6. Conclusies, discussie en aanbevelingen
6.2 Discussie en aanbevelingen
Aan het begin van dit rapport is een vierdeling in vormen van geweld gemaakt op basis van de vierdeling in vormen van geweld van Johnson (2015). Deze vorm van classificatie biedt het familierecht en strafrecht een handvat en toetsingskader bij de beoordeling van juridische kwesties. Geweld werd onderverdeeld in: coercive controlling violence; situational couple violence; separation-instigated violence; en violent resistance. Binnen dit onderzoek is echter een aantal nieuwe inzichten naar voren gekomen. Vrouwen ervaren geweld ook in andere gevallen, zoals bijvoorbeeld wanneer zij in de steek gelaten worden door hun man, een gebrek aan steun van de man ervaren, genegeerd worden door de man en het gevoel hebben er alleen voor te staan thuis. Deze ‘nieuwe’ vormen van geweld passen niet bij de eerder gemaakte vierdeling, wat tot meerdere vervolgvragen leidt: Zou er sprake moeten zijn van een vijfdeling? Of zijn de nieuw naar voren gebrachte vormen van geweld geen geweld? Kan geweld concreet gedefiniëerd worden? Aangezien de geweldstypologiën slechts als
hulpmiddel hebben gediend en geen onderdeel waren van het onderzoek en de hoofdvraag, beveel ik nader onderzoek aan.
Hoewel er in internationale verdragen specifiek wordt ingegaan op omgangsregelingen bij situaties waarin er tijdens de relatie sprake was van partnergeweld lijkt dit, gebaseerd op de interview resultaten, geen bijzondere aandacht te krijgen vanuit verschillende
uitvoeringsinstanties. Er zal uiteraard altijd een afweging moeten worden gemaakt tussen de belangen van alle betrokkenen, maar de vrouwen zeggen er onvoldoende aandacht te hebben ervaren voor de bescherming van de vrouw indien er tijdens de relatie sprake was van partnergeweld. De oorzaak hiervan kan gelegen zijn in een veelheid aan factoren, waaronder de vertaling van de verdragen in nationale wet- en regelgeving, de invulling die door de instanties wordt gegven aan de regelgeving, of wellicht toezicht op en/of binnen de sector.
Een nader onderzoek naar de effectiviteit van de bestaande juridische kaders en uitvoering hiervan, beveel ik dan ook aan. Aanvullend hierop zien we ook in de onderzoeksresultaten terugkomen dat de betrokken instanties, naar de mening van de respondenten, onvoldoende in staat zijn om een veilige situatie te creeëren tijdens de contactmomenten. Een aanbeveling aan deze instanties is specifiek toelichting te geven op de maatregelen die worden genomen ter bescherming van de vrouw tijdens deze contactmomenten en ook een duidelijke
toelichting te geven aan de vrouwen waarom er wel of geen invulling gegeven kan worden aan bepaalde wensen.
De hierboven aangegeven aanbevelingen kunnen ook in elkaars verlengde worden beoordeeld. Waar de verschillende instanties een belangenafweging moeten maken en de context moeten inschatten, is het van belang dat een eenduidige definitie van deze context wordt gehanteerd. Het kernbegrip is hier partnergeweld en zoals eerder geschets, blijkt uit de interviews dat sommige typen geweld die de vrouwen ervaren hebben soms moeilijk te herkennen zijn. Soms moeten incidenten, die op zichzelf door een buitenstaander als niet al te zwaar wegend worden beoordeeld, beoordeeld worden in een patroon van meerdere jaren. Zonder kader en richtlijnen op dit vlak, is het voor hulpverleners en betrokken instanties niet mogelijk om een juiste aanpak te hanteren en hiermee ook een correcte belangenafweging toe te passen. Waar daarbij ook rekening mee moet worden gehouden, is het onderscheid tussen de feitelijke geweldshandeling en de perceptie van geweld bij het slachtoffer. Indien er werkelijk rekening wordt gehouden met het belang van de vrouw in de situaties die in dit onderzoek zijn beschreven, dan zal er ook rekening moeten worden gehouden met wat de vrouw als geweld ervaart. Dit subjectieve element is uiteraard lastig te beoordelen en vraagt ook om een beoordeling die verder gaat dan slechts de weergave van de situatie door één van de partijen. In dit onderzoek zijn alleen de vrouwen geïnterviewd, waardoor het beeld van de ex-partner ontbreekt en de motieven voor hun acties alleen afgeleid kunnen worden aan de hand van de gedragingen en interpretaties van de vrouw. In het verlengde van voorgaande aanbevelingen wordt geadviseerd om de richtlijnenen ten aanzien van geweldstypering en belangenafweging aan te scherpen. Hiervoor zal ook aanvullend onderzoek nodig zijn om een vollediger beeld te vormen van geweldsmotieven.
Hoewel dit onderzoek is gericht op de ervaringen van vrouwen en hun gevoel van veiligheid, blijkt dat de rol van kinderen bij het bespreken van geweld tijdens de relatie een belangrijk onderdeel is. Zoals beschreven in de hoofdvraag vormen de contact momenten met de ex- partner die voortvloeien uit de omgangsregeling onderdeel van dit onderzoek, maar de
specifieke ervaringen van de kinderen is niet onderzocht en toegelicht. Gericht onderzoek naar de ervaringen van kinderen, wanneer er sprake is van geweld tussen de ouders, zou een duidelijker beeld kunnen geven van de situatie en daarom kunnen bijdragen aan het nemen van juiste beslissingen over omgangsregelingen door verschillende instanties en de rechters. Daarbij kan worden gesteld dat de classificatie “belang van het kind” alleen in het geheel van alle partijen kan worden beoordeeld. Alleen als hierin een juiste afweging wordt gemaakt, waarin dus elke betrokken partij wordt meegewogen, kan door een rechter worden bepaald of er in het specifieke geval sprake moet zijn van een ontzeggingsgrond. Nu roept deze
afweging een veelheid aan vragen op, zoals blijkt uit de in het wettelijk kader besproken verschillende uitspraken van het hof waarop de secretaris van justitie en veiligheid zich baseert en uit de interviews, waarbij het oordeel van de rechters gestoeld is op de
aanbevelingen van instanties zoals de Raad voor de Kinderbescherming. Het creeëren van richtlijnen op dit vlak die transparant en toetsbaar zijn, kan een bijdrage leveren aan het vertrouwen van gescheiden ouders in de betrokken instanties en het oordeel van de rechter. De respondenten zijn geworven met behulp van Stichting Zijweg. Binnen zeer korte tijd had zich een groep van twintig respondenten gemeld, waarvan uiteindelijk een groep van vijftien is overgebleven die uiteindelijk een bijdrage heeft geleverd aan het onderzoek. Hoewel het de intentie was om respondenten via meerdere kanalen te werven, is door de grote belangstelling besloten om geen andere kanalen in te zetten. Wat echter op viel tijdens de interviews, was dat meerdere vrouwen vergelijkbare terminologie gebruikten bij de beschrijving en
karakterisering van hun ex-partner. De term “narcisme” werd veelvuldig gebruikt en aan dit fenomeen wordt ook veel aandacht besteed door de stichting. Het is mogelijk dat er sprake is geweest van een te homogene populatie. Er kan echter niet uitgesloten worden dat narcisme juist een belangrijke factor vormt bij relationeel geweld en het verdient dan ook de
aanbeveling om bij eventuele vervolgonderzoeken gebruik te maken van meerdere wervingskanalen.
Literatuur
Asbroeck, S. van (2005). Partnergeweld. De risicofactoren. Brussel: Vrije Universiteit
C.H.C.W. Baelemans, R.C. Dukers, (2010). Pocket Echtscheiding. Deventer: Wolters Kluwer
Baracs, M.N., E.J.M. Vreeburg- van der Laan (2014). Vechtende ouders. Het kind in de knel. Adviesrapport over het verbeteren van de positie van kinderen in vechtscheidingen. De kinderombudsman
Boeije, H. (2005). Analyseren in kwalitatief onderzoek. Denken en doen. Amsterdam: Boom Brenninkmeijer, A. , H.J. Bonenkamp, H. Prein & K. van Oyen (2013). Handboek mediation. Den Haag: Sdu Uitgevers
Clement, C., N. Pravda, F. Jaarsma, M. den Bandt (2008). Uit het veld geslagen. Knelpunten na partnergeweld. Maastricht: Boekenplan
Counts, D., J. Brown & J.C. Campbell (1992). Sanctions and sanctuary: Cultural perspectives on the beating of wives. Boulder Colo: Westview press
Daru, S., J. Mejdoubi, K. De Vaan & A. Visser (2016). Huiselijke geweld verklaard vanuit genderperspectief. Literatuurstudie. Resultaat van project ‘follow up genderscan’: Regioplan, movisie en Atria.
Day, A., E. Bowen (2014). Offending competency and coercve control in intimate partner violence. In: Aggression and violent behavior 20 p. 62-71
Dobash, P., R. Dobash, M. Wilson & M. Daly (1992). The myth of sexual symmetry in marital violence. In: Social problems. Vol. 39. No 1. p. 71-91
Doornink, N, L. Hazebroek & N. Van Oosten (2015). Dossier. Wat werkt bij Partnergeweld. Te bestellen bij: Movisie.nl
Dutton, D.G., (2000). Witnessing parental violence as a traumatic experience shaping the abusive personality. In: Journal of aggression, maltreatment & trauma. Vol. 3. No. 1. p. 59- 67
Dutton, D.G., Golant (2000). De partnermishandelaar. Een psychologisch profiel. Houten: Bohn Stafleu Van Loghum
Dutton, D.G., K.R. White (2012). Attachment insecurity and intimate partner violence. In: Aggression and violent behavior. Vol. 17. No 5. p. 475-481
Evers, J.C. (2007). Kwalitatief interviewen: Kunst en kunde. Den Haag: LEMMA
Gooding, H.C., C. Milliren, S.B. Austin, M.A. Sheridan, K.A. McLaughlin (2015). Child abuse & neglect. Exposure to violence in childhood is associated with higher body mass index in adolescence. In: Child abuse and neglect 50 (2015) p. 151-158.
Hardesty, J.L., Khaw, L., Chung G.H. & Martin, J.M. (2008). Coparenting relationships after divorce: Variations by type of marital violence and fathers role differentiation. Family
relations, 57 (October), 479-491.
Hayes, B. E. (2015). Indirect abuse involving children during the separation process. In: Journal of interpersonal violence 1-53 Huntsville: Sam Houston State University
Heeffer, U. (2000). De effectuering van een omgangsregeling: een theoretisch onderzoek naar de problemen bij omgangseffectuering, Tilburg: Wetenschapswinkel Katholieke Universiteit Brabant 2000, p.12.
Hildebrand, M. (2004). Psychopathy in the treatment of forensic psychiatric patients. Assessment, prevalence, predictive validity and clinical implications. Academisch Proefschrift. Amsterdam: Universiteit van Amsterdam.
Holtzworth-Munroe, A., & Stuart, G.L. (1994). Typologies of male batterers: Three subtypes and the differences among them. Psychological Bulletin, 116(3), 476-497
Howard, L.M., Trevillion, K., Khalifeh, H., Woodall, a., Agnew-Davies, R., & Feder, G. (2010). Domestic violence and severe psychiatric disorders: Prevalence and interventions. Psychological medicine, 40 (06), 881-893
Ireland, T.O., C.A. Smith (2009). Living in partner-violent families: Developmental links to antisocial behavior and relationship violence. In: J. Youth adolescence 38. P. 323-339
Kelly, J. B., M.P. Johnson (2008). Differentiation among types of intimate partner violence: Research update and implications for interventions. In: Family court review, Vol, 46 No 3. P. 476-499
Lamet, W., K. Wittebrood (2009. Nooit meer dezelfde Gevolgen van misdrijven voor slachtoffers. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau
Levendosky, A. a., & Graham-Bermann, S. a. (2001). Parenting in battered woman: The effects of domestic violence on women and their children. Journal of family violence, 16(2), 171-192.
Loue, S. (2000). Intimate partner violence: Bridging the gap between law and science. In: Journal of legal medicine. Vol 21 No 1 p1-34
Lünnemann, K. Boer, M. de & Drost, L. (2008). Familierecht en huiselijk geweld, een wereld van verschil?. Utrecht:Verwey-Jonker Instituut
Maso, J. A. Smaling (2004). Kwalitatief onderzoek: Praktijk en theorie. Amsterdam: Boom
Michiels, F.C.M.A. & H.J. Snijders (2015). Kluwer College Bundel, Wetteksten 2015-2016. P.88. (art. 377a lid 3 sub a,b,d BW 1). Deventer: Kluwer
Michiels, F.C.M.A. & H.J. Snijders (2015). Kluwer College Bundel, Wetteksten 2015-2016. P.2246. (art. 815 lid 2 RV). Deventer: Kluwer
Michiels, F.C.M.A. & H.J. Snijders (2015). Kluwer College Bundel, Wetteksten 2015-2016. p. 2643. (art. 11 GW) Deventer: Kluwer
Michiels, F.C.M.A. & H.J. Snijders (2015). Kluwer College Bundel, Wetteksten 2015-2016. p. 5182. (art. 2 EVRM) Deventer: Kluwer
Michiels, F.C.M.A. & H.J. Snijders (2015). Kluwer College Bundel, Wetteksten 2015-2016. p. 5171. (art. 1 EU-Handvest) Deventer: Kluwer
M. Pel (2008). Mediation reeks. deel 3. Den Haag: Sdu Uitgevers p. 132-133
van Riemsdijk, A. M. (2013). Scheiden in Nederland. Gids bij een menselijk, zakelijk en juridisch proces. Apeldoorn/Antwerpen: Maklu.
Rivera, E. A., A. M. Zeoli & C. M. Sullivan (2012). Abused mothers’ safety concerns and court mediators’ custody recommendations. In: Family Violence Vol. 27 (4): 321-332. NIH Public Access.
Römkens, R., T. de Jong & H. Harthoorn (2014). Geweld tegen vrouwen. Europese onderzoeksgegevens in Nederlandse context. Kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis: Atria
Ross, J.M., J.C. Babcock (2009). Proactive and reactive violence among intimate partner violent men diagnosed with antisocial and borderline personality disorder. In: J. Family violence .24. p. 607-617
Steketee, M., R. Römkens, T. Pels, K. Lünnemann, E. Smits van Waesberghe, J. Mak, J. Mejdoubi & H. Harthoorn (2016). Preventie van intergenerationeel geweld Nederland en EU. Verkenning van wat werkt. Kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis: Atria en Utrecht: Verweij-Jonker Instituut.
Soler, H., P. Vinayak & D. Quadagno (2000). Biosocial aspects of domestic violence. In: Psychoneurodocrinology Vol 25 721-739
Spruijt, E. & H. Kormos (2014). Handboek scheiden en de kinderen. Voor de beroepskracht die met scheidingskinderen te maken heeft. Houten: Bohn Stafleu van Loghum.
Vanthienen, A. (2002). Huiselijk geweld: Oorzaken en gevolgen. Factsheet. Brussel: RoSa
Verwijs, R., K. Lünnemann (2012).Partnergeweld Achtergronden risicofactoren. Opdrachtgever: Federatieopvang. GGD Nederland. Verwey-Jonker Instituut
Williams, S.L., K.D. Mickelson (2007). A psychosocial resource impairment model explaining partner violence and distress: Moderating role of income. In: Am J. Community Psychology 40. P. 13-25
Internetsites
Adviesbalie (2015).Vechtscheiding.nl. Wat is een vechtscheiding? Gevonden op 29 januari 2016 op:
http://vechtscheiding.nl/wat-is-een-vechtscheiding/
De rechtspraak (2011). Mediation naast rechtspraak in familiezaken. Gevonden op 16 februari 2016 op:
https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/rechtspraak-en-
geschiloplossing/documenten/brochures/2011/09/19/mediation-naast-rechtspraak-in- familiezaken
Echtscheiding-wijzer.nl (2004-2016). Alles wat je wilt weten over een echtscheiding. Co- ouderschap. Gevonden op 29 januari 2016 op:
http://www.echtscheiding-wijzer.nl/co-ouderschap.html
Gecertificeerde mediators (2010-2015). Steeds meer mensen kiezen voor mediation bij echtscheiding of arbeidsconflict. Co-ouderschap beëindigen. Gevonden op 10 februari 2016 op:
https://www.gecertificeerdemediators.nl/scheiden-via-mediation/co-ouderschap-beeindigen/ Historiek (2012). Vrouwen tot 1956 handelingsonbekwaam. Wet handelingsonbekwaamheid. Gevonden op 19 januari 2017 op:
http://historiek.net/vrouwen-tot-1956-handelingsonbekwaam/15127/
Humanitas (z.j.). Over begeleide omgangsregeling. Hulp nodig bij omgangsregeling? Gevonden op 10 februari 2016 op:
https://www.humanitas.nl/programmas/bor/waarom-bor/
Is geschiedenis( 2012). Dagelijkse historisiche achtergronden bij het nieuws. Invoering van het vrouwenkiesrecht. Gevonden op 19 januari 2017 op:
http://www.isgeschiedenis.nl/nieuws/invoering-van-het-vrouwenkiesrecht/
Lünnemann, K., M. de Boer & L. Drost (2008). Familierecht en huiselijk geweld, een wereld van verschil? Gevonden op 7 mei 2017 op:
http://www.verwey-jonker.nl/doc/vitaliteit/080513_paper%20expertmeeting_def_IL.pdf Movisie (2013). Huiselijk geweld: Aard en omvang, gevolgen, hulpverlening en aanpak. Gevonden op 19 januari 2017 op:
http://www.huiselijkgeweld.nl/doc/feiten/factsheet_huiselijk_geweld_november_2013.pdf Nederlands Jeugd Instituut (2014). Cijfers over jeugd en opvoeding. Partnergeweld. Gevonden op 256 januari 2016 op:
http://www.nji.nl/nl/Databank/Cijfers-over-Jeugd-en-Opvoeding/Cijfers-per-onderwerp- Partnergeweld
Overheid.nl. Wetten- en regelgeving. Verdrag van de Raad van Europa inzake het voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld, Istanboel, 11-05-2011.
Gevonden op 8 mei 2017 op:
http://wetten.overheid.nl/BWBV0006074/2016-03-01
PDC (2008). De Nederlandse grondwet. Gevonden op 8 mei 2017 op:
http://www.denederlandsegrondwet.nl/9353000/1/j9vvihlf299q0sr/vgrnb2er8avw PDC. Europa nu. Raad van Europa. Gevonden op 8 mei 2017 op: http://www.europa- nu.nl/id/vg9ho48czuz9/raad_van_europa_rve
Rijksoverheid. Grondwet en statuut. Grondwet. Gevonden op 8 mei 2017 op: https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/grondwet-en-statuut/inhoud/grondwet Rijksoverheid. Ouderlijk gezag en voogdij. Gevonden op 18 januari 2016 op: https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/ouderlijk-gezag
Rijksoverheid. Ouderlijk gezag en voogdij. Gevonden op 7 mei 2017 op:
https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/ouderlijk-gezag/vraag-en-antwoord/rechten- plichten-voogd
Rijksoverheid. Scheiden. Wanneer moet ik een ouderschapsplan opstellen? Gevonden op 16 januari 2016 op:
https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/scheiden/vraag-en-antwoord/ouderschapsplan Wet- en regelgeving (2008). Wet implementatie richtlijn nr. 2008/52/EG betreffende
bepaalde aspecten van bemiddeling/mediation in burgerlijke en handelszaken.Gevonden op 7 mei 2017 op:
http://wetten.overheid.nl/BWBR0032232/2012-11-21#Artikel7
WODC (2013) Evaluatie ouderschapsplan. een eerste verkenning, cahier 2013/8. Gevonden op 7 mei 2017 op:
https://www.wodc.nl/binaries/cahier-2013-8-samenvatting_tcm28-72529.pdf
Zedendelictadvocaat (2017). Hulp van ervaren zedendelict advocaten. Gevonden op 19 januari 2017 op:
Lijst van geraadpleegde stukken
De Hoge Raad (2001). De rechtspraak. Gevonden op 8 mei 2017 op:
https://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:HR:2001:AB1009 De Hoge Raad (2010). De rechtspraak. Gevonden op 25 februari 2016 op:
http://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:HR:2010:BL7407
Memorie van antwoord (2015). Uitvoering van het op 11 mei 2011 te Istanboel tot stand gekomen Verdrag van de Raad van Europa inzake het voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld (Trb. 2012, 233) Gevonden op 1 januari 2016 op: https://zoek.officielebekendmakingen.nl/kst-34039-C.html
Hof Amsterdam. (2011) De rechtspraak. Gevonden op 25 februari 2016 op:
http://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:GHAMS:2011:BP0950 Hof Arnhem. (2015) De rechtspraak. Gevonden op 25 december 2015 op:
http://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:GHARL:2015:4914 Hof Den Haag. (2013) De rechtspraak. Gevonden op 20 februari 2016 op:
http://uitspraken.rechtspraak.nl/inziendocument?id=ECLI:NL:GHDHA:2013:4496
Wet en regelgeving (2011). Verdrag van de Raad van Europa inzake het voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld, Istanboel. Gevonden op 1-1-2016 op: