Duurzaam opwekken

Op het gebied van duurzame energie sluiten de ambities van de gemeente Leeuwarden aan bij de Europese doelstellingen. In 2020 moet 16% van de verbruikte energie op duurzame wijze opgewekt worden, dit is ongeveer 1.41 PJ van het totale energieverbruik van 9 PJ. In 2050 willen zowel de provincie Fryslân als de gemeente Leeuwarden onafhankelijk zijn van fossiele brandstoffen (Provinciale Staten Fryslân, 2016; gemeente Leeuwarden, 2016).

Daarnaast wil de gemeente Leeuwarden graag nationaal en internationaal op de kaart staan met een positief imago als stad met slimme oplossingen voor energieproblematiek. De gemeente moet een proeftuin worden voor demonstratie- en uitrolprojecten op het gebied van alternatieve energie. Culturele hoofdstad 2018 is bijvoorbeeld een thema wat zich uitstekend leent voor het voorgaande en krijgt een sub thema ‘Energy now!’ (gemeente Leeuwarden, 2010 & 2016; Postma, 2016). In dit geval profileert de gemeente Leeuwarden zich duidelijk als een niche waarbij het inzet op innovaties (zie theoretisch kader, p. 16).

Naast het gebruiken van reststromen voor het opwekken van energie wil de gemeente Leeuwarden alternatieve energiebronnen ontwikkelen welke moeten gaan fungeren als economische drager, hiervoor zijn een aantal projecten aangesteld zoals ‘Groen Werkt!’. De stad Leeuwarden moet een stad worden met hooggeschoolde kenniswerkers en een stabiele arbeidsmarkt op het gebied van duurzame energie. De gemeente Leeuwarden wil streven naar een duurzame ontwikkeling van haar samenleving en wil dit doen door duurzaamheid te verweven in ‘de haarvaten en in de genen van alles wat leeft en beweegt in de gemeente’. Dit heeft als doel dat in 2020 alle keuze m.b.t. toekomstige ontwikkelingen bestaan uit gebalanceerde en weloverwogen beslissingen (gemeente Leeuwarden, 2008, 2010, 2016).

Er zijn meerdere bronnen die de energiemix en het energiegebruik van bijvoorbeeld gemeentes weergeven, de gemeente Leeuwarden gebruikt zelf echter de ‘klimaatmonitor’ van Rijkswaterstaat. De klimaatmonitor wordt daarom als leidend gebruikt in deze resultaten. Daarnaast komt een deel van de data uit de ‘buurtmonitor’ van de gemeente Leeuwarden. De klimaatmonitor zet het totale energieverbruik van de gemeente Leeuwarden in 2010 (meest recent) op ongeveer 9 PJ (Petajoule).

32

Deze 9 PJ is een getal dat vrij consistent gehanteerd kan worden, de schattingen zijn dat ditzelfde energieverbruik geldt voor de periode van 2008 tot 2012. De bedrijfssector was in 2010 verantwoordelijk voor ongeveer 4 PJ, particulieren voor ongeveer 3 PJ en de overige 2 PJ werd verbruikt in het transport (gemeente Leeuwarden, 2016).

Om deze 9 PJ in perspectief te plaatsen staat in tabel 4 wat 1 PJ ongeveer betekent volgens de gemeente Leeuwarden. De gemeente Leeuwarden hanteert deze waarden als het bijvoorbeeld gaat om het behalen van 16% duurzame energie (gemeente Leeuwarden, 2016).

Van deze 9 PJ is het grootste gedeelte afkomstig uit fossiele brandstoffen, maar van deze 9 PJ is echter ook een gedeelte afkomstig uit hernieuwbare bronnen. Tabel 5 hieronder toont deze gegevens:

Postma (2016) stelt dat de gemeente er vanuit gaat de 5% in 2016 te passeren. Dat betekent dat er in de komende vier jaren nog een stijging van ongeveer 11% behaald zal moeten worden om een uiteindelijke productie van 1.41 PJ te realiseren. Van deze 1.41 PJ wil de gemeente 0,850 PJ, ongeveer 60%, binnen de gemeente Leeuwarden realiseren. De overige 40%, ongeveer 0,56 PJ, zal worden bereikt door duurzame energie in te kopen, 0,25 PJ, en door energie te gebruiken van de Reststoffen energie centrale in Harlingen, 0,31 PJ. De 0,850 die de gemeente Leeuwarden op eigen grondgebied wil behalen moet geproduceerd worden uit biomassa, restwarmte (aangevuld met geothermie), wind energie en zonne-energie (gemeente Leeuwarden, 2016).

De verwachting is dat energiewinning uit biomassa in 2020 ongeveer 0,29 PJ zal opleveren en dat moet goed zijn voor 20,5% van de totale hoeveelheid opgewekte duurzame energie in 2020. Uit restwarmte, gecombineerd met geothermie, hoopt de gemeente nog 0,28 PJ aan duurzame energie te produceren, wat goed is voor ongeveer 20% van de duurzame energieproductie in 2020. De combinatie van reststromen en restwarmte, gecombineerd met geothermie, moet dus in 2020 goed zijn voor ongeveer 40,5% van de totale duurzame energieproductie in Leeuwarden. Naast deze bronnen van energie wil de gemeente Leeuwarden inzetten op energie uit hernieuwbare bronnen als wind- en zonne-energie (gemeente Leeuwarden, 2016).

Op dit moment wordt er voor 0,043 PJ aan windenergie geproduceerd in Leeuwarden met de bestaande windmolens (gemeente Leeuwarden, 2016). In de Provinciale Staten Fryslân (2014) is besloten dat er geen windmolens los geplaatst mogen worden. Daarnaast mogen windmolens in Leeuwarden niet hoger zijn dan 40 meter in verband met de aanwezigheid van de luchtmachtbasis. Dit betekent dat windenergie niet meer bij gebouwd mag worden aangezien het aanleggen van een windmolenpark met windmolens met een lengte van 40 meter niet haalbaar is. Dat betekent dat wind energie ongeveer 3%, van het totaal in Leeuwarden geproduceerde, duurzame energie zal zijn in 2020 (Kuipers, 2016). 1 PJ 278 miljoen kWh 1 PJ 32 miljoen m3 aardgas 1 PJ 31 molens van 3 MW 1 PJ 231 ha zonnepanelen 1 PJ 12.370 energieneutrale woningen 1 PJ 5 geothermie bronnen 1 PJ aardgasverbruik 19.000 huishoudens

Tabel 4. PJ in perspectief (gemeente Leeuwarden, 2016)

2011 2012 2013 2014

% Hernieuwbare energie (t.o.v. totaal) 2,4% 2,3% 2,3% 3,6%

% Hernieuwbare elektriciteit (t.o.v. totaal) 3,8% 3,7% 3,5% 5,0%

% Hernieuwbare warmte (t.o.v. totaal) 1,3% 1,3% 1,3% 1,5%

33

Er wordt wel actief geparticipeerd in het aanleggen van offshore wind in het IJsselmeer en ten noorden van de Waddeneilanden. Omdat de precieze plannen nog onbekend zijn worden deze plannen niet meegenomen in de verwachtingen naar 2020 (Kuipers, 2016).

Naast wind energie wil de gemeente de focus leggen op zonne-energie, zoals geschreven in ‘Duurzaam Leeuwarden, de sterke stad’:

“Leeuwarden ‘heeft iets’ met zonne-energie …. zo was Leeuwarden de eerste gemeente in Nederland die, in 1997, de nationale doelstelling voor het oppervlak PV-panelen op daken haalde” – gemeente

Leeuwarden (2010), Duurzaam Leeuwarden, de sterke stad, Blz. 29.

Het inzetten op zonne-energie blijkt uit de toename in het aantal zonnepanelen en zonneboilers op zowel woningen als bedrijven, tabel 6 geeft dit weer:

2006 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Zonnepanelen op woningen (oppervlak in m²) 7.666 7.748 7.892 8.250 9.323 10.267 15.344 Zonnepanelen op bedrijven (oppervlak in m²) 663 686 723 737 1.023 2.290 3.934 Totaal oppervlak zonnepanelen (oppervlak in m²) 8.329 8.434 8.615 8.987 10.346 12.557 19.278 Zonneboilers op woningen (oppervlak in m²) 1.305 1.623 1.680 1.707 1.855 1.943 2.042 Zonneboilers op bedrijven (oppervlak in m²) 4 64 64 64 64 64 207

Totaal oppervlak zonneboilers (oppervlak in m²)

1.309 1.687 1.744 1.771 1.919 2.007 2.249

Tabel 6. Oppervlak Zonnepanelen/boilers voor bedrijven en woningen in Leeuwarden (Buurtmonitor, 2016).

Het blijkt ook uit de aanleg van drie nieuwe zonneweides in de loop van 2016, met een totaal vermogen van bijna 6 MW. Deze zonneweides zijn in samenwerking met bedrijvenparken opgezet en worden voor een deel vanuit overheidssubsidies (SDE+) gefinancierd. Er zijn naast deze zonneweides nog een aantal aanvragen vanuit geclusterde kantorengroepen op beide industrieterreinen de ‘Hemrik’ en de ‘Zwette’ (gemeente Leeuwarden, 2016). Een ander doel is het voorzien van 30.000 woningen van zonnepanelen in en rondom Leeuwarden tegen 2020 (Provinciale Staten Fryslân, 2014).

Via de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden wordt daarnaast ingezet op het ontwikkelen van nieuwe producten met een photovoltaische (PV) toepassing. Zo benoemt de gemeente Leeuwarden nadrukkelijk ‘De Northern Solar Alliance’ als een ander sprekend voorbeeld, een organisatie die dunne film technieken voor PV ontwikkelt. Op deze manier wordt er naast energie opwekken ook bijgedragen aan de lokale kennis en werkgelegenheid (gemeente Leeuwarden, 2010).

In 2020 moet zonne-energie ongeveer 0,238 PJ op gaan leveren, ongeveer 17% van de totale duurzame energie productie in Leeuwarden in 2020 (gemeente Leeuwarden, 2016).

34