, pensioenlasten en sociale lasten, als gevolg van CAO-loonstijgingen en gestegen pensioenpremies. Daarnaast vond er een daling plaats van afschrijvingen en overige bedrijfslasten.
• Het CBS schrijft in het jaarverslag van 2018 dat een deel van het ingeleend personeel (met name op het gebied van IT) is omgezet naar vaste aanstellingen. De toename van ingeleend personeel in 2019 werd volgens het CBS vooral veroorzaakt door de implementatie van een nieuw bedrijfsvoering-systeem (AFAS), waarvoor externe inhuur nodig was.
• Tegelijkertijd zien we dat de loonkosten per voltijd medewerker zijn gestegen. Een factor die deze stijging verklaart is volgens het CBS de ontwikkeling van het opleidingsniveau van het personeel.
Tussen 2015 en 2020 is het aandeel van medewerkers in schaal 8 of lager gedaald van 22% naar 15%.
In dezelfde periode is het aandeel van medewerkers in schaal 11 of hoger gestegen van 53% naar 61%.59
Voorziening (x € 1000) 2016 2017 2018 2019 2020
WW-verplichtingen 10.910 10.291 8.697 6.647 6.455
Reorganisatie 2000 145 113 91 71 45
Ambtsjubilea 2.641 2.675 3.580 3.475 3.064
Langdurig zieken 132 125 328 324 500
Tabel 10. Kosten voor voorzieningen in de periode 2016-2020, in duizenden euro’s.
59 CBS (2021). CBS Jaarverslag 2020.
53
Figuur 2. Ontwikkeling van voorzieningen van het CBS 2010 - 2020.
• De daling die te zien is in de kostenvoorziening voor WW-verplichtingen komt voort uit
oud-medewerkers die een nieuwe functie hebben gevonden, uit de minder snel dan verwachte stijging van medewerkers die met AOW zijn gegaan en doordat er minder reorganisaties zijn geweest.
• De kostenvoorziening voor langdurig zieken is in de evaluatieperiode gestegen van € 132.000 naar
€500.000. Hierop gaan wij in paragraaf 3.3 verder in.
Figuur 3. Verdeling van baten uit het basisprogramma en aanvullende statistische diensten (ASD) in de periode 2016-2020.
0 5000 10000 15000 20000 25000 30000 35000
2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020
Voorzieningen (x €1000)
Voorzieningen (x €1000)
0 50000 100000 150000 200000 250000
2016 2017 2018 2019 2020