In tegenstelling tot maatschappelijke participatie hebben de deelnemers een helder beeld bij het woord economische participatie. Dat beeld gaat over betaalde arbeid, liefst vast werk, het gaat over diploma’s die toeleiden naar betaald werk. Het is het jargon van de overheid en dat hebben ze zich eigen gemaakt. Het beeld wordt minder duidelijk als we vragen naar hun verwachtingen over betaalde arbeid. De meerderheid van de respondenten wil werken, ze vinden dat ze dat ook moeten doen, maar weten soms niet hoe ze dat moeten realiseren. Ze hebben er weinig vertrouwen in dat het ze gaat lukken en of ze bij het vinden
38 | Meedoen in Nieuw-West
van werk voldoende kunnen rekenen op ‘de overheid’. De overheid zou moeten helpen. Strenger controleren op uitkeringen is in een enkele groep nu verbonden met de acties die de overheid inzet om mensen aan het werk te krijgen.
“De vraag is in hoeverre mensen gestimuleerd worden om te gaan werken. (…) Het DWI (nu WPI, red.) moet zijn best doen om bepaalde mensen weer aan het werk te krijgen. Ze zouden goed moeten controleren. De afgelopen jaren is het wel strenger geworden maar het heeft heel lang geduurd voor ze strenger zijn geworden.”
Anderen vinden dat de controle van de overheid om mensen aan het werk te krijgen te veel is geworden.
“Er moet altijd controle zijn op uitkeringen, maar er is nu te veel controle.”
GELD VERDIENEN EN UITGEVEN
Alle mensen die economisch participeren en betaalde arbeid verrichten, onafhankelijk van de inhoud van het werk dat zij doen, leveren een maatschappelijke bijdrage. Ze doen, volgens de deelnemers, per definitie mee aan de samenleving door zelf geld te verdienen.
Toch is voor onze deelnemers economisch participeren meer dan alleen werken in een betaalde baan. Alle activiteiten waar geld mee gemoeid is vallen onder economisch meedoen. Zelfs zaken die niet in overeenstemming zijn met de wet.
“Ook zwart werken draagt bij. De rekening betalen met het geld dat hij zwart verdient, hij koopt daar gewoon brood mee, dus die draagt ook bij aan de economie.”
Als het gesprek over geld gaat, vliegen de argumenten alle kanten op, afhankelijk van de groep waarmee we spreken. De dalende en stijgende koersen op de wereldmarkten komen aan de orde en het betalen van de dagelijkse boodschappen, de vaste lasten en belastingen. Ze hebben betrekking op het salaris dat iemand verdient, dat soms ontoereikend is,
de toelagen die zij krijgen en hoeveel wordt uitgegeven. Meedoen staat niet alleen gelijk aan een betaalde baan maar ook aan zelfvoorzienend kunnen zijn. De mensen die wij spraken willen zichzelf kunnen onderhouden en, als het even kan, anderen in hun directe omgeving kunnen voorzien van de financiële middelen die zij nodig hebben. Het genereren van voldoende inkomen betekent het gezin ‘alles’ kunnen geven, aldus onze respondenten. Enkele deelnemers leggen de relatie tussen betaalde arbeid en maatschappelijke participatie via financiële zelfredzaamheid. Een eigen inkomen verdienen is belangrijk maar kan ook leiden tot een zogenaamde ‘armoedeval’. Een armoedeval betekent dat mensen met een
Gewoon doen|39
uitkering er financieel niet of nauwelijks op vooruit gaan (of soms zelf op achteruit gaan) als ze een betaalde baan aanvaarden. Toch is er een voorkeur voor de betaalde baan: een baan staat voor meer dan alleen geld verdienen. Een deelnemer die gedeeltelijk is afgekeurd zegt:
“Ja, een betaalde baan. Dat geeft je alles wat je hart begeert, je kunt je kinderen alles geven. En als je je baan verliest, verlies je alles, je zit thuis en dat gaat ook niet samen met je vrouw, je komt in de schulden. Je verliest ook je vrienden en familie, hoewel je dat niet wilt. Ook al heb je een minimumloon: je bent buiten, je komt thuis, je ziet je kinderen en je hebt structuur. Je kan zeggen dat je een baan hebt, je voelt je man en je vrouw kan dit ook tegen haar vrienden zeggen. Het is veel prettiger als je een baan hebt. Een uitkering stelt echt niets voor, je houdt aan het eind van de maand nauwelijks wat over.”
Voor de respondenten geniet een vaste baan de voorkeur. Een vaste baan geeft rust en daardoor toegang in de vorm van een netwerk, en ruimte om dingen te doen met familie en in de omgeving.
DIPLOMA’S
Economische participatie gaat ook over het bezitten en verwerven van diploma’s. Voor onze respondenten zijn diploma’s een voorwaarde om mee te doen op de arbeidsmarkt. Door het behalen en verzilveren van diploma’s en certificaten doe je mee. Dat komt ook door de plicht die hun is opgelegd om dat te doen:
“Zo snel mogelijk afstuderen om zo beter te kunnen meedoen aan de economie.
Zonder diploma kan je ook meedoen maar je hebt er meer baat bij als je een diploma hebt. Werken met een diploma – dan krijg je meer inkomsten dan zonder diploma. (…) Op school zitten is ook een onderdeel van meedoen aan de economie.”
Kortom, de ideeën die deelnemers hebben over economische participatie hebben verschillende verschijningsvormen. Ze denken bij het woord allemaal aan een betaalde baan, een fulltime en liefst vaste baan, om daarmee zelfstandig te zijn en bij te dragen aan de economie. Het is een directe vorm van economische participatie. Daarnaast hebben de deelnemers het over het aanschaffen van goederen en diensten of het betalen van belastingen, het is een vorm van directe financiële participatie waardoor anderen geld verdienen. Het volgen van onderwijs wordt ook onder deze categorie geschaard. We spreken dan over een indirecte vorm van economische participatie op de arbeidsmarkt omdat ze gericht is op het meedoen in de toekomst.
40 | Meedoen in Nieuw-West