halfuur is mijn nieuwsgierigheid toch te sterk en zet ik me in mijn kamer op het
departement aan het lezen.
Het stuk is goed geschreven en dat stemt me altijd welwillend. Voor onheldere
stukken ben ik te lui. De extra aardgastegenvallers zijn geboekt en voor een deel
gedekt. Het ongedekte deel is feitelijk even groot gebleven: 1,3 miljard. Er moeten
nu vier miljard kubieke meters aardgas extra verkocht worden, wat volgens de Gasunie
zou kunnen. Ik krijg overigens volop gelijk met alles wat ik over het aardgas heb
gezegd (aandeel Slochteren, opbrengst kleine
vel-den, tegenvallers). Het pièce de resistance is een solidariteitsheffing van 1% op alle
schijven van loon- en inkomstenbelasting. Opbrengst 1 miljard gulden. Grapje in de
zijlijn: de auto's moeten 500 miljoen extra opbrengen, en dat geld gaat naar een
vervroegde afschrijving op investeringen in bedrijfsgebouwen. Voor míj een aardig
cadeautje, voor alle anderen een zure appel, dunkt me.
De dag wordt verder gevuld met politiek beraad. Met mijn D'66-makkers uit het
kabinet ga ik lunchen bij Henk Zeevalking. Ook Maarten en LJ zijn er. Hans van
Mierlo vindt dat ik meteen, ruim voor zes uur, publiekelijk bekend moet maken dat
ik het een prima stuk vind. De PvdA zal ons meteen bijvallen (wiedes, het voorstel
is grotendeels naar hen toe geschreven - en voor een deel naar mij in mijn functie)
en daarna moet het
CDAwel volgen. Het zicht van Hans op de partijpolitieke situatie
is het mijne niet. Het
CDAhoeft zich weinig aan te trekken van wat wij zeggen. De
heren zitten op rozen. Willen de PvdA en D'66 het naar verkiezingen leiden? Prima.
Als de PvdA met alle geweld zijn verlies wil verzilveren, ze gaan hun gang maar.
En wat D'66 betreft, men zal in het
CDAmet belangstelling gadeslaan hoe ons
verkiezingscongres zich buigt over een nieuwe resolutie over de strategie. Weer
vastgeklonken aan de PvdA? En hoe denkt de minister van Economische Zaken daar
over, de vroegere partijleider, nog niet geheel vergeten? Vindt hij dat de PvdA een
realistisch programma heeft? Trouwens, de kans op een meerderheid voor
CDA+
VVD
na verkiezingen is niet klein. Misschien doet D'66 mee, misschien ook niet. De
PvdA wacht in ieder geval een periode van vruchtbare oppositie, een periode van
jaren om hun wonden te likken.
Nee, bluf naar het
CDAis het stomste wat ik zou kunnen doen. Ik zal voorzichtig
moeten handelen, de situatie zo lang mogelijk open moeten houden. Het is veel beter
als we doorregeren met ook de PvdA, anders dreigt splitsing in D'66, en moet ik mijn
oude vrienden van de PvdA niet ook een beetje tegen henzelf beschermen?
Later in de middag krijg ik signalen, van Joop, van Fons, van Ruud. Joop zal
akkoord gaan, met een paar kritische kanttekeningen. Het
CDAniet. Onoverkomelijk
is de solidariteitsheffing (hoewel het
CNVdaar vóór is) en de lastenverzwaring van
de autobezitters pikken ze ook niet. Ik heb bij Maarten en LJ weerzin bespeurd tegen
de solidariteitsheffing en ook zien ze er tegenop de autorijders opnieuw te belasten.
Zelf zou ik met beide maatregelen wel kunnen leven. Dat komt me eigenlijk wel
goed uit zo. Het is denk ik in
al-ler belang dat ik mijn handen een beetje vrij hou. Ik schrijf aan de informateurs dat
ik hun voorstellen onmogelijk met ja of nee kan beantwoorden. Er zijn nog enkele
technische onduidelijkheden, waarover ik gedurende de dag al schriftelijk met hen
van gedachten heb gewisseld. Maar vooral vind ik dat de solidariteitsheffing een
regelrechte lastenverhoging is, op zichzelf best bespreekbaar, maar in strijd met het
regeerakkoord. Daar moeten in de eerste plaats de fracties over oordelen.
Laat in de avond, tegen elven, heb ik nog een gesprek met de beide heren. Ze zijn
boos, want Fons heeft weer nieuwe gaten meegebracht. Ze zullen morgen verder
praten met Dries/Fons en met Joop/Ed. Ik suggereer dat ik maar niet kom. Ze gaan
akkoord. Hoe minder ik bij de zaak betrokken ben, hoe beter het is onder de vigerende
omstandigheden.
Maandag zullen de informateurs gesprekken hebben met de fractievoorzitters.
Dinsdag komt er wellicht een eindbod. Ik zeg dat ze er wat mij betreft best wat langer
over mogen doen. Want dinsdag al een voorstel dat genade kan vinden in de ogen
van het
CDAén van Joop lijkt me uitgesloten. Al met al ben ik vrij pessimistisch en
niet alleen hierover. Ik heb Roel naar huis gestuurd, hij heeft veel gereden van de
week. Ik neem zelf de auto mee. Ver na twaalven scheur ik door de regen naar
Amersfoort, heel wat sneller dan de nieuwe minister van Verkeer en Waterstaat
verantwoord acht.
Maandag 2 november
Een nieuwe maand, zodat ik af ben van het probleem of je october met een c of met
een k schrijft. Ik moet naar Assen, om met de noordelijke provincies te bespreken
hoe we in de komende jaren de regionale component van de werkloosheid verder
wegwerken. En laat in de middag naar Zwolle. De hele dag word ik achtervolgd met
telefoontjes van de informateurs, die mer alle geweld morgen een punt achter hun
werk willen zetten. LJ heeft een compromisvoorstel gedaan, waar ik maar zeer ten
dele in ben gekend. De solidariteitsheffing is gehalveerd, de extra belasting op auto's
is verdwenen, er wordt 250 miljoen via de kapitaalmarkt gefinancierd t.b.v. de
woningbouw, en uit de
WIRwordt 250 miljoen besteed aan speerpunten en
exportbevordering. Ik vind het griezelig. Straks zegt de PvdA ja en het
CDAnee. Dan
gaan we met een hoogst onheldere situatie de verkiezingen in. Maar LJ meldt via de
telefoon
dat hij zijn compromis eerst aan het
CDAheeft voorgelegd. Ruud Lubbers houdt zich
op de achtergrond. Ook al zo typisch. Terwijl ik een borrel drink met het gastvrije
college van
GSvan Overijssel besluit ik om me morgen toch maar weer intensief met
de formatie te gaan bemoeien. Het bloed kruipt waar het niet gaan kan.
Dinsdag 3 november
Kees de Galan en Victor Halberstadt zijn aangeslagen, gefrustreerd, teleurgesteld,
woedend en het zit ze tot hiér. Ze kunnen niet tegen het gemillimeter, de steeds weer
nieuwe voorstellen, de eindeloze stroom brieven van Dries, met steeds scherpere
formuleringen. Ze vinden politiek smerig, ze wisten niet dat Den Haag zo'n
slangenkuil was, ze voelen zich aangetast in hun wetenschappelijke integriteit. Er
zijn vier partijen in het geding, drie politieke en de fractie De Galan/Halberstadt. Die
laatste fractie probeert te redden wat er te redden valt van hun prachtige stuk, hun
meesterwerk, dat het motto had meegekregen ‘Tot het mogelijke is iedereen
gehouden’. Van lieverlee dringt tot hen door dat zij, juist op grond van dat motto,
hun eigen mening aan de kant moeten zetten, dat het hun exclusieve taak is de politici
tot elkaar te brengen, met voorbijgaan aan hun eigen inzichten. Ze maken een
spoedcursus politiek door en je ziet ze grijs worden, in een paar dagen. De verschillen
gaan over bijna niks meer. Hoe formuleren we een garantie dat de belastingverhoging,
die eufemistisch ‘solidariteitsheffing’ heet, niet mag worden afgewenteld? Het gaat
niet meer om de formuleringen, het zoeken daarvan wordt voornamelijk gebruikt
om tijd te rekken. Tijd om te kunnen nadenken over de vraag wat beter is, lijmen of
verkiezingen.
In document
Jan Terlouw, Naar zeventien zetels en terug · dbnl
(pagina 128-131)