Op 18 mei werden we ontvangen en rond- geleid door René van Tiggelen en zijn vrouw Françoise persoonlijk. De tentoonstelling stond opgesteld in de brede en ruime gan- gen van het Militair Hospitaal, dat enorme reserveruimtes heeft voor eventuele calami-
teiten – vroeger tijdens de Koude Oorlog, maar nu nog voor civiele rampen; ook is er een brandwondencentrum.
De tentoonstelling exposeerde posters van röntgenopnamen uit 1896, een radiologi- sche opstelling te velde tijdens de Indische oorlog (1897-1898) en vervoer van röntgen- apparatuur op muilezels langs de Nijl tijdens de oorlog in Soedan (1898). De stroom werd aanvankelijk geleverd door een aggre- gaat waarop een soldaat een halfuur moest fietsen. Voorts werden Duitse radiologische voertuigen getoond, in 1902 getrokken door paarden en vanaf 1907 gemotoriseerd. Uit de periode van de ‘Grote Oorlog’ (WO 1) werden röntgenfoto’s van kogels in licha- men getoond en foto’s van Marie Curie, die met haar dochter Irène veelvuldig, met ge- vaar voor eigen leven, naar het front in Bel- gië en Frankrijk reed met een radiologische vrachtwagen. Er waren vitrines met fraaie schaalmodellen van Belgische, Franse, En- gelse, Duitse en Amerikaanse militaire radio- logische vrachtwagens; de Belgische hadden slechts één koplamp om te bezuinigen. In andere vitrines waren het Dessane doorlicht- vizier, de lokalisatiepasser van Hirtz, diverse types röntgenbuizen, Ruhmkorff spoelen, spanningsmeters en andere apparatuur te zien. In 1917 kwamen ook de Amerikanen aan het front met de nieuwe – in 1913 uit-
rené van Tiggelen, directeur van het Belgisch museum voor radiologie, overhandigt Koningin Paola zijn nieuwe boek ‘radiology in a Trench Coat; military radiology on the Western Front During The great War’.
Historie
mededelingen
J a a r g a n g 1 8 - n u m m e r 2 - 2 0 1 3 59
gevonden – Coolidge buis met ‘warme’ ka- thode. Bijzonder was ook de vitrinekast met radiologische handboeken voor het leger uit 1914.
De tentoonstelling ging verder met de ont- wikkelingen ten gevolge van en na de Grote Oorlog: samenwerking van chirurgen en radiologen, de ontdekking van radiodermi- tis en het besef van de schadelijke werking van de ioniserende straling, de oprichting van de Internationale Commissie voor Stra- lingsbescherming in 1928 door Rolf Sievert, de soepele cellulosenitraatfilm van de firma Eastman sinds 1913 (later Kodak), voortge- zet door Gevaert, de ontwikkeling van de planigrafie in 1916 door de Franse dermato- loog Bocage, de ontwikkeling van de echo- grafie n.a.v. de SONAR (SOund Navigation And Ranging) m.b.v. het piëzo-elektrisch ef- fect bij de marine (Langevin). En later na de oorlog ook de ontdekking van de artificiële radioactiviteit door Frédéric Joliot en Irène Curie in 1934 en de ontwikkeling van de plu- toniumbom in 1945, en nog later nucleaire geneeskunde.
Vervolgens kwamen we langs roll-ups van voertuigen voor radiologie, ‘de radiologie trekt naar het IJzerfront’, radiologieuitrus- ting 1914.
Centraal in de tentoonstelling stond een twaalftal prachtige posters in het Frans en Nederlands van het CNRS (Centre National de la Recherche Scientifique) in Parijs en Brussel, die de hele geschiedenis van de biomedische beeldvorming doorneemt. Van Tiggelen biedt die te leen aan voor expositie tijdens de Nederlandse Radiologendagen in Den Bosch. Daar zal de Historische Commissie gaarne gebruik van maken. Voorts organiseert prof. Jim Reekers tijdens de a.s. Radiologendagen een expositie van historisch interventiemateriaal. Komt dus allen kijken!
Ten slotte was er een interessante video van twaalf minuten, ‘Oorlog en Vrede in de Ra- diologie’, vervaardigd door Van Tiggelen c.s. Ook die krijgen we te leen, zodat de video in Den Bosch te zien zal zijn.
We beëindigden deze unieke zaterdag- ochtend van Pinksteren met een glas champagne, ons aangeboden door René en Françoise van Tiggelen, waarbij vele interessante gesprekken over de geschiedenis van de radiologie werden gevoerd. We bewonderden het prachtige nieuwe boek van René en schaften het natuurlijk onmiddellijk aan.
op 18 mei wijst rené ons de eerste Coolidge buis aan, die de amerikanen in 1917 meebrachten naar het front in Vlaanderen.
rené legt ons uit hoe de militaire radiologische velduitrusting er in 1914 uitzag. V.l.n.r. Jos van engelshoven, Sjef ruijs, els van engelshoven, Jolien Vellenga. Kees Vellenga maakte de foto.
MEMOmededelingenRAD
veel geografische tekeningen en stafkaarten van de oorlogshandelingen opgenomen. De prijs is slechts 30 euro. Te bestellen via fax 0032-9-2331409, tel. 0032-9-2338088 of e-mail aan orders@academiapress.be of www. academiapress.be.
René van Tiggelen was radioloog van de militaire ziekenhuizen, eerst in Duitsland, daarna in België vanaf 1972. Zijn medische militaire loopbaan beëindigde hij als Geneesheer Kolonel in 1979, als adjudant van de Generale Staf van de Medische Dienst. Van 1982-1999 was hij kliniekhoofd radiologie, en van 1982-1996 gaf hij cursus botradiologie aan de VUB.
Dit nieuwe boek heet Radiology in a trench coat; military radiology on the western front during the Great War. Het is een verfraaiing en uitbreiding van zijn vorige boek ‘De eerste Wereldoorlog in België; radiology in a trench coat’, dat hij op 2 april 2011 presenteerde in het Koninklijk Museum van het Leger in Brussel (zie MemoRad 2011;16(2):63).
Op de slagvelden van Vlaanderen, Frankrijk en Duitsland kwam de ontwikkeling van de amper 19 jaar oude medische discipline radiologie in een stroomversnelling en werd volwassen. Fracturen konden zichtbaar worden gemaakt. Antibiotica bestonden nog niet. Granaatscherven en kogels konden nu worden opgespoord en verwijderd, waardoor infecties werden voorkomen. Ondanks – of juist dankzij – de oorlogschaos ontwikkelde het gebruik van de röntgenstralen zich stormachtig en had zich na de Eerste Wereldoorlog een belangrijke plaats in de geneeskunde en de ziekenhuizen verworven.
In het nieuwe boek is het aantal hoofdstukken uitgebreid van 14 naar 19, het aantal bladzijden van 143 naar 220, het aantal foto’s van 140 naar 265 en het aantal referenties van 131 naar 219. Terwijl het eerste boek de röntgenologie tijdens WO 1 in België behandelde, worden nu ook de Duitse, Franse, Engelse en Amerikaanse röntgenologie in deze periode besproken. Ditmaal is het boek in het Engels. De uitvoering is luxe met harde kaft, en de prachtige foto’s van oude apparaten, voertuigen, gebeurtenissen en personen zijn op groot formaat (soms paginagroot en sommige in kleur) afgebeeld. Ook zijn er
In 1990 stichtte hij, met een handvol vrijwilligers, het Belgisch Museum voor Radiologie, waarvan hij nog steeds directeur is. In 2011 ontving hij de Frans Jonckheereprijs van de Koninklijke Medische Academie van België voor zijn boek ‘A transparent skull. An illustrated history of neuroradiology’ (zie MemoRad 2008;13(2):43).
Het Belgisch Museum voor Radiologie is gevestigd op twee plaatsen: het hoofdkantoor en het grootste gedeelte bevindt zich in het Militair Hospitaal Koningin Astrid in Brussel. Het gedeelte Neuroradiologie bevindt zich in het prachtige Psychiatrisch Ziekenhuis Guislain in Gent.
Voor gegevens zie: www.radiology-museum.be.
n
Kees Vellenga • Laatste weekend augustus 2013: bijeenkomst ISHRAD (de historische afdeling van de eCr)
in Canterbury, met o.a. een voordracht van prof. zonneveld.
• 19 september: Wie betaalde de gezondheidszorg? radboud Nijmegen.
zie www.paoheyendael.nl.
• 26-27 sept. 2013: Radiologendagen Den Bosch: 12 posters over de geschiedenis van
de radiologie, video ‘oorlog en Vrede in de radiologie’ en tentoonstelling interventie (door prof. reekers).
• 5 oktober 2013: Symposium ‘Ontwikkeling van röntgenbuizen’. om 15.00 uur in
het Belgisch museum voor radiologie in Brussel.
• 14 november 2013: Arts en politiek. radboud Nijmegen. zie www.paoheyendael.nl.
• 29 november 2013: Domusdag Utrecht: ‘Sportieve dokters’. zie t.z.t. medisch Contact.