De Engelse vlucht

5.4.1 De vlucht naar Engeland

Het aantal Somalische Nederlanders in Nederland is de laatste jaren drastisch afgenomen. In 2001 bestond deze groep nog uit 29.631 personen, terwijl dit er in 2006 nog maar 19.893 waren, een afname van 33% (CBS 2007). Deze afname is het gevolg van een uitstroom van Nederlandse Somaliërs naar Engeland. Dit

verhuisgedrag heeft een grote impact op de Somalische gemeenschap in

Nederland. Door het belang van deze afnamen is het belangrijk om te onderzoeken waarom deze afname plaatsvindt.

In literaire bronnen komt naar voren dat Somaliërs verhuizen omdat dit hoort bij hun nomadenafkomst (Hall 2003, Jhazbhay 2004, Stelder 2007, Tillaart 2000). Aangezien Somaliërs van oudsher Nomaden zijn zouden zij makkelijker de keuze maken om te verhuizen. Op zoek naar betere weidegronden. Het is moeilijk om te bepalen dat dit verhuisgedrag te wijten is aan een nomadische afkomst. Somaliërs zelf zijn het veelal oneens met de stelling dat hun verhuisgedrag wordt verklaard door hun afkomst (Reek 2003). Daarbij komt nog eens dat de migranten die naar Europa zijn gekomen voor een groot gedeelte bestaan uit mensen waarvan verwanten al generaties lang in dezelfde stad in Somalië woonden.

5.4.2 De reden van verhuizing

Wanneer niet de nomadenafkomst de hoofdreden tot het verhuizen vanuit Nederland naar Engeland, wat dan wel? De redenen voor de Somaliërs om te verhuizen bestaan uit Push en Pull factoren.

5.4.2.1 Push factoren

Om te beginnen met de Push factoren. Er bestaat voor de Somaliërs een enorm verschil tussen de eigen en de Nederlandse cultuur. Ook de onbekendheid met de spelregels van de Nederlandse samenleving en de taalbarrière vormen voor bijna alle Somaliërs een groot probleem. De redenen waarom Somaliërs uit Nederland willen verhuizen wijzen ruwweg in een tweetal richtingen: economisch-sociaal- maatschappelijke deelname en cultuurreligieuze mogelijkheden. Een groot aantal van de Somalische Nederlanders ervaart op beide dimensies een dusdanige dwang, begrenzing en vrijheidsbeperking dat zij doorverhuisden naar Engeland. Somaliërs zijn Nederland dankbaar voor de eerste opvang na de vlucht uit Somalië. Er zijn maar weinig Europese landen waar de overheid zorgt voor gratis rechtshulp, en tolken en waar de slaagkans voor een verblijfsvergunning relatief hoog was (Reek 2003). Maar blijkbaar ervaart men dat alleen veiligheid en een onderkomen geen basis is voor de rest van het leven. Na het verkrijgen van asiel en een toegewezen woning, is de behoefte groot om financieel zelfstandig te worden, vooral onder de

77 Somalische mannen. Ze willen niet afhankelijk zijn van een sociale uitkering (Reek 2003). Veel Somaliërs hebben het gevoel dat eigen verantwoording en

voorzieningen worden ontnomen door overheden en lokale instanties. Vooral het voor Nederlanders zo effectieve systeem van bureaucratie werkt de Somalische gemeenschap tegen bij het uitwerken van eigen ideeën voor het opzetten van kleinschalige projecten zoals het starten van een eigen zaak. Somaliërs krijgen in Nederland niet de mogelijkheid om zichzelf te ontwikkelen en te ontplooien. Ze hebben het gevoel klein gehouden te worden in Nederland.

We hebben veel ideeën en zouden graag willen participeren, maar de gemeente werkt ons tegen in de uitvoering.

(Somalische man, Breda)

Wanneer Somaliërs naar Nederland komen, worden ze geconfronteerd met de snelle, hypermoderne levensstijl en het hightech bureaucratische westerse stelsel, terwijl het levenspatroon van de Somalische gemeenschap van oorsprong uit een nomadisch en patriarchale levensvorm bestaat. Men ervaart dat cultuurverschillen aanleiding kunnen geven tot ontwrichting en verstoorde familie- of gezinssituaties, een financiële crisis, en ongeplande verhuizing of emigratie naar andere landen. Het lijkt erop dat Nederland er niet in slaagt om deze groep nieuwkomers op te nemen in de samenleving. Somaliërs voelen zich in Nederland beperkt in hun culturele vrijheid, zoals in de opvoeding van hun kinderen en de mogelijkheid het geloof te beleven, en in hun toekomstmogelijkheden, vooral op kansen voor arbeidsparticipatie en de consequenties daarvan. (Reek 2003)

5.4.2.2 Pull factoren

Pull factoren voor de Somaliërs om zich in Engeland te vestigen hebben vooral te maken met de ontplooiingsmogelijkheden daar. De meeste Somaliërs spreken zelf Engels en zijn bekend met het Britse onderwijssysteem. Daardoor zijn er in mindere mate problemen op het gebied van taal en communicatie. Daarnaast ondervinden zij dat in Engeland Somalische diploma’s sneller erkend worden dan in Nederland (Reek 2003). Zeker voor de hogeropgeleide Somaliërs betekend dit dat ze een betere kans hebben om een baan op niveau te vinden.

Wanneer Nederlandse Somaliërs naar Engeland vertrekken, treffen ze daar een eigen sociaal netwerk. Vooral voor de oudere Somaliërs is deze ‘culturele’

aanwezigheid belangrijk. Ze voelen zich dan niet meer zo geïsoleerd en kwetsbaar als in Nederland. Aanwezigheid van familie en een uitgebreid netwerk wordt dan ook door veel Somaliërs genoemd als reden om naar Engeland te verhuizen (Reek 2003)

In Engeland vestigen de Somaliërs zich voornamelijk in door moslims gedomineerde wijken. Het bij elkaar wonen van een grote islamitische gemeenschap heeft voor de Somalische gemeenschap als voordeel dat ze, ook buitenshuis, de kinderen op kunnen laten groeien binnen de normen en waarden van de eigen cultuur. De grote moslim gemeenschap neemt spanningen weg en biedt een gevoel van het

behoren tot een groep en een Identiteit. Somaliërs in Engeland zijn er in geslaagd om zaken op te zetten, het opzetten van eigen markten en moskeen.

79

It is my humble opinion that British empire (or ex-British empire) has a in- house knowledge of how to deal with different ethnics and accommodate

them within the society with a view to benefiting their talent and knowledge for the benefit of UK welfare (economic contribution of Somalis in Birmingham and London is a case in point, however small, the majority are tax payers not a burden on state treasure).

(Somalische-Nederlandse man die naar Engeland is verhuisd) 5.4.3 Vrouw en kinderen eerst

Het is opmerkelijk dat in een groot aantal gevallen eerst vrouw en kinderen van het gezin naar Engeland verhuisden, en dat de man gemiddeld anderhalf jaar later naar Engeland migreerde. Deze zogenaamde omkering van het gebruikelijk migratiepatroon, (immers, vaak is het de man die als eerste naar een ander land migreert voor werk) kan verklaard worden door het volgende: Vrouwen voelen zich sterk geïsoleerd in Nederland, en hebben dan ook meer de wens naar Engeland te verhuizen dan de mannen. Ook werk in Nederland van de mannen houdt ze tegen om meteen naar Engeland te verhuizen. Het werk dient als financiële zekerheid voor het gezin wanneer dit zich alvast oriënteerde in Engeland. Ook verhuizen vrouwen eerder omdat het binnen de Britse regelgeving makkelijker is voor een vrouw en kinderen zich te vestigen dan voor een heel gezin (Reek 2003).

Ouderen zijn in Engeland meer tevreden, jongeren in Nederland. Vooral voor de Nederlands-Somalische kinderen geldt dat zij Nederland als hun vaderland zien. Velen van hen zijn nog nooit in Somalië geweest. Voor deze groep jongeren geldt dan ook dat ze graag terug keren naar Nederland (Reek 2003).

Wanneer ik tegen mijn kinderen zeg: wij gaan terug naar ons land. Verheugd zeggen zij tegen mij: mam, gaan wij naar Nederland terug? Terwijl ik naar Somalië bedoel. Voor mijn kinderen is en blijft Nederland hun land van afkomst!

(Vrouw, 38 jaar, Leicester)