Essentiële onderdelen en belang voor terugdringen recidive

In interviews is trainers gevraagd welke onderdelen van de training zij als essentieel beschouwen. De online enquête informeert in hoeverre trainers de verschillende onderdelen “nuttig” vinden en in hoeverre deze onderdelen “belangrijk” voor het terugdringen van recidive. Ook deelnemers is gevraagd welke onderdelen voor hen essentieel zijn geweest.

De trainers geven aan dat met name de samenhang tussen de verschillende trainingsonderdelen belangrijk is. In de bijeenkomsten wordt constant verwezen naar eerder behandelde onderwerpen. Samen zorgen deze onderdelen ervoor dat er bij de deelnemers inzicht in het eigen gedrag ontstaat, motivatie om gewenst gedrag uit te voeren en zij handvatten krijgen aangereikt om daarin succesvol te zijn. In het vaste onderdeel Kijk op de Week kunnen aan de hand van ervaringen van deelnemers alle onderwerpen uit de training worden besproken.

69 De onderliggende techniek die de inhoudelijke onderdelen van de Leefstijltraining verbindt is

motiverende gespreksvoering. Ongevraagd wordt deze methodiek door diverse trainers als een essentieel onderdeel van de training benoemd. De techniek helpt de trainers om deelnemers in hun waarde te laten en stimuleert de deelnemers om verantwoordelijkheid te nemen.

In tabel 5.2 wordt de gemiddelde score van de vaste, terugkerende trainingsonderdelen gepresenteerd zoals gemeten in de online enquête. In de rechter kolom met totaalscores is af te lezen dat trainers de uitvoering van de Leefstijltraining met een cijfer vier (op een schaal van vijf) waarderen. Trainers scoren de uitvoering van de intramurale training lager dan de extramurale training. Het verschil in score tussen intra- en extramuraal gegeven trainingen is over de hele linie te zien.

Van alle onderdelen krijgt “nut van het huiswerk” de hoogste score. Ook van de essentiële onderdelen krijgen twee huiswerkonderdelen een bovengemiddeld hoge score (zie bijlage 4). De waardering die trainers in de enquête rapporteren is consistent met hetgeen zij vertellen in de interviews. Trainers vinden het belangrijk het huiswerk te bespreken, omdat daarin de stof van vorige bijeenkomst wordt herhaald. De hoge waardering lijkt niet consistent met de praktijk van sommige trainers, die weinig waarde lijken te hechten aan het daadwerkelijk maken van het huiswerk zoals dat staat opgegeven in het werkboek voor de deelnemers (zie ook paragraaf 5.1). Dit blijkt zowel uit de video-observaties als de interviews. Zij vinden het in principe voldoende wanneer in de bespreking van het huiswerk blijkt dat deelnemers er “mee bezig zijn geweest”. Zij wijzen daarbij op het gevangenisregime, waardoor deelnemers huiverig zijn open en eerlijk in het werkboek te schrijven.

Er zijn twee intramurale trainingen geweest die volgens de trainers op buitengewoon veel weerstand stuitten. In beide gevallen zijn meerdere deelnemers na een aantal bijeenkomsten uit de training gezet. Hoewel de sfeer en werkbaarheid verbeterde, bleven het twee lastige en weinig gemotiveerde groepen.

Tabel 5.2 Gemiddelde score van de vaste, terugkerende trainingsonderdelen over 16 bijeenkomsten. Gemiddelde beoordeling* op schaal 1-5 (st. dev) Intramuraal (n=13) Extramuraal (n=7) Totaal (n=20) Nut van het Rondje Ruis 3,83 (0,705) 4,83 (0,168) 4,18 (0,749) Nut van de Kijk op de Week 3,59 (0,806) 4,76 (0,265) 3,99 (0,873) Uitvoerbaarheid van het huiswerk 3,99 (0,439) 4,73 (0,375) 4,25 (0,544) Begrip van het huiswerk 3,75 (0,481) 4,44 (0,491) 3,99 (0,582)

Nut van het huiswerk 4,11 (0,434) 4,86 (0,286) 4,38 (0,530)

Belang van het huiswerk voor terugdringen

recidive ^{4,05 (0,547) 4,81 (0,371) 4,32 (0,608)}

* verschillen tussen intra- en extramuraal statistisch significant (p <0,05).

De Kijk op de Week wordt een aantal keren als essentieel onderdeel van de training genoemd. Trainers geven aan dat dit onderdeel tot veel inzicht in het eigen gedrag leidt. Trainers kunnen in de Kijk op de

70 Week goed verwijzen naar andere onderdelen van de training; alle behandelde onderwerpen komen samen in Kijk op de Week. Op deze manier kunnen ze laten zien dat de theorie uit de training ook goed toe te passen is in de praktijk.

Ook het opstellen van de voor- en nadelenbalans van middelengebruik en de gebruiks- en delictketen wordt een aantal malen als essentieel genoemd.

De vraag naar essentiële onderdelen is ook voorgelegd aan deelnemers. Als hulpmiddel bij het beantwoorden van deze vraag hebben we de inhoudsopgave van de trainingshandleiding laten zien. Wat essentieel is in de ogen van de deelnemers lijkt af te hangen van hun persoonlijkheid, hun recente ervaringen, het onderwerp dat recent in de training aan bod is geweest en of zij de aangeboden onderwerpen op zichzelf van toepassing vinden. Zelfcontrole maatregelen is het trainingsonderdeel dat het vaakst is genoemd als essentieel. Het onderdeel wordt genoemd naast verschillende andere onderdelen, zoals: waarschuwingssignalen, omgaan met een uitglijder en omgaan met trek. Ook wordt Kijk op de week samen met deze onderdelen genoemd. Een deelnemer, die zegt dat zijn delictgedrag geheel los staat van zijn middelengebruik, kampt met problemen op financieel gebied en op gebied van sociale relaties. De essentiële onderdelen van de training kwamen voor hem pas in de

boostersessies aan de orde. Doordat we de meeste deelnemers echter spraken toen zij de training nog niet hadden afgerond, zijn de boostersessies of gebruiks- en delictketen wellicht minder vaak

genoemd. In antwoord op de vraag naar essentiële onderdelen antwoordden sommige deelnemers ook dat “je eigen motivatie” belangrijk is en hoe de groep wil samenwerken.

Belang van onderdelen voor terugdringen recidive

In de online enquête is van alle inhoudelijke trainingsonderdelen ook nagevraagd in hoeverre trainers deze onderdelen “nuttig” vinden en in hoeverre deze onderdelen “belangrijk” zijn voor het

terugdringen van recidive. Op een schaal van 1 t/m 5 is de gemiddelde waardering van alle 35 inhoudelijke onderdelen 4,307 (zie bijlage 4 voor overzicht van de onderdelen). Wanneer we volgens de gemiddelden van de afzonderlijke onderdelen hiermee vergelijken zien we dat er twee onderdelen positief uitspringen en er een onderdeel onder het gemiddelde scoort (tabel 5.3). Met het onderdeel “Afsluiten omgaan met sociale druk” (zie kader), dat beneden gemiddeld wordt gewaardeerd, komt sociale druk voor de derde keer in de training aan de orde. Een aantal trainers gaf aan de herhaling van onderwerpen in de training wel iets minder zou mogen.

Tabel 5.3 Waardering trainingsonderdelen als “nuttig” en “belangrijk”

Boven gemiddeld Beneden gemiddeld

“Bespreken strategieën omgaan met trek” (sessie 6, waardering: 4,58)

“Afsluiten omgaan met sociale druk” (sessie 8, waardering 3,46)

“Bespreken gebruiks- en delictketen” (sessie 16, waardering: 4,75)

71 Alle andere inhoudelijke onderdelen worden door trainers niet significant nuttiger of belangrijker dan het gemiddelde gevonden. Het is een bevestiging van de bevinding uit de interviews dat trainers niet zozeer de afzonderlijke onderdelen maar de samenhang ertussen waarderen.

Groepsklimaat

Naast de inhoudelijke aspecten van de training, geven de trainers aan dat het belangrijk is dat er een positief groepsklimaat is. Het tot stand brengen van zo’n klimaat vraagt responsiviteit van de trainers ten aanzien van behoeften en eigenaardigheden van de deelnemers. Sommige deelnemers moeten worden begrensd, andere gestimuleerd. Incidenten die strikt genomen niet bij de stof van de training passen kunnen niet worden genegeerd en eisen ruimte op. In een aantal goed bezette trainingen heeft dit geleid tot het doorschuiven van programmaonderdelen naar een volgende sessie.