Vroeg of laat is de verhouding tussen kosten en opbrengsten mede een belangrijke prikkel om tot actie over te gaan. Mastitis kost geld, geld dat voor het merendeel niet zichtbaar wordt
uitgegeven, maar dat gaat zitten in extra tijd en aandacht, verlies aan melkgift en vervroegde gedwongen afvoer van koeien.
5.2.1 Klinische mastitis
De kosten van klinische mastitis worden geschat op ten minste € 200 per geval. Daarin zijn verwerkt een verminderde melkopbrengst en een lagere productie, de behandelkosten, extra arbeid en vervroegde afvoer van koeien. De uitgangspunten voor de berekening en de kosten per koe met een lichte, matig of zware klinische mastitis zijn verschillend (zie tabellen 5.1 en 5.2). In vergelijking met regulier zijn de kosten voor het vernietigen van biologische melk anders, vanwege een dubbele wachttijd na behandeling, de hogere melkprijs, maar een lagere melkgift per dag. De kosten voor behandelen kunnen lager zijn, wanneer minder dure middelen gebruikt worden.
Tabel 5.1. Uitgangspunten berekening kosten voor klinische mastitis
Post Toelichting
Aantal keren klinische mastitis
1.25 x per koe per jaar aan 1.1 kwartier
Prijs melk Bij vernietigen melk 0.30 euro per kg, bij minder productie 0.15 euro per kg, omdat dan ook de voerkosten lager zijn
Minder productie In alle gevallen 200 dagen een lagere productie. Licht: 1 kg, matig: 1.5 kg en zwaar: 2 kg per dag
Vernietigen melk Steeds 20 kg per dag over een periode van resp. 7, 10 en 15 dagen bij lichte, matige en zware klinische mastitis
Middelen Licht: 3 injectoren + 1 in de nek
Matig: 6 injectoren + 2 nek Zwaar 10 injectoren + 3 nek
Arbeid Licht: 1 uur, matig 2 uur, zwaar 3 uur
Afvoerkosten per koe € 2000
Afvoerkans Licht 5%, matig 20%, zwaar 80%
Niet geleverde melk
Melk van zieke koeien mag niet geleverd worden, ongeacht of de koeien behandeld worden of niet. Voor middelen met een wachttijd geldt, dat de melk gedurende die wachttijd niet in de tank terecht komen. Zo kan bij 3 behandelingen en een wachttijd van 6 melkmalen en vanwege de dubbele wachttijd volgens de SKAL– regels, de melk van 14 melkmalen niet geleverd worden. De kosten voor het produceren van de melk zijn in dit geval wel gemaakt. In vergelijking met
gangbaar is de wachttijd voor hetzelfde middel langer, maar zullen anderzijds minder middelen met een lange wachttijd gebruikt worden.
Als de melk vernietigd moet worden, is de schade uiteraard groter dan wanneer de melk nog voor de kalveren gebruikt kan worden. Welke gevolgen het verstrekken van melk van zieke en of
behandelde koeien voor de kalveren heeft is niet duidelijk.
Niet geproduceerde melk
Koeien met klinische mastitis produceren, afhankelijk van het celgetal 1 – 2 kg melk minder per dag dan gezonde koeien. Als een koe in het begin van de lactatie klinische mastitis krijgt, is de productie dus voor een periode van 300 dagen lager. Er kunnen dus als gevolg van een slechte uiergezondheid 300 - 600 liters melk minder geleverd worden. Tegenover de gemiste
opbrengsten van de melk staan in dit geval ook niet gemaakte kosten voor voer, tenzij een ongezonde koe minder efficiënt produceert.
Kosten voor behandeling
Zieke koeien moeten behandeld worden. Behandelingen variëren van vaak uitmelken of het masseren van het zieke kwartier tot het behandelen door de dierenarts met middelen. Het aantal behandelingen per koe loopt sterk uiteen. De kosten van behandeling kunnen daardoor sterk variëren: is er sprake van eigen arbeid of een visite van de dierenarts? Worden goedkope middelen gebruikt of dure middelen? In tabel 5.2 zijn deze kosten apart opgenomen voor behandeling met antibiotica, omdat dat de meest gebruikte methode is.
Afvoer van koeien
Praktijkboek 40, Uiergezondheid “voorkomen is beter dan genezen”
koeien af te voeren. De vervroegde afvoer kost geld, de opfokkosten kunnen over minder productieve jaren worden uitgespreid. In het slechtste geval, bijvoorbeeld bij ECO-besmetting, kunnen koeien acuut doodgaan bij klinische mastitis.
Tabel 5.2. Kosten klinische mastitis in euro per koe
Ernst Minder
melk
Melk vernietigen
Behandelingen Arbeid Afvoer Totaal €
Licht 30 53 25 44 100 252
Matig 45 75 51 86 400 669
Zwaar 60 113 81 131 1600 1985
Berekening korting melk met antibiotica
Productie per jaar 400.000 kg melk
Totale korting 33.333 * 0.0045 = € 150 Aantal keer melkophalen per jaar: 145 Productie per tank 400.000/145 = 2760 kg Korting € 0.23 per kg
Totale korting 2760 * 0.23 = € 635 In de kosten per klinische mastitiskoe is geen
rekening gehouden met de eventuele kosten van het leveren van antibioticamelk. Ook biologisch wordt een deel van de koeien met klinische mastitis met antibiotica behandeld en wordt ook een deel van de koeien bij het droogzetten behandeld met antibiotica. Ondanks goed
opletten komt het toch steeds weer voor dat melk met antibiotica geleverd wordt. De korting daarvoor is in 2004 per kg melk in de leverantie 0.23 euro; ofwel € 635 per tank voor een bedrijf dat van 400.000 kg melk levert (zie kader voor berekening).
5.2.2 Kosten subklinische mastitis
Voor subklinische mastitis gelden vergelijkbare bedragen als voor klinische mastitis alleen ontbreken daar vaak de behandelkosten en voor een deel ook de te vernietigen melk. Bovendien is er bij subklinische mastitis eerder kans op het overschrijden van de kortingsgrens voor het tankmelkcelgetal en zullen zich bij koeien met subklinische infecties ook eerder andere problemen voordoen.
5.2.2.1 Korting op het melkgeld
Berekening korting per punt korting:
Productie per jaar 400.000 kg melk
Productie per maand: 400.000 /12 = 33.333 kg. Korting € 0.0045 per kg
Bij een te hoog geometrisch tankmelkcelgetal (een gemiddeld celgetal over een periode van drie maanden) wordt een korting gegeven op het melkgeld. Deze korting loopt op naarmate langer melk met een te hoog celgetal geleverd wordt en kan uiteindelijk melkweigering tot
gevolg hebben. In 2004 bedraagt de korting 0.45 eurocent per kortingspunt per kg voor alle melk in de periode. Bij een gelijkmatige productie en een quotum van 400.000 kg wordt dat bij één kortingspunt ca. € 150 per maand. Bij een langdurige overschrijding van de kortingsgrens (zie bijlage 8.5), wordt de melk geweigerd en is er dus geen enkele melkopbrengst van de melkfabriek meer.
Op bedrijven met voortdurend koeien met uierproblemen is de kans op het overschrijden van de kortingsgrens van het tankmelkcelgetal groter dan op bedrijven met weinig problemen. Door de grote besmettingsdruk kunnen ogenschijnlijk gezonde koeien plotseling hoge celgetallen in de melk hebben. Als op zo’n moment het tankmelkcelgetal bepaald wordt, is er een grote kans om boven de kortingsgrens te komen.
5.2.2.2 Relatie met andere ziekten
Koeien met subklinische infecties hebben minder weerstand en zijn gevoeliger voor andere ziekten. Vooral klauwaandoeningen (mortellaro, stinkpoot en bevangenheid) komen meer voor bij koeien met een slechte uiergezondheid. Ook zijn dergelijke koeien slechter tochtig en minder goed drachtig met als gevolg een langere tussenkalftijd. Dergelijke koeien zijn een toonbeeld, dat de afweer op het bedrijf niet voldoende is.