Sint- Bavostraat 29 - 2610 Wilrijk tel. 03 820 73 22 - fax 03 820 10 25 orion@dementie.be Directie: Jules Van der Flaas
Medewerkers: Jurn Verschraegen, coördinatie Orion en halftijds projectcoördinator Katja Van Goethem, consulente, voorzitster sensibiliserende cel
In 1996 werd in het rust- en verzorgingstehuis De Bijster in Essen, pionier op het vlak van begeleiding en zorg van personen met dementie, het Geheugen-, Oriëntatie- en Begeleidingscentrum (GOBC) opgericht. Het bestond uit een multidisciplinair team, samengesteld uit een jurist, ervaringsdeskundige, maatschappelijk werker en arts. De oprichting van dit centrum had rechtstreeks te maken met de gesprekken die het rusthuis voerde kort voor de opname van een persoon met dementie. Onder hen bevonden zich vooral mensen die het ziektebeeld niet kenden of die heel wat vragen hadden bij welke voorzieningen zij terecht konden. Ook vragen over de omgang met een persoon met dementie kwamen vaak aan bod. Tezelfdertijd was er een groeiende tendens naar vorming en opleiding rond het ziektebeeld.
Van 1996 tot 1999 kreeg het GOBC een projectsubsidie ter ondersteuning van experimentele initiatieven in het kader van niet-gereglementeerde subsidies die jaarlijks worden toegekend aan bijzondere initiatieven met betrekking tot de ouderenzorg die gekenmerkt worden door een tijdelijk, vernieuwend en experimenteel karakter. De minister bepaalt jaarlijks de thema’s op basis van de gekozen beleidsprioriteiten. In 2000 ontstond uit het GOBC-project Orion, een van de negen erkende Vlaamse Expertisecentra Dementie.
Stuurgroep
Orion wordt omkaderd door een stuurgroep. Deze was in 2005 als volgt samengesteld:
Prof. dr. Jan De Lepeleire, huisarts en ondervoorzitter PGN, Lint Hugo Goedemé, Thuiszorgcentrum CM, Antwerpen
Ellen Frederickx / Eginhard Van Wilder, Federatie Onafhankelijke Seniorenzorg, Wommelgem Dr. Willy Van horen, internist-geriater AZ Sint-Augustinus, Wilrijk
Martine Verelst, zorgmanager, AZ Sint-Augustinus, Wilrijk
Bie Van Waeyenberghe, voorzitster Vlaamse Alzheimer Liga, Turnhout Koen Peeters, Thuishulp provincie Antwerpen
Fons Wouters, directeur Verpleegtehuis Joostens, Zoersel
Dirk Doucet, directeur zorg WZC Ten Kerselaere, Heist-op-den-Berg, en Hof Van Arendonk, Duffel Bert Schonenberg, directeur RVT Cocoon, Antwerpen
Leen Willems, Turnhouts Advies Netwerk DEMentie
Orion, het Expertisecentrum Dementie Antwerpen, vervulde ook in 2005 zijn ondersteunende en faciliterende rol voor diverse doelgroepen. De verdere bekendmaking van het centrum bij hulpverleners zorgde ervoor dat men steeds meer een beroep deed op de dienstverlening. Dit had ook te maken met een verdere professionalisering van de medewerkers.
Advies en informatie
Orion kreeg 279 vragen voor advies en informatie in 2005. 124 van deze vragen waren cliëntgebonden. Slechts in 26 situaties betrof het de opvolging van een eerder contact. In 12 contacten ging het over een
problematiek van een jongdementerende (-65 jaar).
De aard van de vraagstelling waarmee mensen bij Orion aanklopten was vooral de nood aan ondersteuning, specifieke vragen over dementie zelf en juridische aspecten. Professionele hulpverleners riepen steeds luider om ondersteuning van medewerkers in de voorziening zelf, in casu de implementatie van belevingsgerichte zorg (maïeutisch zorgconcept).
Opleiding
Voor de vierde keer op rij organiseerde Orion de opleiding tot Referentiepersoon Dementie. De opleiding werd verder uitgebouwd en inhoudelijk vernieuwd. In 2005 gaven we vorming aan 1.498 personen uit diverse doelgroepen en rond diverse thema’s. Opvallend was de stijgende vraag naar specialistische vorming of ondersteuning: advies bij wonen (architectuur) voor personen met dementie en advies over omgang met moeilijk hanteerbaar gedrag. In het najaar was Orion betrokken bij drie thematische vormingen in het kader van “Impuls dementie”, die elk in een arrondissement plaatsvonden.
Intervisie
In het najaar volgde Katja Van Goethem een intensieve scholing over intervisietechnieken, georganiseerd door het Steunpunt Expertise Netwerken (SEN). De stuurgroep van Orion gaf aan dat intervisie voor “afgestudeerde”
Referentiepersonen Dementie een meerwaarde kon zijn, op voorwaarde dat er een voldoende return zichtbaar was op de werkvloer. Er schreven voorzichtig zeven personen in en vijf Referentiepersonen Dementie volgden daadwerkelijk de intervisiesessies. De sessies worden als erg ondersteunend en nuttig beleefd. Van belang is wel dat er vooraf een goede communicatie bestaat tussen de begeleider-intervisor en de groep. We onder-strepen eveneens het belang van een veilige omgeving. Intervisie wordt gezien als een groeimoment voor de Referentiepersoon Dementie. De methodiek zal in 2006 worden aangereikt aan de collega-Expertisecentra Dementie.
Nachtzorg als zorginnovatie
Orion nam deel aan het wijkteam nachtzorg en gaf de nodige ondersteuning aan verzorgenden en vrijwilligers.
Netwerkvorming
In februari 2005 hielden Orion, Tandem en het Psychogeriatrisch Netwerk (PGN) voor het arrondissement Mechelen, het provinciaal dementienetwerk boven de doopvont. Doordat het provinciebestuur de nodige middelen kon vrijmaken voor het project PGN, kon van start worden gegaan met gebundelde krachten. Er werd een nieuwe folder ontworpen en verspreid naar de diverse zorg- en hulpverleners. Een van de eerste acties die het samenwerkingsverband ondernam was het opstellen van een behoeftenenquête op basis van de visie en missie die de negen Expertisecentra Dementie gezamenlijk opstelden en onderschreven. Deze behoeften-enquête ging naar de diverse diensten en hulpverleners in de provincie Antwerpen. De resultaten van de bevraging werden voorgesteld op een plenaire vergadering in aanwezigheid van de drie stuurgroepen. Via reflectie werden de werkprioriteiten bepaald.
In het kader van deze verdere netwerkvorming bezochten Orion en PGN een medewerker van het Alzheimer-centrum in Maastricht om het concept te vernemen achter “Dialogen rond dementie”, een goed lopend initiatief in de regio Zuid-Limburg (Nl) waarbij het de bedoeling is om wetenschappelijk relevante informatie te vertalen naar families en hulpverleners. Het concept werd na bespreking geïmplementeerd in het arrondissement Mechelen, waar het in het najaar 2005 startte.
Palliatieve zorg en dementie
In samenwerking met Palliatieve Hulpverlening Antwerpen (PHA), het Antwerpse palliatieve netwerk, begeleidde Orion op donderdag 8 december 2005 een complexe gevalsstudie. Op deze wijze werd aan wederzijdse kennisoverdracht gedaan met nadruk op attitudevorming en vaardigheden inzake (omgaan met) dementie en complexe situaties.
De werkvloer
De contacten met het werkveld bleven behouden. De consulenten maakten een tweedaagse vakantie mee met RVT-bewoners. Op die manier voeling blijven houden zorgt ervoor dat theoretische concepten telkens opnieuw aan de praktijk worden getoetst.
Orion als initiator-facilitator
ECD Orion hield op 28 mei 2005 samen met de andere deelnemers binnen het provinciale dementienetwerk een studiedag voor politiediensten. “Blauw op straat – Grijs in het hoofd” luidde de titel. Op de regionale televisie en in de lokale pers had deze studienamiddag ruime weerklank.
Verder ging het in 2004 opgestarte en door Orion gefaciliteerde (namiddag)praatcafé dementie Dwaallicht vier keer door in het Oostmalse Kasteel De Renesse. Het kon rekenen op een grote belangstelling.
Project politie en dementie
Aansluitend op de studiedag van 28 mei werd Orion uitgenodigd door een van de politiezones in de provincie om met hen samen na te denken over een procedure om personen met dementie die dwalen tijdig terug te vinden. Dit proces zal zijn verder beslag kennen in de loop van 2006.
Paradox
Expertisecentrum Dementie Oost-Vlaanderen
Wilgestraat 123 - 9000 Gent Tel. 09 233 14 38 - Fax 09 233 95 65 paradox@dementie.be Directie: Dirk Dhondt
Coördinator:
Nele Van Schelvergem, sociaal verpleegkundige, werkte 38 uur in ECD Paradox. Zij participeerde in de faciliterende cel en was in dienst tot 25/3/2005.
Els Verraest, lic. logopedie en afasiologe, werkt sinds 1/7/2005 38 uur in ECD Paradox. Ze participeert in de kennisgevende cel en volgt sinds 1/7/2005 ook de faciliterende cel op.
Consulenten:
Veerle Heemers, verpleegkundige en lic. medisch-sociale wetenschappen, werkte 28 uur in ECD Paradox. Zij was gedetacheerd vanuit het Wit-Gele Kruis. Ze participeerde in de faciliterende cel van 1/4/2005 tot 30/6/2005.
Saskia Simoens, sociaal verpleegkundige en volgde een kaderopleiding. Zij is eveneens gedetacheerd vanuit het Wit-Gele Kruis Oost-Vlaanderen. Zij kwam in dienst op 1/9/2005 en werkt 28 uur in ECD Paradox.
Davy Clauwaert, maatschappelijk werker. Hij was in dienst van 1/9/2005 tot 30/11/2005 en werkte 19 uur in ECD Paradox.
Administratief medewerkster: Ann Van Aken, werkt 19 uur in ECD Paradox.
Logistiek medewerkster: Rita Van Vooren, werkt 6 uur in ECD Paradox.
Naam “Paradox”
“Paradox” verwijst naar de tegenstrijdigheden die zo kenmerkend zijn in de zorg voor personen met dementie.
Het ECD Paradox wil mantelzorgers en professionele zorgverleners ondersteunen, zodat de tegenstrijdigheden niet onoverkomelijk worden, maar kunnen benut worden om verder te gaan.
Bestuurscollege
Voorzitter: Hugo Bulté, algemeen coördinator Zusters Van Liefde Noord-Provincie Overige leden: Mireille Buyck, directeur Familiehulp en voorzitter Ovosit
Dirk Dhondt, directeur WZC Sint-Jozef, Gent, en ECD Paradox Dr. Thierry Goetghebuer, huisarts en CRA in WZC Sint-Jozef, Gent Marc Van Ooteghem, directeur PC Caritas, Melle
Geertrui De Blaere, directeur Wit-Gele Kruis Oost-Vlaanderen
Verslaggeving gebeurde in 2005 door Nele Van Schelvergem (tot 25/3/2005) en Els Verraest (vanaf 1/7/2005), coördinator ECD Paradox.
Interne organisatie
In 2005 verlieten zowel Nele Van Schelvergem als Veerle Heemers het team. Opnieuw werd gekozen voor een multidisciplinaire samenstelling van het personeel, waarbij één consulent zich in het bijzonder richt naar de thuiszorg en één consulent zich voornamelijk op de residentiële zorg toelegt.
De komst van nieuwe collega’s was een aanpassing voor het hele team, maar zorgde er ook voor dat een aantal afspraken en procedures werden geformaliseerd. Een intern huisreglement, een werkingstekst van ECD Paradox en een organigram van de organisatie werden opgesteld.
Vorming
Het totale aantal vormingsuren is in 2005 bijna verdubbeld in vergelijking met 2004. Het publiek dat ECD Paradox op vormingen heeft bereikt, was gelijk verdeeld tussen professionele en niet-professionele (familie-leden, vrijwilligers, studenten) hulpverleners. Thema’s waren voornamelijk hoe (belevingsgericht) om te gaan en communiceren met personen met dementie en hoe omgaan met voedingsproblematiek. Basisvormingen vormden ongeveer een derde van het totale vormingsaanbod.
Referentiepersonen werden soms gecontacteerd als spreker op een Praatcafé Dementie.
De “Impuls dementie” stond dit jaar in het teken van intimiteit en seksualiteit bij personen met dementie.
Praatcafé Dementie
De nood aan lotgenotencontact werd ingevuld via het Praatcafé Dementie. Deze initiatieven zijn het resultaat van samenwerking van verschillende organisaties uit eenzelfde regio. Vanuit het ECD worden deze projecten voornamelijk inhoudelijk ondersteund en opgevolgd.
In 2005 werden de Praatcafés Dementie in de regio’s Oudenaarde, Gent, Zeveneken een Meetjesland verder uitgebouwd. Ook dit jaar bracht ECD Paradox de regio’s samen op een provinciaal overleg. De verschillende praatcafés uit de provincie werden geëvalueerd en ervaringen werden uitgewisseld.
Met de regio Deinze waren er al verkennende gesprekken voor de opstart van een zevende Praatcafé Dementie in de provincie.