Faciliteren van grensoverschrijdende samenwerking

Daarnaast wordt de voorbereiding op nucleaire noodsituaties en het nucleaire crisisbeheer ook besproken en georganiseerd binnen andere structuren zoals EU-regio’s, het Benelux samenwerkingsverband en tenslotte de werkgroep HERCA-WENRA bestaande uit de nucleaire toezichthouders van Europese landen, waaronder voor België het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle.

EU-regio’s

EU-regio’s werden opgericht om binnen de Europese Unie de grensoverschrijdende samenwerking tussen instanties op lokaal/regionaal niveau te bevorderen. Indien deze samenwerking zich bijvoorbeeld in eerste instantie kan richten op het socio-economische en het algemeen belang, wordt binnen bepaalde EU-regio’s ook ruime aandacht besteed aan veiligheidsaspecten, waaronder ook de voorbereiding op nucleaire noodsituaties en het crisisbeheer. De EU-regio Maas-Rijn, met betrekking tot de kerncentrale van Tihange, en de Grande Region voor wat betreft de kerncentrale van Cattenom zijn hier voorbeelden van. Deze EU-regio samenwerkingsverbanden leiden tot concrete afspraken tussen de

80

betrokken actoren, waarbij wel een aandachtspunt is dat deze afspraken complementair en coherent dienen te zijn met deze gemaakt in het kader van bilaterale of internationale verbanden.

Benelux-secretariaat – werkgroep crisisbeer

Ook binnen het Benelux samenwerkingsverband wordt ruime aandacht besteed aan het intensiveren van grensoverschrijdende samenwerking inzake voorbereiding en beheer van risico’s, inclusief het radiologisch/ nucleaire risico. Het MOU van 1 juni 2006 inzake de samenwerking op het terrein voor het beheer van crisissen met grensoverschrijdende gevolgen vormt de basis voor deze samenwerking. Binnen de werkgroep crisisbeheer wordt jaarlijks een programma m.b.t. het nucleair risico uitgevoerd. Zo verzekert het Benenlux-secretariaat momenteel de uitwerking van een mapping van de homologe betrokken instanties binnen de Benelux landen inzake preventie, voorbereiding op en beheer van het nucleair risico. HERCA-WENRA – werkgroep m.b.t. noodsituaties

De activiteiten van de de werkgroep m.b.t. noodsituaties binnen HERCA-WENRA zijn gericht op het ontwikkelen van tools ter bevordering van:

· Wederzijdse verstandhouding/vertrouwen in de voorzieningen inzake nucleaire noodplanning en crisisbeheer van de (buur)landen. De eerste stap inzake samenwerking is immers vertrouwd te raken met de uitgangspunten die ter zake in de verschillende landen gehanteerd worden en waar bijvoorbeeld verschillen kunnen bestaan in interventieniveaus, noodplanorganisaties of vooropgestelde beschermingsacties. In dit kader werden bijvoorbeeld “country fact sheets” opgesteld.

· De harmonisering van strategieën inzake nucleaire noodplanning en crisisbeheer tussen (buur)landen. In dit kader dient het belang van de zogenaamde “HERCA WENRA approach” benadrukt te worden. De “HERCA WENRA approach for a better crossborder cooperation of protective actions during the early phase of a nuclear accident” werd gevalideerd in 2014 en bevat aanbevelingen aan bestuurlijke overheden met het oog op het verzekeren van een afgestemde respons tussen buurlanden in geval van een noodsituatie met grensoverschrijdende gevolgen, door het beslissen van beschermingsacties in de respectieve lanen die zowel qua type als qua omvang op mekaar aansluiten.

81 Samengevat bepaalt de “HERCA WENRA approach”:

· In de voorbereidingsfase: bereik en bewaar een gedeeld begrip van de bestaande nationale noodvoorzieningen door het verbeteren van bilaterale of multilaterale overeenkomsten. Bedoeling is hierbij in eerste instantie vertrouwen te creëren in de noodplanvoorzieningen van (buur) landen, ondanks mogelijke verschillen met de eigen voorzieningen. · In de vroege fase van een noodsituatie: verzeker snelle

informatie-uitwisseling op basis van bilaterale of multilaterale akkoorden en door middel van verbindingsofficieren. Aanbeveling aan de eigen overheid: volg de beslissingen van het getroffen land indien de initiële respons van dit land consistent lijkt (op basis van opgebouwd vertrouwen in de voorbereidingsfase).

· In de latere fase, wanneer structurele samenwerking tot stand is gekomen, werk gemeenschappelijke situatierapporten uit ter ondersteuning van gecoördineerde beschermingsacties.

Daarnaast werden binnen de “werkgroep noodsituaties” gesimplificeerde responsschema’s uitgewerkt voor ernstige noodsituaties waarbij in de vroege fase van een noodsituatie weinig informatie beschikbaar is.

Binnen de “HERCA WENRA approach” worden tenslotte ook aanbevelingen geformuleerd voor het voorbereiden van beschermingsacties rond Europese kerncentrales:

· Evacuatie zou moeten worden voorbereid rond kerncentrales in een zone van 5 km rond kerncentrales, en schuilen en “Iodine Thyroid Blocking (ITB) binnen een zone van 20 km.

· Een algemene strategie zou moeten worden bepaald om in staat te zijn evacuatie uit te breiden tot 20 km, en schuilen en ITB tot 100 km. Het belang van de “HERCA WENRA approach” wordt in het ontwerp van (geactualiseerd) noodplan onderschreven, met name bijvoorbeeld wat betreft de voorbereidingszones voor directe beschermingsacties rond kerncentrales. Zo bepaalt het ontwerp van noodplan de noodplanningszones (waarbinnen een gedetailleerde voorbereiding moet plaatsvinden) rond kerncentrales op 10 km voor evacuatie en op 20 km voor schuilen en ITB. De afwijking inzake evacuatie t.o.v. de vooropgestelde zone van 5 km binnen HERCA WENRA, wordt verklaard door het gegeven dat in de bestaande

82

versie van het nationaal nucleair noodplan reeds een noodplanningszone van 10 km wordt aangehouden.

Verder voorziet het ontwerp van nationaal nucleair noodplan in het concept extensiezone, waarbinnen een strategie moet worden uitgewerkt voor de uitbreiding van beschermingsacties tot 20 km voor evacuatie, en tot 100 km voor schuilen en ITB, in overeenstemming met HERCA WENRA. Het ontwerp van plan definieert daarbij reeds een aantal basisprincipes voor de bepaling van deze strategie.

83 Annales de l’Association belge de Radioprotection, Vol.42, n°3, 2017

Annalen van de Belgische Vereniging voor Stralingsbescherming, Vol. 42, nr 3, 2017

Chairman’s report (Augustin Janssens)