In welke mate…
… moeten de leerlingen een schriftelijke neerslag maken van wat ze geleerd hebben tijdens
het practicum? . /5
… krijgen de leerlingen voldoende tijd om te reflecteren over verklaringen achter hun
experimenten? . /5
… geeft de leerkracht klassikaal duiding bij achterliggende theorieën van het practicum? . /5 … onthouden de leerlingen wat ze bedacht hebben tijdens het practicum? . /5
aantal sterren (op vijf) dat ze kregen op KlasCement. De meeste practica gaan over de gaswetten. Om deze te kunnen vergelijken met eigen werk, heb ik er ook een practicum van mezelf aan toegevoegd: practicum 11 over de gaswet van Boyle-Mariotte. Dit practicum is ook als bijlage terug te vinden.
Tabel 12: Selectie van practica
N° Thema Onderwerp Auteur Aantal
sterren
1 Thema 1 - Arbeid Arbeid en vermogen van een verticale verplaatsing
Philip Lambrechts - 2 Thema 1 - Arbeid Arbeid en vermogen voor een
constante kracht
Philip Lambrechts 4,5 3 Thema 1 - Arbeid Arbeid en vermogen voor een niet-
constante kracht
Philip Lambrechts 4,0
4 Thema 2 - Energie kWh-teller Liesbet Merchiers 4,0
5 Thema 3 - Behoud van energie, vermogen en rendement
Energie en energieomzetting Gudrun Podevijn 4,5 6 Thema 4 - Druk en druk bij
gassen
Druk van vaste stof Liesbet Merchiers 4,5 7 Thema 4 - Druk en druk bij
gassen
Druk van een fietsband Sven De Voeght 4,0 8 Thema 5 - Druk bij vloeistoffen Hydrostatische druk: werkbundel Kelly Lambrachts 4,0 9 Thema 5 - Druk bij vloeistoffen Hydrostatische druk: practicum Philip Lambrechts 2,0 10 Thema 5 - Druk bij vloeistoffen Archimedeskracht Philip Lambrechts 3,5 11 Thema 6 - De gaswetten Gaswet van Boyle-Mariotte Tim Vercruysse - 12 Thema 6 - De gaswetten Gaswet van Boyle: practicum I Philip Lambrechts 4,5 13 Thema 6 - De gaswetten Gaswet van Boyle: practicum II Philip Lambrechts 4,0 14 Thema 6 - De gaswetten Gaswet constante temperatuur Philip Lambrechts - 15 Thema 6 - De gaswetten Gaswet constant volume Philip Lambrechts - 16 Thema 6 - De gaswetten Drukwet voor een gas Philip Lambrechts 4,0 17 Thema 6 - De gaswetten Volumewet voor een gas Philip Lambrechts 3,5 18 Thema 7 - Warmte, temperatuur
en inwendige energie
Energie-efficiëntie Fatiha Baki 4,0 19 Thema 8 - Warmtecapaciteit Omzetting elektrische in warmte-
energie
Philip Lambrechts 2,0 20 Thema 8 - Warmtecapaciteit Bepaling van soortelijke
warmtecapaciteiten
Rik Machiels - 21 Thema 9 – Faseovergangen bij
normale druk
Droogijs Lode Vanhoutte 4,5
22 Thema 10 - Invloed van de druk op faseovergangen
Dampdruklijn van water Philip Lambrechts 3,0
4.3
Fase 3: beoordelen van practica op effectiviteit
In de derde fase worden de 22 geselecteerde practica uit Tabel 12 beoordeeld op hun effectiviteit a.d.h.v. het meetinstrument volgens het uitgebreid model uit Paragraaf 4.1.2. Elk practicum krijgt op basis van vorm en inhoud een score op vijf toegekend voor elk van de beoordeelbare criteria. De toegekende scores zijn terug te vinden in het rekenblad in bijlage.
4.3.1
Demonstraties
Hoewel er in de titels van de geselecteerde practica geen demonstraties voorkomen, zijn er toch een aantal die eerder als demonstratie gezien kunnen worden. Veelal omwille van apparatuurschaarste (vb. sensoren) beschouw ik de practica uit Tabel 13 als demonstraties1. Een samenvatting van de resultaten van de demonstraties is weergegeven in Tabel 14.
Tabel 13: Resultaten demonstraties
Nummer: 1 2 3 9 10 14 15 17 22
Leerdoel (eerste inschatting) B B B B A B A A A
Leerdoel (na determinatie): B B B B B B B B B Gem.
1. Effectiviteit voor haalbaarheid van leerdoel 2,8 2,8 2,8 2,9 2,7 3,1 2,6 2,5 2,1 2,7
1.1 Exclusiviteit van leerdoel 2,5 2,5 2,5 2,9 2,5 2,9 2,5 2,5 2,8 2,6 1.2 Effectiviteit als begripspracticum (leerdoel A) 2,0 2,0 2,0 2,0 2,6 2,4 2,4 2,4 2,2 2,2 1.3 Effectiviteit als apparatuurspracticum (leerdoel B) 3,8 3,8 3,8 3,6 3,2 3,8 3,4 3,0 2,4 3,4 1.4 Effectiviteit als onderzoekspracticum (leerdoel C) 1,0 1,5 1,5 1,8 1,5 1,5 1,3 1,3 1,5 1,4
2. Effectiviteit op doeniveau (niveau 1) 2,8 3,7 3,3 3,2 3,3 3,0 3,3 2,7 2,8 3,1
2.1 Effectiviteit op doeniveau in domein van observaties
(niveau 1:o) 4,0 4,0 4,0 3,0 3,0 3,0 3,0 2,0 3,0 3,2
2.2 Effectiviteit op doeniveau in domein van ideeën
(niveau 1:i) 1,7 3,3 2,7 3,3 3,7 3,0 3,7 3,3 2,7 3,0
3. Effectiviteit op leerniveau (niveau 2) 0,5 2,5 2,5 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 1,3
3.1 Effectiviteit op leerniveau in domein van observaties
(niveau 2:o) 0,0 2,0 2,0 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 1,1
3.2 Effectiviteit op leerniveau in domein van ideeën
(niveau 2:i) 1,0 3,0 3,0 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 1,4
4. Effectiviteit in domein van observaties (domein o) 2,0 3,0 3,0 2,0 2,0 2,0 2,0 1,5 2,0 2,2
4.1 Effectiviteit op doeniveau in domein van observaties
(niveau 1:o) 4,0 4,0 4,0 3,0 3,0 3,0 3,0 2,0 3,0 3,2
4.2 Effectiviteit op leerniveau in domein van observaties
(niveau 2:o) 0,0 2,0 2,0 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 1,1
5. Effectiviteit in domein van ideeën (domein i) 1,3 3,2 2,8 2,2 2,3 2,0 2,3 2,2 1,8 2,2
5.1 Effectiviteit op doeniveau in domein van ideeën
(niveau 1:i) 1,7 3,3 2,7 3,3 3,7 3,0 3,7 3,3 2,7 3,0
5.2 Effectiviteit op leerniveau in domein van ideeën
(niveau 2:i) 1,0 3,0 3,0 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 1,0 1,4
Globale effectiviteit 2,0 3,0 2,9 2,3 2,3 2,4 2,3 2,0 2,0 2,4
Aantal sterren - 4,5 4,0 2,0 3,5 - - 3,5 3,0 3,4
Tabel 14: Samenvatting resultaten demonstraties
Domein o Domein i Gemiddelde
Niveau 1 3,2 3,0 3,1
Niveau 2 1,1 1,4 1,3
Gemiddelde 2,2 2,2 2,2
Als ik ervan uitga dat de demonstraties toch door kleine groepjes leerlingen kunnen uitgevoerd worden, dan kan ik ze ook beoordelen als practicum. Uit de resultaten blijkt dat deze demonstraties met een gemiddelde score van 3,4 vrij goed scoren als apparatuurspracticum, ook al is de eerste inschatting van het beoogde leerdoel eerder om een begrip bij te brengen. Dit komt omdat er heel vaak uitvoerig staat beschreven welke handelingen uitgevoerd dienen te worden. Leerwinst op gebied van begripsontwikkeling zal echter beperkter blijven als leerlingen de instructies nauwgezet volgen, maar het totaalplaatje uit het oog verliezen. De vrijheid voor leerlingen om zelf hypotheses te formuleren en proefjes te bedenken om deze te controleren is nauwelijks aanwezig. Hierdoor scoren de onderzochte demonstraties in hun huidige vorm met een gemiddelde score van 1,4 zeer slecht als onderzoekspractica.
Omwille van de receptmatige stijl scoren de demonstraties vrij goed op doeniveau (3,1/5), maar veel minder op leerniveau (1,3/5). De effectiviteit op niveau 2 kan verhoogd worden door bijkomende denkvragen te stellen en door leerlingen meer uit te dagen om zelf verklaringen te zoeken. Dit gebeurt wel in practica 2 en 3 waar leerlingen bijvoorbeeld de resultaten van verschillende invoerwaarden moeten vergelijken. Dit verklaart hun beduidend hogere scores op het leerniveau en in het domein van de ideeën. Practica 2 en 3 kregen op KlasCement dan ook als enige demonstraties vier of meer sterren.
4.3.2
Practica
Laat je de demonstraties uit Paragraaf 4.3.1 buiten beschouwing, dan levert dit een lijst van zuivere leerlingenpractica op. De resultaten van de analyse zijn terug te vinden in Tabel 15. Aan de kleur te zien valt meteen op dat deze selectie van practica de beoordeling beter doorstaat dan de demonstraties. De samenvatting van de resultaten uit Tabel 16 maakt ook duidelijk dat practica het best scoren op het doeniveau in het domein van de observaties. Dit is een nodige maar geen voldoende voorwaarde voor een degelijk practicum.
In de volgende paragrafen staan de practica per leerdoel (na determinatie) opgesplitst om te bekijken hoe goed ze scoren op effectiviteit en om na te gaan op welke vlakken ze nog kunnen verbeteren.
Tabel 15: Resultaten practica
Nummer: 4 5 6 7 8 11 12 13 16 18 19 20 21
Leerdoel (eerste inschatting): A A C C A C A A A A B A A
Leerdoel (na determinatie): A A C C A C C B B C B A/B A Gem.