III
De eerste stap.
Op den eersten dag der meimaend overstroomde de lentezon met hare gulden en warme stralen de straten van Antwerpen, en, als de natuer, scheen de stad in hoogtydsdos te pryken. Hunnen voorleden roem en hunne toekomstige
bekommeringen vergetende, wandelden de stedelingen, by duizendtallen, verward door de straten en zy spraken zich aen of verlieten zich onderling met eene schier onzinnige vreugd, met eene heldhaftige onbezorgheid.
Getuigen dezer zoo schielyke als onverwachte
gedaenteverwisseling van gansch eene bevolking, weten sommige Spanjaerden die aen eene volkomene gevoelloosheid der burgers, anderen aen eene diepe staetkunde, toe. Geen onder hen wist dat in de noorderlyke streken, welke vyf maenden lang by elken jaerkring in sneeuw en nevel zyn gedompeld, door een kouden en snydenden wind beheerscht worden, en om zoo te zeggen begraven liggen onder eene grauwe, geslotene en droevige lucht, de verandering welke hen mogt verwonderen, het eeuwige voorregt van den eersten helderen lentedag is.
Reeds was het diep in den morgen, wanneer Norbrecht van Wesenbeke, met den ryken en schitterenden smaek van dit tydstip gekleed, het vertrek dat hy in zyns vaders huis bewoonde, nog met groote schreden doorwandelde. Zyn opzicht getuigde van dien staet welken, zoo het ons vry stond hier een woord aen de geneeskunde te ontleenen, wy zeer wel zouden meenen te kenschetsen met denzelven de
koortsverpoozing der driften te noemen; van dien staet wanneer, vermat van hoog en gebiedend te spreken, de driften rusten en zwygen en aen de nadenking het verstand zonder hinderpael laten innemen.
Een rustelooze nogtans en pynlyke staet, welke, wel onderzocht, ons slechts al de voorbarige werking van het geweten voorkomt.
Wie ook, als in een open boek, in het gedacht van Norbrecht van Wesenbeke had mogen lezen, had verschrikt geweest te zien welk eene schielyke en volledige ommekeering hetzelve ondergaen had in een zoo goeden, zoo godsdienstigen, zoo vryheidslievenden jongeling, by wien er slechts drie korte dagen aen de drift noodig waren geweest om hem in zyne edelste, in zyne heiligste overtuigingen te doen wankelen.
Die drift, wel is waer, was de blindste, de onstuimigste, de onverbiddelykste van allen, het was de liefde. Zy alleen die dezelve gekend hebben en die, na lange en nuttelooze kampingen, voor haer als slaven hebben neêrgebogen, zullen beseffen wat er al pynlyk en zwaerwigtig in die stonden ligt opgesloten, op dewelke de prikkelkoorts schynt te verdwynen, zonder nogtans dat het bloed ophoudt te zieden, het harte te slaen, de geestenkracht te verdwalen. De luimige kring door de drift geschapen verengt en ontkleurt zich, de rede treedt hervoor en bewyst dat dezelve slechts
een schynbeeld is, eene ydele en noodlottige begoocheling; de geest wordt hiervan overtuigd en baert eenen grimlach om zyne eigene dwaling. Doch die lach is een helsch gegryns; dezelve brandt en is bitter; want de ziel verzet zich hier tegen en worstelt met de twyfeling; zy gevoelt zich onwederstaenbaer tot die waerheidlooze kringen heen gevoerd; voor haer zyn de wolken tastbaer en de droomen bestaen. Zy ylt er naertoe. De mythologische foltering van den hongerigen Tantalus is hier een zinnebeeld van. Terwyl de ziele voortylt hoort zy onverpoosd nevens haer de stemme der rede die zegt dat zy niet nadert, dat heur doel de kim is, en dat de kimme met haer voortsnelt. Ja! er is iets onuitdrukkelyk pynigend in dien stryd van het verstand met het gevoel, van den geest met de ziel; in dien stryd in welken steeds de laetste de verwinning behaelt en zich dieper op het dwaelspoor verliest. - Mogelyk zal de wereld aen dit tweevoudig beginsel van den zedelyken mensch het eeuwig bestaen van menig vooroordeel en van menige dwaling verschuldigd blyven.
Deze worsteling was het die Norbrecht lyden deed. Onder eenen schyn van verstrooijing en
van droomery, had hy, gedurende drie dagen, de brandende gewaerwordingen welke hem kwollen, aen aller oog verstoken; gedurende drie dagen had hy zich, niet zonder wederstand misschien, maer zonder kracht, aen de lachende en rykgekleurde droombeelden zyner driften overgegeven; gedurende drie dagen had hy zonder ophouden den ouden mortel der verkleefdheid welke hem aen zyn gezin vasthechtte, losgekrabt. Als Jakob met den engel, had hy met de schimmen van zynen vader, van zynen broeder, van zyne bruid geworsteld en dezelve, ten voordeele eener vreemde, van alle kracht en bevalligheid ontbloot. Nu was hy vermoeid; vermoeid van met zyn verstand aftebreken, van met zyne inbeelding optebouwen. Hy haekte vurig naer de wezenlykheid, en zyn geest sprak nu:
- Zoo myn vader, zoo myn broeder, zoo myne bruid!.... Wil ik het doen.... zou ik by van Mansfelt gaen?.... Hy, hy zal my tot haer brengen.... Ja, Karel moet haer kennen... ô myn God, die liefde is eene slechte liefde, ik gevoel het... Ik verlaet alles... Alles wat goed en heilig is... En waerom?... Maer ik bemin haer!... Myn vader zal my vervloeken, en de arme Annah?...
Neen, die zal my niet vervloeken; die zal sterven!... Zy die zoo goed is, en my zoo lief heeft. Maer zy zal het niet weten... Neen! niemand zal het weten... Ho! indien ik by Annah ging... met haer ging weenen... Ik moet weenen... Myn hart is vol.
Welk een afgrond!... Myn vaderland, myn godsdienst, myn gezin... Mogelyk zal zy my dit alles afvragen... Ik zal haer wederstaen!... Kan ik dit?... Ik wil niet gaen, ik wil haer vergeten.... Ja! ik zal haer vergeten! ô myn God! myn God! ik voel dat my zulks onmogelyk is!... Welk een duivel!... Laet ons bidden... ô God! dit ook is my onmooglyk!... Ik kan niet bidden en ik ween... Zal de spaensche hoogmoedige my aenveerden?... Misschien bemint zy reeds een anderen!... Ho neen! neen! Dit is niet waer! dit kan niet waer zyn!... Zy zal my lief hebben, my alleen! - En myn vader! en Annah!... Welke eene foltering! Het is de Satan die my bekoort!.... Ik wil niet gaen.
-Een stond later was hy in het midden der Kammerstraet en na een kwaert uers in de kamer van Karel van Mansfelt. Deze had juist
gedaen met zich te kleeden toen Norbrecht binnen trad, en ontving hem al lachende. - Goeden dag, myn schoone Heer van Wesenbeke! Maer zeg my, om Godswil, waer hebt gy toch uwen mantel gelaten? Hy stond u wonder wel, op myn eerlyk woord!
- Zoo wel als de hoed?
- By Satan! Hier op dacht ik niet meer! Gy komt my uitdagen, niet waer? Nu dit is een vriendenpartytje dat ik niet weigeren wil. Waer hebt gy dit schaerlaken fluweel gekocht? Het is schoon en prachtig.
- By Vinckemans. Ik wil u iets anders vragen dan gy meent.
- Iets anders! Ook wel. Ik dacht dat uw broeder, die eeuwige krakeeler... - Hebt gy het willens gedaen?
- Op myne zaligheid! Neen ik...
- Laet ons er dan niet langer over spreken.
- Het zy zoo. Uwe zilveren sporen zyn kunstig en met smaek gebyteld. Wilt gy dezelve voor myne vergulden verruilen?
- Ik ben geen ridder.
- Wat zyt gy bleek! Ik had u nog niet wel in het aenzicht bekeken. Gy ziet er waerachtig
wonder vreemd uit. Hebt gy de koorts of zyt gy ook profeet geworden? Gy komt in dit geval wat laet; de goesting is tegenwoordig al te gemeen.
Die ligte en schertsende toon viel Norbrecht al te lastig. Het was of men yskoud water op het vuer zyner driften gesproeid had. Reeds twintigmael had hy geaerzeld heen te gaen. Hy bleef echter.
- Karel, ik heb u gezegd dat ik u om eenen dienst te vragen had... Kent gy Susannah da Candore?
- Ik ken haen.
- Dan zal ik u bidden my haer te willen voorstellen.
- Ah! ah! Nu is de oorzaek uwer verbleeking my bekend. Gy zyt verliefd. - Gy loopt wat ras.
Van Mansfelt begon te lachen.
- Wonder wel! riep hy uit, wonder wel! Verliefd zyn tot bleekwordens toe! Gy komt wat laet.
- Zy bemint...?
- Bah! Ik heb u dit niet gezegd, vermeen ik. Ik wilde slechts beteekenen dat gy eenige
wen te laet ter wereld zyt gekomen. In den tyd dat Karel-de-Groote leefde, was er eens een ridder enz. enz., gy kent de Sage? Nu gy zoudt een goede makker voor dien ridder zyn.
- Karel lief, gy zyt in der waerheid niet edelmoedig.
- Geene groote woorden! ik wil u zelf uw ongelyk doen bekennen: J'ai pitié de ta souffrance,
Je gémis de ta langueur, Et ta triste doléance
S'est fait entendre à mon coeur!
Nauwlyks had van Mansfelt eenige woorden van dit fransch minneliedje gezongen of spyt en toorn toonden zich te gelyk op het ontvlamde gelaet van van Wesenbeke. De medoogenlooze zanger sloeg hier geene acht op, en vervolgde:
Ne gémis donc plus, la belle, De tes pleurs taris le cours, Car ta duègne, si fidèle, Veut sourire à tes amours
Toujours.
- Indien de heer van Mansfelt my met deze spotterny zoekt te honen....
- Ha! ha! zie daer hoe alle verliefden zyn. Op myne eer, Norbrecht, ik wenschte wel dat gy by het gekke geslacht dier zuchters, die kwaed zyn als men hen wil verlaten, en kwaed als men hen dienen wil, niet te huis behoorde. Ik heb u gezegd dat ik u den edelmoed myns harten doen zien wilde. Hoor nu, - en van Mansfelt sprak op eenen half ernstigen, half spottenden toon, waervan de scherts alleen aen van Wesenbeke ontsnapte; - hoor nu! ik ook ben sints lang verliefd op Susannah da Candore, die koninginne der schoonheid, dit wonder van de wereld, dien engel des hemels; als gy, zou ik ook naer heure liefde, dit hoogste geluk, kunnen dingen, en u in hare geneigdheden manhaftelyk ten stryde staen. Welnu, niet alleen stem ik, ten uwe opzichte, toe van haer bezit aftezien, maer myne vriendschap voor u gaet zoo verre dat ik, uit alle myne kracht, uwe liefde wilt dienen staen. Op voorwaerde nogtans dat gy uwe valsche beschuldiging zult wederroepen.
-Karel van Mansfelt was een doortrapte huichelaer genoeg om een zoo eenvoudigen en openhartigen mensch als Norbrecht was, met zyn spel te bedriegen. Het eerste gedacht van dezen was
voor de voeten van zynen vriend neêrtestorten. Het geluk wilde dat de nadenking hem by tyde genoeg by kwam om hem aen dien belachelyken stand te doen
ontsnappen. Hy vergenoegde zich dan met hem stuiptrekkend de hand te wringen en hem eeuwige vriendschap en erkentenis toe te zweren. Nogtans baerde de blydschap op zyn gelaet een dier zinnelooze glimlachen welke zoo regt boertig en zoo
vermakelyk zyn. Hy was altoos in beweging, bukte alle oogenblikken en stond weder regt, als om het een of andere voorwerp te bezigtigen, en zocht hiermede eene min uitzinnige houding aentenemen. Karel bemerkte dit en had lang moeite eenen schaterlach te bedwingen. Wanneer dit hem onmooglyk ging worden, keerde hy zich tot Norbrecht en vroeg hem om onmiddelyk naer Susannah te gaen.
- Neen, Karel, nu niet. Ik ben al te zeer ontroerd.
- Wat geeft dit? Het is zelfs een voordeel; de freule zal hoogmoedig zyn te zien dat heur aenzyn u kan ontroeren. Kom aen.