Vrouwen en netwerkperceptie
3.6. Discussie en conclusie
De vraag In welke mate wijkt het netwerkgedrag van vrouwen af van dat van
man-nen en in welke aspecten komt dit naar voren? was onderwerp van dit onderzoek.
Om een antwoord te vinden op deze vraag zijn twee aanvullende deelvragen gefor-muleerd: In welke mate heeft bewust netwerken invloed op het bouwen van het
net-werk? En in hoeverre is dit bepalend voor de tevredenheid over het netwerk in relatie tot het bereiken van carrièredoelen?
84
In deze studie zijn de termen netwerkbewustzijn en bewust netwerken geïntrodu-ceerd. Dit zijn termen die in netwerkonderzoek nog niet als zodanig zijn beschreven. De relevantie van deze termen ligt besloten in de samenhang tussen netwerkuitkom-sten en netwerkgedrag. Dit is onderwerp van deze studie en om dit te onderzoeken is een deel van de vragenlijst van Stam (2015) gebruikt. Ook is de invloed van netwerk-gedrag op netwerktevredenheid onderzocht. Onderstaand model brengt in kaart in welke samenhang de begrippen in deze studie zijn bekeken.
Afbeelding 18 Relatie tussen netwerkbewustzijn -netwerkgedrag - netwerktevredenheid.
Hierbij is de verwachting dat netwerkbewustzijn leidt tot (een bepaalde mate van) netwerkgedrag. De vraag is of de relatie tussen netwerkbewustzijn en netwer k gedrag door gender (moderator) wordt beïnvloed en wat de rol van bewust netwerken daarin is. Met andere woorden: is dit een mediator? Vervolgens wordt ervan uitgegaan dat netwerkgedrag samenhangt met netwerktevredenheid. Het model is aan de hand van vier hypotheses getoetst.
De uitkomsten van dit onderzoek sluiten aan bij eerder onderzoek, waaruit blijkt dat vrouwen en mannen niet op dezelfde manier netwerken. Het verschil in net-werken lijkt ook effect te hebben op de mogelijkheden die netnet-werken bieden bij het bereiken van carrièredoelstellingen. Vrouwen halen minder voordelen uit netwerken dan mannen (Berger et al., 2015; Buffel et al., 2009; Ibarra, 1992; Miller McPherson et al., 2001; Van Emmerik, 2006). De effectiviteit van het netwerk en de tevredenheid daarover hangen deels af van de toegankelijkheid en mogelijkheden van het netwerk, maar worden ook bepaald door het netwerkgedrag. Onderzocht is of actoren die zich bewuster zijn van het netwerk, actiever gedrag vertonen. Dit blijkt het geval te zijn op alle drie de aspecten van netwerkgedrag: netwerkbouwen, netwerkverbinden en
net-M/V
Netwerkbewustzijn Netwerkgedrag Netwerktevredenheid
85 werkaffordance. Actoren die hun netwerk gebruiken, krijgen meer kennis, informatie en hulpbronnen. Zij hebben door het opbouwen van het sociaal kapitaal voordelen van het netwerk (Pena-López & Sánchez-Santos, 2016; Razmerita et al., 2016; Seibert & Kraimer, 2001). De contacten vormen een bron van informatie en zakelijke kansen en daarmee voor de carrièreontwikkeling en het bereiken van doelen. Bewustzijn sti-muleren en daarmee actief netwerken lijkt een geschikt middel om (carrière)doelen te bereiken.
Het netwerkgedrag van vrouwen is minder actief dan dat van mannen, maar het sekseverschil is niet signifcant. Op het onderdeel verbinden binnen netwerkgedrag scoren mannen significant hoger. Dit is opmerkelijk, omdat in onderzoek (en in de praktijk) verbindende kwaliteiten met name aan vrouwen worden toegeschreven (Brands & Kilduff, 2013).
Uit de data blijkt dat er verschil is in de mate waarin mannen en vrouwen actief netwerken. Mannen scoren hoger voor wat betreft netwerkbewustzijn, bewust net-werken en tevredenheid. Mannen zijn zeer gemotiveerd om de mogelijkheden van netwerken in te zetten, zeker voor wat betreft hun carrièreontwikkeling (Durbin, 2011). Vrouwen daarentegen, zo blijkt uit onderzoek onder promovendi, hebben twijfels over het nut van het netwerk (Veer & Boekee, 2014). Redenen die daarvoor worden genoemd zijn onder andere het gebrek aan diversiteit en mogelijkheden van hun net-werk (Hulst, 2004; Tijhuis et al., 1992). Dit hangt vermoedelijk samen met hun manier van netwerken en het deeltijdwerken, waardoor hun netwerk beperkt van omvang is en minder mensen omvat die op invloedrijke posities zitten in organisaties. Vrou-wen lijken hun netwerk voor andere doelen te gebruiken dan mannen. De twijfel die vrouwen hebben over hun netwerk zal de wil om te netwerken en daarmee het net-werkbewustzijn niet positief beïnvloeden. Daarom is het interessant om te kijken naar vrouwen die fulltime werken en eveneens op invloedrijke posities zitten. Vrouwen die leiding geven aan een bedrijf of organisatie worden in de volgende studie bevraagd.
3.7. Vervolgonderzoek
Netwerkgedrag is een tot op heden weinig onderzocht terrein, zeker in relatie tot netwerkbewustzijn, bewust netwerken en de samenhang met het bouwen van een netwerk, het aangaan van verbindingen en het onderhouden van het netwerk. Deze studie levert interessante resultaten op die uitnodigen tot verder onderzoek.
86
Voor het lagere netwerkbewustzijn bij vrouwen kan op basis van deze studie geen verklaring worden gevonden. Dit kan zoals is aangegeven met verwachtingen van vrouwen zelf te maken hebben, maar het kan ook aan externe factoren liggen zoals in het theoretisch kader is geschetst. Nader onderzoek is nodig om dit verder te duiden.
Dit onderzoek laat zien dat een groter netwerkbewustzijn een actiever netwerk-gedrag betekent en dat dit wordt versterkt door bewust netwerken. Het is interessant om te onderzoeken of er bij netwerken sprake is van een zelfversterkend effect: zijn mensen die actiever netwerken, zich meer bewust van de mogelijkheden van het ontwikkelen van het netwerk (en het nut van het netwerk) en gaan zij daardoor ook bewuster netwerken? Ook kan dan worden meegenomen of positieve en negatieve ervaringen met hulp uit het netwerk hierin een rol spelen.
3.8. Beperkingen
Door de vragenlijst die is gebruikt werd het mogelijk inzicht te krijgen in netwerk-bewustzijn en bewust netwerken. In deze studie is ingegaan op een aantal aspecten van netwerkgedrag en is niet gestart met het meten van het netwerk van de respon-dent.
Dit onderzoek is een mooie basis voor vervolgonderzoek waarbij de termen net-werkbewustzijn en bewust netwerken gespecificeerd kunnen worden. Voor deze stu-die is een gevalideerd construct gebruikt en is zichtbaar gemaakt dat netwerkbewust-zijn en bewust netwerken statistisch van elkaar te onderscheiden netwerkbewust-zijn. Toch is het aan te bevelen een meer verfijnd onderzoek te doen op de constructen en bij voorkeur dit longitudinaal op te pakken.
Uit de non-responders analyse is naar voren gekomen dat de hbo-opgeleide deel-nemers relatief vaker voortijdig gestopt zijn met het invullen van de vragenlijst. Dit kan ertoe leiden dat de resultaten meer een reflectie geven van de wo-opgeleiden dan van de hbo-opgeleiden. Er is wel verschil in netwerken tussen hbo-ers en wo-ers geconstateerd door Qompas, maar of dit ook een verklaring is voor het vaker vroegtij-dig afhaken van hbo-ers in dit onderzoek kan op basis daarvan niet worden verklaard (Segers, Bahlmann, Noordman & Eustatia, 2018).
87 Aan dit onderzoek hebben relatief veel vrouwen (66,7%) ten opzichte van man-nen (32,9%) meegedaan. In vergelijking met de verdeling van de werkende bevolking (hoogopgeleid) waar ongeveer 50% vrouw is, is dit opmerkelijk. Uit onderzoek blijkt dat vrouwen vaker bereid zijn mee te doen aan onderzoek (Smith, 2008). Het feit dat de groep vrouwen relatief groter is, kan gevolgen hebben voor de uitkomsten.
Dit onderzoek is een cross sectioneel onderzoek geweest. Er is op één moment gemeten en de richting van de relatie is alleen theoretisch vastgesteld. Het is voor-stelbaar dat netwerkbewustzijn en bewust netwerken versterkend werken op elkaar omdat mensen zich waarschijnlijk anders gaan gedragen, als zij zich bewust worden van deze thema's. De variabelen die in een dergelijk onderzoek meegenomen kun-nen worden, zijn onder andere: redekun-nen van netwerken, frequentie van netwerken, toegevoegde waarde van netwerken en mogelijke bijdrage van netwerken aan car-rièreontwikkeling. Het is interessant te onderzoeken welke mensen aan het netwerk deelnemen en hoe zich dit ontwikkelt in de loop van de tijd.
89