Forumgebruikers maken in hun posts gebruik van een veel breder scala aan ethostechnieken dan journalisten in hun krantenartikelen. Dat is in lijn met het onderzoek van Burger (2014) naar misdaadverhalen, waaruit hetzelfde bleek. Toch zijn er ook een aantal grote verschillen met de uitkomsten van het onderzoek van Burger aan te wijzen. In deze paragraaf diep ik de
overeenkomsten en verschillen uit.
Alle ethostechnieken die Burger en Anemaet (2011) onderscheiden, worden door forumgebruikers ingezet. Deskundigheid lijkt daarbij de boventoon te voeren. Opvallend is dat forumgebruikers niet alleen autoriteiten op het gebied van ufo’s – zoals overheden, wetenschappers of ufologen – maar ook de moderator van het Ufomeldpunt en zelfs elkaar als gezaghebbenden zien. Samen construeren zij hun eigen waarheid. Een andere ethostechniek die veel door forumgebruikers veel wordt
toegepast, is het anticiperen op tegenargumenten. Ze beargumenteren bijvoorbeeld waarom een waarneming geen verklaarbare oorsprong heeft of waarom beeldmateriaal ontbreekt. Op die manier werken ze niet alleen aan hun eigen ethos, maar verleggen ze ook de bewijslast. Alle gebruikers die op het meldpunt over een ervaring spreken, doen dat vanuit een personal experience. FOAF-tales komen op het Ufomeldpunt niet voor. Dat staat in groot contrast met het onderzoek van Burger (2014), die in forumdiscussies over misdaad juist op veel verhalen van dat type stuitte. In het geval van ufo’s is dit verschil echter gemakkelijk te verklaren: hoe dichter de beschrijving van de
waarneming bij de bron staat, hoe geloofwaardiger de overlevering is. Kortom: hoe
onwaarschijnlijker het verhaal is, hoe belangrijker het is om het dicht bij jezelf te houden. Op de webfora van ontdekislam.nl en forum.fok.nu zien we juist het tegengestelde: forumgebruikers vertellen daar verhalen uit de tweede of derde hand. Ook daarvoor is iets te zeggen. De aard van de online platforms is anders dan die van het Ufomeldpunt. Laatstgenoemde is specifiek opgericht om personal experiences te delen. Bij de andere twee fora is dat niet het geval.
Ook bij journalisten speelt het benadrukken van deskundigheid eveneens een grote rol. Zij doen dat nooit in de eerste persoon enkelvoud, maar laten in hun verslagen een breed scala aan
gezaghebbenden aan het woord. In alle artikelen worden argumenten en meningen van gevestigde autoriteiten aangehaald. Daaraan ontlenen zij met name debunkende argumenten. De outcasts van dergelijke groepen – zij die van mening zijn veranderd na bijvoorbeeld een eigen waarneming – krijgen eveneens het woord. Daarnaast worden de verhalen van personal experiencers uitgebreid belicht en gaat van bepaalde geschriften en onderzoeksrapporten een zekere autoriteit uit. Verslaggevers anticiperen in hun artikelen niet zelf op mogelijke tegenargumenten, maar laten personal experiencers dat doen. Door steeds aan distancing uit de tweede of derde hand te doen, verleggen journalisten de bewijslast. Opvallend is dat geen van de verslaggevers het onderwerp belachelijk maakt.
Met het benadrukken van de eigen eerlijkheid zijn verslaggevers nauwelijks bezig. Dat komt overeen met de resultaten van het onderzoek van Burger (2014). Een enkele keer noemt een journalist een zaak die nadelig lijkt voor een personal experiencer, maar later wordt dat argument weer ontkracht. Door dat hele proces te benoemen, komt de journalist eerlijk over.
Forumgebruikers daarentegen zijn constant bezig met het benadrukken van hun eerlijkheid. Zij doen dat bijvoorbeeld door te benoemen dat ze niet over beeldmateriaal beschikken of te stellen dat ‘ze normaal nooit in ufo’s hebben geloofd, maar dat dit toch wel heel gek was’. Ook lange,
gedetailleerde beschrijvingen die beroep doen op het gevoel van de lezer lijken de eerlijkheid van discussianten te vergroten.
Ook op het gebied van welwillendheid maken forumdeelnemers gebruik van een veel breder scala aan ethostechnieken dan journalisten. Ze delen complimentjes uit aan elkaar of maken samen een tegenstander als ‘de overheid’ zwart. Als een forumgebruiker zich niet ‘welwillend’ toont door niet te reageren op vragen van andere forumgebruikers, tast dat de ethos aan. Een probleem bij het
herkennen van welwillendheid in online discussies, is een gebrek aan context. Soms lijkt een reactie vriendelijk, terwijl hij sarcastisch is bedoeld.
Verslaggevers benadrukken enkel de gemeenschappelijkheid door eigenschappen van het onderwerp te benadrukken. Die gemeenschappelijkheid komt neer op het feit dat niemand zeker weet of ufo’s en buitenaards leven bestaan. Dat is een verschil met het onderzoek van Burger (2014), die tot de conclusie kwam dat journalisten niet bezig zijn met het benadrukken van welwillendheid. Ik vermoed dat dat verschil is te verklaren aan de hand van de aard van de verhalen. Misdaadverhalen gaan grotendeels over feiten of vermeende feiten. Verslaggeving over ufo’s daarentegen bevindt zich in het gebied van deviantie. Journalisten kunnen erover schrijven wat ze willen, maar daarbij is het wel zaak om geloofwaardig over te komen. Het versterken van de eigen ethos kan daarbij helpen. Opvallend is overigens dat geen enkele verslaggever ervoor kiest om het onderwerp belachelijk te maken. Dit kan worden verklaard uit het oogpunt van de bewijslast: niemand weet zeker of ufo’s bestaan en of ze een buitenaardse oorsprong kunnen hebben. Door het onderwerp in de eerste persoon enkelvoud belachelijk te maken, neemt een journalist een risico. Het is veiliger om gebruik te maken van distancing en daarmee de woorden uit de mond van een ander op te tekenen.