Familiebedrijf en bemanning

De invloed van de familie op het bedrijf hangt onder andere af van het aantal mede- eigenaren in de familie. Wanneer er een bedrijf is met varende volwassen opvolgers, dan hangt het van de oudere generatie aan de wal zelf af hoeveel invloed zij (nog) hebben. Sommige vissende leden van een familie hebben als ideaal een eigen schip en een eigen bedrijf, zodat de familie invloed beperkt wordt tot het eigen gezin.

- 'De invloed van de familie wordt minder, maar met moeite, mijn moeder wil veel zelf doen.'

- 'Nee, die invloed is niet zo groot, ik doe wat ik wil. Ik ben de schipper. Er is wel overleg natuurlijk. Mijn vrouw doet de boekhouding, ze komt uit een vissersgeslacht. Maar ze mag niet bij de familiebedrijf vergaderingen zitten, dat vindt ze niet leuk.' - 'Ik bespreek zaken met vader en moeder, maar hier samen met mijn vrouw is de kern

van het bedrijf.'

- 'Mijn hele gezin denkt mee over het bedrijf, gewoon aan tafel, ze kunnen er goed over meepraten.'

- 'Ik vind gelukkig begrip van mijn vrouw. Daar doe je 't voor, voor je gezin, voor je opvolger. Dat motiveert je.'

Het familiebedrijf in stand houden is belangrijk voor vissers. De meeste kottervissers vissen met familieleden als bemanningsleden, aangevuld met niet bloedverwanten. De spil van het visserijbedrijf is naast de eigenaren de bemanning. Een goede bemanning is essen- tieel voor een visserijbedrijf. 'Een schipper is niets zonder zijn bemanning.'

Kwaliteiten van een goed bemanningslid zijn hard en zelfstandig kunnen werken, meer dan één taak zelfstandig kunnen uitvoeren en zelf zien wat er gedaan moet worden: - 'Goed de handen kunnen en willen gebruiken. Ook moet hij willen werken.'

- 'Een goed bemanningslid moet zien wat er moet gebeuren.'

- 'Op een bemanningslid moet je kunnen bouwen. Ze moeten wel voor hun eigen me- ning uitkomen. Hij moet goed voor zijn werk zijn; handenarbeid. Ook moet hij wat voor het bedrijf overhebben en meedenken.'

- 'Boeten is erg belangrijk, evenals wachtlopen. Een machinist moet goed zijn voor de motor.'

- 'Het moet iemand zijn die niet alleen voor het geld vaart.'

- 'Hij moet zelfstandig kunnen werken en initiatief hebben. Hij moet het werk zien.' - 'Hij moet zelf het werk zien, je moet ze niet alles hoeven zeggen. Wel moet ik zeg-

Zelfstandigheid wordt geprezen, maar ook het idee dat teamspirit belangrijk is preva- leert, de bemanning moet op elkaar ingespeeld zijn.

- 'Het moet met anderen klikken.'

- 'Iemand kan niet goed in de groep liggen, dan gaat hij zelf weg.'

- 'Bij ons loopt het nog niet zo goed, omdat de bemanningsleden nog niet helemaal op elkaar ingespeeld zijn. Dat duurt jaren.'

Schippers zien voor zichzelf een rol in het creëren van een goede sfeer aan boord door goed met de bemanning om te gaan.

- 'Goed met bemanning omgaan, niet hiërarchisch zijn, wel overtuigen en overleggen.' - 'Goed met bemanning omgaan. Iedereen in zijn waarde laten. Ieder heeft zijn eigen

kwaliteiten. Dat moet je waarderen en naar luisteren. Gezelligheid is ook belangrijk.' Toen het met 'de economie goed ging' hadden de bedrijven meer moeite hun beman- ning te behouden. Het werk aan de wal lokte. Bovendien blijkt dat er een verschuiving in opstelling ten opzichte van het werk heeft plaatsgevonden.

- 'Zij zijn ook kleine zelfstandigen, ze zoeken een goed bedrijf uit, de verdiensten moeten goed zijn en de sociale omgeving moet goed zijn. Zij hebben er invloed op of we vrijdag middag wel of niet werken.'

- 'Het is moeilijk om bemanningsleden te houden. De concurrentie is groot. Eentje ging bijvoorbeeld bij iemand anders varen die een nieuw schip had. Je kunt je gedrag aanpassen zodat ze minder snel weggaan. Ik ben bijvoorbeeld soms te direct. Ze dur- ven me ook niet te zeggen waarom ze weggaan of waarom ze niet tevreden zijn.' - 'Personeel vasthouden, de sfeer aan boord goed houden. Ik geef een gespecificeerde

loonbrief; ook de quotahuur kosten laat ik zien, openheid en doorzichtigheid is be- langrijk. Wederzijds vertrouwen, bijvoorbeeld de machinist zelfstandig laten werken. Ik doe mijn best voordelig in te huren.'

- 'Je moet goed met je personeel omgaan. Bijvoorbeeld bij stilliggen (niet vissen) wel geld geven, maar dan moeten ze wel aan boord klussen. Wij kregen bijvoorbeeld vergoeding vanwege de kabeljauwstilligweken. Dat moet je dan delen met je beman- ning, dat moet volgens de maatschap. Niet iedereen doet dat. Wij gaven een voorschot. Dat is goed met je personeel omgaan.'

- 'We hebben een goed quotum en ook een satelliet-tv aangeschaft voor de bemanning. Het gaat dus erg goed, er is gezelligheid.'

- 'Het is niet moeilijk om bemanningsleden te houden, het ligt aan de verdiensten en aan de sfeer aan boord.'

- 'Ik heb geen angst bemanning te verliezen, als ze het beter kunnen krijgen, moeten ze maar gaan. Ik ben goed voor hen en zij zijn goed voor mij. Ik heb een betere belo- ning ingesteld.'

Op de vloot is een aantal bedrijven vanwege het tekort aan (Nederlandse) bemanning overgegaan op Poolse bemanningsleden. De geïnterviewden oordeelden niet positief over deze ontwikkeling.

- 'Als er Polen aan boord zijn dan willen er geen Nederlandse vissers meer bij. Het is dan moeilijk goede bemanning te krijgen. Het is het begin van het einde van je be- drijf. Goede schepen trekken goede bemanning aan. Ons bedrijf heeft goede

verdiensten en vroeg naar huis is ook mooi, niet de hele zaterdag ook nog eens aan boord aan de haven werken. Zaterdag is er voor mijn gezin.'

- 'Ik heb geen zin om Polen in te huren, er zijn dan communicatieproblemen. De hele week aan boord gedurende 24 uur. Ik ben via mijn zoon op de visserijschool relaties aan het opbouwen voor een toekomstige bemanning.'

Een belangrijke kwaliteit van de schipper is zijn bemanning aan boord te houden door een goede sfeer te creëren, fair te zijn, rekening met hen te houden, maar ook door goede bedrijfsresultaten te hebben.

- 'Je moet op het onderste regeltje letten, het gaat niet om veel vis vangen, als je dan veel onkosten hebt schiet je er niks mee op. Binnen je quotum gericht vissen, dat is goed. (Quota) huren is te duur, daar schiet je niks mee op.'

- 'Goed inzicht hebben in vangsttechnieken, netten, waar te vissen.'

- 'Je moet met mensen om kunnen gaan, vis kunnen vangen, menselijk zijn, iedereen in z'n waarde laten.'

- 'Een goede schipper vangt veel en maakt weinig stuk (qua motor en netten). Ver- trouwen is ook belangrijk.'

- 'Een schipper moet genoeg verdienen en hij moet verantwoording kunnen dragen en overleggen met de bemanningsleden. Verder is het belangrijk dat een schipper de spullen goed voor elkaar heeft.'

- 'Verantwoordelijkheidsbesef hebben en goed verdienen. Een goede stek vinden en de netten op orde houden.'

- 'Zorgen voor weinig onkosten en veel besommen. Wij zijn met z'n vieren aan boord, drie bemanningsleden mag ook op een eurokotter, de bemanning vindt dat ook fijner, vier. Bemanningen kijken naar elkaar, er wordt veel gelogen op zee. Ze informeren vrijdags naar de besommingen. In de bruto opbrengsten zit weinig verschil, netto wel.'

4.2 Bedrijfsbesluiten

De belangrijkste bedrijfsbesluiten worden meestal door de schipper zelf of door de schip- per en de mede-eigenaren genomen, zoals quota verhuur/aankoop/verkoop; investeringen. Waar te vissen wordt door de schipper besloten op basis van zijn ervaring en informatie. Ook voor eventuele illegale acties is de schipper de eindverantwoordelijke. Vakanties en dergelijke worden in het algemeen wel met de bemanning samen besloten. Schippers zeg- gen wel te overleggen met de bemanning, onder andere over quotumhuur, maar nemen zelf de besluiten.

- 'De schipper beslist waar ze gaan vissen en wanneer en is ook verantwoordelijk voor eventuele illegale dingen. Investeringen en huur van quota wordt binnen de familie besloten; dat is iets voor de walmensen.'

- 'Vakanties overleggen we gezamenlijk met de bemanningsleden.'

- 'De bemanningsleden kunnen wel met ideeën komen, maar de schipper beslist uitein- delijk.'

- 'De bemanning wil betrokken worden, maar beslissingen moeten door de schipper genomen worden. Je moet ook weer niet te veel vragen, je moet er feeling voor heb- ben, ze nemen liever geen verantwoordelijkheid. We zijn 4/5 dagen 24 uur op elkaar aangewezen en zitten op een kleine ruimte.'

- 'Ik overleg alles, behalve het gebruik van binnenkuilen. Dat is de verantwoordelijk- heid van de schipper alleen. Binnenkuilen gebruiken we alleen met hoge golven, anders vang je niets, de koppen steken dan door de mazen heen en worden onthoofd.' - 'Ik doe alles in overleg met de bemanningsleden.'