De Tweede afdeling van het Algemeen Rijksarchief te 's-Gravenhage (ARA) bezit ca. 350 persoonlijke collecties of particuliere archieven, waar van slechts een honderdtal via een driedelige klapper gemakkelijk toegankelijk is.
Van de overige 250 bestaan evenzovele afzonderlijke inventarissen die een onderzoeker met een specifieke vraagstelling steeds tot wanhoop drijven: elk maa de 250 inventarissen kan in principe iets vermelden dat van belang zou kunnen zijn voor zijn of haar onderzoek, maar....
De bedoeling van deze bijdrage is om de particuliere archieven in het ARA voor onderzoekers op het gebied van de Nederlandse taal- en letterkunde gemakkelijk toegankelijk te maken.
Om te voorkomen dat het doorlezen van de inventarissen met al te persoonlijke ogen zou gebeuren is een ‘check-list’ van persoonsnamen samengesteld:
samengevoegd werden de persoonsregisters uit de delen 1, 3 en 5 van J. te Winkel's
De ontwikkelingsgang der Nederlandsche letterkunde. 2e dr. Haarlem, 1922-1927
en dat uit G.P.M. Knuvelder's Handboek tot de geschiedenis der Nederlandse
letterkunde. 5e, geheel herz., dr. D1. 4 (Den Bosch, 1976). De inventarissen zijn dus
doorgenomen op de namen die in deze registers staan vermeld.
Een uitzondering is gemaakt voor namen van politieke figuren met hun duidelijk politieke gerichte correspondenties en bescheiden. Het criterium voor opname in deze ‘inventaris’ is steeds geweest, dat de persoon zelf (taal- en/of) letterkundige is of -blijkens de beschrijving in een inventaris- op enigerlei wijze met de Nederlandse (taal- en/of) letterkunde in relatie staat. In twijfelgevallen is de voorkeur gegeven aan wél boven niet opnemen.
Ik heb niet geaarzeld van de ‘check-list’ af te wijken wanneer ik op namen stuitte die van belang zijn voor de Nederlandse taal- en letterkunde, maar in de ‘check-list’ ontbraken.
143
Opzet en gebruik van de ‘inventaris’.
De ‘inventaris’ is alfabetisch geordend op persoonsnamen. Hierachter volgt een korte beschrijving van de gevonden documenten op basis van de beschrijvingen in de geraadpleegde inventarissen. Geen enkel document is dus op grond van autopsie beschreven. Onduidelijkheden en/of onvolledigheden in de beschrijvingen
weerspiegelen zich dus ook in de onderstaande ‘inventaris’.
Na de beschrijving van de documenten volgt het nummer van de inventaris waarin de documenten werden aangetroffen, en wel volgens de nummering van de
inventarissen zoals deze is te vinden op de studiezaal van het ARA. Dit nummer verwijst naar de lijst aan het slot van dit artikel, waarin vermeld wordt welk nummer met welk particulier archief correspondeert.
De gebruiker zij voorts op het volgende bedacht:
- de grote hoeveelheid namen in de ‘check-list’ en in de inventarissen zelf maakte het onmogelijk alle namen te controleren in bijv. de biografische woordenboeken. Het is heel wel mogelijk, dat gelijkluidende namen met idem voorletters tot ‘verkeerde’ registratie heeft geleid: een P. de Groot in inventaris x kan een andere zijn dan de P. de Groot in inventaris y. Soms kon een verkeerde toeschrijving worden voorkomen. Zo kan J.C. Bloem nooit in 1888 een brief hebben geschreven aan A. Schimmelpenninck van der Oye; ongetwijfeld is een andere J.C. Bloem bedoeld dan de ‘onze’.
- boeken zijn in principe niet opgenomen.
- wie in het ARA iets wil inzien uit de particuliere archieven moet er rekening mee houden, dat een aantal persoonlijke collecties niet zonder meer te raadplegen is. Voorin elke inventaris staan eventuele restricties t.a.v. raadpleging en tevens wordt vermeld bij wie toestemming kan worden verkregen voor inzage. - deze ‘inventaris’ geeft alleen aan in welke collectie de betreffende documenten
worden aangetroffen. Wie iets wil raadplegen zal in de betreffende inventaris zelf moeten nazien onder welk nummer de documenten dienen te worden aangevraagd. Dit vloeit voort uit de omstandigheid, dat een aantal inventarissen nog voorlopig zijn en in de toekomst opnieuw bewerkt zullen worden.
Tot slot.
Het is niet zo, dat deze ‘inventaris’ uitsluitend nieuwe en onbekende documenten bevat: een aantal is reeds laag bekend en gepubliceerd. Maar een groot aantal is naar mijn oordeel totnutoe onbekend gebleven, niet in het minst wegens het feit, dat ze zo moeilijk en moeizaam op te sporen zijn. Hopelijk zal deze ‘inventaris’ ertoe bijdragen, dat in de toekomst vele neerlandici-onderzoekers het ARA met een bezoek zullen vereren.
144
De ‘inventaris’.
De hiernavolgende ‘inventaris’ is gemaakt naar het bezit aan particuliere archieven van de Tweede afdeling van het ARA per 01-09-1981.
ACKERSDIJCK, J.
- ‘Literatuur, allerlei’. Passages uit litteraire en andere werken, overgeschreven gedichten (Lat., Dts., Eng., Frans, Ztal., Nedrl.). Proeve eener geschiedenis der Hollandsche dichtkunde, van derselver begin tot aan het eind der XVIe eeuw (lezing 1809) (9) - ‘Over het leven en de schiften van Janus Secundus (lezing 1810)
(9)
- Uiteenzetting over het voord sentimenteel (1819) (9) ACKERSDIJCK, W.C.
- ‘Letterkundige Uitspanningen of breeder aantekeningen over verschillende stoffen’, registers houdende taal- en geschiedkundige aantekeningen. 1738-1824. Met tafel. 5 dln. (9)
- Schrijfboek I: Aanteekeningen over de Neederlandsche oudheid-, taal-, geschied- en dichtkunde, aanvang genommen
hebbenden...1777’. (9)
- Schrijfboeken II,III: Vervolg der aantekeningen (9) ADAMA VAN SCHELTEMA, C.S.
- Brieven aan Groen v. Prinsterer (06a) - Brief van/aan J. Heemskerk Azn. 1871 (84)
- Briefwisseling met A.G.A. Ridder van Rappard 135 - Brief aan A.F. de Savornin Lohman 1885 148 - Verjaardagsgedicht voor Agnites Vrolik 172 ALBERDINGK THIJM, J.A.
- Brieven aan resp. van Groen v. Prinsterer. 13 st. resp. 8 st., 1860-1875 (06a), 43
- Aantekeningen van Groen v. Prinsterer over de brief van ---, 1876 43
- Briefwisseling met C. Pijnacker Hordijk, 1882, 1883 (91),100 - Briefwisseling met A.G.A. Ridder van Rappard 135
- Brieven aan Thorbecke, 1851, 1853, 1864 161 ALPHEN, HIER. VAN
- Brief van B. van der Borch, 1793 19
- ‘Kleine gedichten voor de lieve jeugd aaa de Hogere Scholen, naar --- door een student’, + afschrift van het gedicht ‘Smart’ door H. Fabius. 1850-1852 (61)
AMORIE VAN DER HOEVEN, A. DES
- Brieven aan mr. C.F. v. Maaneer, 1827, 1829, 1830, 1831, 1833, 1834, 1836 18
- Briefwisseling met A.G.A. Ridder van Rappard 135 - Brief aan Thorbecke 161
- Brief aan Hendrik Vollenhoven 1844 168 ARNTZENIUS, ROB. HENDRIK
- Brief aan mr. C.F. van Maanen, 1818, 1820 18 - Brief aa J.F. v.d. Meersch, beg. 18e eeuw (04b), 114 - Brieven aan Adr. de Bas 1808 (04b), 18
- brieven van ---, 1803-1815 18
- deductiën en sententiën tegen --- 1808 39
145
ASSELBERGS, W.J.M.A.
- Ingekomen tss. art. n.a.v. zijn overlijden met catalogus van een overzichtstentoonstelling 1968, 1972 (20)
- Ingekomen gedicht van ---. Gedrukt. 1934 (20) - Brief van/aan J.W. Meyer Ranneft 121
BACOT, G.J.G.
- Brieven aan mr. C.F. van Maanen, 1811 18 BAKHUIZEN VAN DEN BRINK, R.C.
- Brieven aan prof. dr. Th. Jorissen (08a), 77
- Briefwisseling met Thorbecke, 1843, 1853, 1855, 1862, 1864 161 - Briefwisseling met A.G.A. Ridder van Rappard 135
- Brief aan Agnites Vrolik ca. 1830 172
- Brief aan J.C. Faber i.v.m. standbeeld Tollens 172
- Brieven aan Groen v. Prinsterer, 16 st., 1852-1863 (06a), 43 - Portret van --- (51)
BEAUFORT, W.H. DE
- Brieven aan A.F. de Savornin Lohman, 1877, 1882, 1893 87 - Brieven aan A. Schimmelpenninck van der Oye, 1882-1916 61 BEELOO, A.
- Brief aan Groen v. Prinsterer 1827 (06a), 43
- Briefwisseling met A.G.A. Ridder van Rappard 135 BEETS, NIC.
- Briefwisseling met J.J.L. van der Brugghen (fotokopieën) 183a - Brieven van Groen v. Prinsterer, 7 st., 1847-1875 (06a)
- Brieven aan Groen v. Prinsterer, ca. 45 st., 1842-1875, z.j. (06a), 43
- Aantekeningen over brieven van --- door Groen v. Prinsterer (06a) - Brief aan Balthasar Heldring (85)
- Brief aan O.W. Hora Siccama 1879, z.j. (37), 40 - Brieven aam Aeneas Mackay 115
- Brief aan A.F. de Savornin Lohman 1875 87, 148
- Brief aan A. Schimmelpennick van der Oye 1876 (07c), 61 - Brieven aan G.W. Vreede, 1866-1867 171
- Gedicht t.g.v. het huwelijk van C.J. Geisweit van der Netten, 1867 (67)
- 2 autograafgedichten, waarvan één van 18 april 1850 t.g.v. de bruiloft van P.J. Baron van Pallandt en Jkvr. J.D.A. van Lennep 180 - ‘Ter nagedachtenis van Otto Gerhard Heldring’, 1876 (85)
BEKKER, Wed. WOLFF, E. (zie ook: Wolff, E,) - Brief aan J. Goldberg 1799 51