In dit hoofdstuk wordt een reflectie gegeven op de aanpak en uitvoering van het onderzoek, de validiteit en betrouwbaarheid en de generaliseerbaarheid van het onderzoek.
Als de resultaten en conclusie van het onderzoek bekeken worden kan er gezegd worden dat het doel van het onderzoek is bereikt. De behoeften van de leerlingen zijn vanuit verschillende bronnen achterhaald en ook de algehele extra ondersteuning is getoetst vanuit verschillende bronnen.
Het onderzoek geeft weer op welke manier er verbetering kan plaatsvinden waardoor er nog meer wordt aangesloten op de pedagogische en didactische behoeften van de plusleerlingen op OBS de Wilgenstam.
De aanpak en uitvoering
Het opstarten van het onderzoek is redelijk verlopen. Allereerst is er gestart met een literatuurstudie waardoor er meer inzicht kwam in de kernbegrippen die gevormd zijn aan de hand van de deelvragen.
Toch gaf deze kennis ook een nadeel omdat er zoveel naar voren kwam dat het lastig was om te selecteren welke informatie wel of niet gebruikt ging worden voor de literatuurstudie. Eenmaal geselecteerd kwamen er duidelijke kaders voor het praktijkonderzoek naar voren.
Bij het praktijkonderzoek is er altijd afhankelijkheid van derden. Na het uitgeven van de ouderbrief was het een opluchting dat vrijwel alle plusleerlingen toestemming kregen om mee te werken aan het onderzoek. Het was zoeken naar een juiste manier om de vragenlijsten bij de leerlingen af te nemen omdat dit moest in het dagdeel dat de leerlingen in de plusklas zaten. Dit zorgde ervoor dat het vervelend was om leerlingen apart uit de plusklas te halen en in alle rust de vragenlijsten af te nemen.
Hierdoor heerste er bij mij als onderzoeker een vervelend gevoel tijdens het afnemen van de
vragenlijsten omdat ik het gevoel had de plusklasleerkracht hiermee te hinderen. Na hierop te hebben gereflecteerd en te hebben besproken met de plusklasleerkracht is er voor gekozen om de tweede vragenlijst klassikaal af te nemen. Hierdoor waren alle plusleerlingen er tegelijkertijd mee bezig en konden zij daarna ongestoord verder aan hun project. Het benaderen van de andere scholen gaf in het begin ook wat problemen. Zo waren de intern begeleiders van die scholen niet gemakkelijk te bereiken. Na het verkrijgen van de contactgegevens van de plusklasleerkrachten van die andere scholen verliep dit verder soepel. Het kijken in de andere klassen en het interviewen van de
plusklasleerkrachten gaf meer inzicht en informatie. Vooral het gebruik van de Pittige Plus Torens en de houding van de leerkrachten was hierin opvallend. Het benaderen van de reguliere leerkrachten van OBS de Wilgenstam verliep daarentegen erg lastig. De eerste poging hierin was een schriftelijke vragenlijst die per e-mail is rondgestuurd. Hieruit kwamen een aantal reacties. Na een
herinneringsmail kwam er verder weinig respons. Na overleg met de intern begeleider is er voor gekozen om persoonlijk langs te gaan bij de leerkrachten en nogmaals te vragen of zij de vragenlijst wilden invullen. Deze aanpak werkte beduidend beter en veel leerkrachten vulden de vragenlijst direct in. Het was zoeken om de resultaten op de juiste manier te presenteren, niet in herhaling te vallen en om een rode draad te behouden. Hierin had ik liever per deelvraag de resultaten van de literatuur en praktijk gepresenteerd met daaraan een tussentijdse conclusie verbonden. Dit werd afgeraden door de afstudeerbegeleider en daarom is er voor een andere manier gekozen. Het was in het onderzoeksproces soms lastig om je eigen visie en manier van werken te behouden en om tegelijkertijd te voldoen aan de criteria van de beoordelaar.
Voor de uitvoering van het onderzoek is er aan de volgende randvoorwaarden voldaan:
Communicatie met de opdrachtgever en directeur Peter Bergen:
Om zo goed mogelijk te blijven aansluiten bij de vraag van de opdrachtgever is er regelmatig overleg geweest om met elkaar te blijven overleggen over de richting van het onderzoek. Dit is tijdens het eerste startgesprek al gedaan en vervolgens is er ook nog een overleg geweest in het bijzijn van afstudeerbegeleider Gusta Bouwman van de Hogeschool Rotterdam. Ook het onderzoeksplan is met Peter Bergen besproken waarna de probleemanalyse nogmaals verhelderd is.
Het draagvlak voor het onderzoek in de organisatie is dan ook gecreëerd vanuit de opdrachtgever en van hieruit is toestemming verkregen voor het benaderen van databronnen.
39 Aansluiten bij de plusleerling: tussen kind en school
Overleg met werkbegeleider Jaimy Stuurman:
Een tweede maatregel om zo goed mogelijk te blijven aansluiten bij de vraag van de opdrachtgever is het contact geweest met de werkbegeleider. Hier was de mogelijkheid voor het stellen van vragen maar ook voor het verkrijgen van feedback. Dit is vaak door middel van e-mail gedaan. Ook is er een persoonlijk gesprek geweest om de voortgang te bespreken en de mogelijke beroepsproducten met elkaar door te nemen.
Flexibiliteit van de onderzoeker:
Het inplannen van interviews en het afnemen van vragenlijsten heeft een flexibiliteit van de onderzoeker gevraagd. Dit is in overleg gebeurd met plusklasleerkrachten om te kijken naar een geschikt moment om de plusleerlingen te ondervragen. Ook het persoonlijk contact zoeken met reguliere leerkrachten en het bezoeken van andere scholen heeft als randvoorwaarde flexibiliteit gevraagd.
Samenwerking met medestudent Desi Wolfs:
Door de samenwerking is er getracht zoveel mogelijk data te verzamelen voor beide onderzoeken in één moment in plaats van twee. Dit heeft gezorgd voor een verhoogde bereidwilligheid van de
geïnterviewden omdat het voor hen op deze manier minder tijd kost. Hiervoor was er steeds een goede afstemming en communicatie nodig met medestudent Desi Wolfs.
Validiteit en betrouwbaarheid
Er is tijdens het onderzoek steeds het streven geweest om bruikbare resultaten te genereren die niet op de grote stapel belanden. De aansluiting van het onderzoek in de organisatie en de relevantie voor de opdrachtgever zijn al eerder beschreven. Verdere bruikbaarheid is gerealiseerd door concrete en hanteerbare aanbevelingen te formuleren. De opdrachtgever en lezers van het onderzoeksverslag kunnen de uitkomsten van het literatuuronderzoek en praktijkonderzoek gemakkelijk lezen. Hiervoor is er zoveel mogelijk gebruik gemaakt van schematische weergaven of puntsgewijze opsomming.
Het werken aan validiteit en betrouwbaarheid heeft tijdens het gehele onderzoek plaatsgevonden. Er is gebruik gemaakt van brontriangulatie om de resultaten zo betrouwbaar mogelijk te houden. Dit is voornamelijk gebeurd door het gebruik van literatuur in combinatie met verschillende individuele personen. Verdere betrouwbaarheid is gegenereerd door het op een juiste manier verwerken van informatie. De interviews met de andere scholen zijn door middel van audio apparatuur opgenomen waarna er een transcript van is geschreven. Vervolgens zijn de resultaten gegroepeerd aan de hand van kernbegrippen. De uitwerking van de interviews heeft direct plaatsgevonden na afloop van het
interview zodat er geen informatie verloren gaat. Het samen afnemen van de interviews en verwerken van de vragenlijsten heeft gezorgd voor een waarborging van de validiteit maar heeft ook
plaatsgevonden omdat er de mogelijkheid bestond samen tot een beroepsproduct te komen.
Tijdens het afnemen van de vragenlijsten bij de plusleerlingen heb ik als onderzoeker de
plusleerlingen moeten ondersteunen door middel van het uitleggen van begrippen. Een reflectiepunt hierop is dat het lastig was om de objectiviteit hierin te behouden omdat je al snel met voorbeelden een begrip gaat uitleggen. Het kiezen van deze voorbeelden kan van invloed zijn op de plusleerling en het beantwoorden van de stelling. Ook kwam één keer het gevoel naar boven dat een plusleerling sociaal wenselijke antwoorden gaf op de stellingen. Hierdoor kan er twijfel getrokken worden bij de
uitkomsten van de vragenlijsten. Ook het feit dat niet alle plusklasleerkrachten en reguliere leerkrachten zijn bereikt bij het uitzetten van de vragenlijsten kan de validiteit en betrouwbaarheid beïnvloeden. Het is de vraag of de uitkomsten van deze vragenlijsten representatief zijn voor de gehele organisatie. In de plusklas is er ook geobserveerd aan de hand van het schema van Dijkstra. Dit schema maakt een koppeling met de drie basisbehoeften van Luc Stevens. De rol van de leerkracht is hiermee geobserveerd en ook de pedagogische kwaliteit is hier verder aan opgehangen. Dit schema heeft natuurlijk een bepaalde invalshoek doordat het gebaseerd is op de drie basisbehoeften van Deci
& Ryan en de koppeling is gemaakt met belangrijke punten uit het pedagogisch-didactisch handelen.
Dijkstra heeft deze koppeling gemaakt maar wie zegt dat de drie genoemde punten ook echt de belangrijkste zijn van het pedagogisch-didactisch handelen? Het is van belang om stil te staan bij het feit dat er mogelijk punten zijn gemist tijdens de observaties omdat deze niet in het schema
voorkwamen.
40 Aansluiten bij de plusleerling: tussen kind en school
Generaliseerbaarheid
De resultaten van het literatuuronderzoek zijn generaliseerbaar omdat zij toepasbaar zijn op de gehele populatie van meer&- hoogbegaafden in het basisonderwijs. Het praktijkonderzoek heeft zich
specifiek gericht op OBS de Wilgenstam en zorgt er daarmee voor de resultaten daarop vooral te betrekken zijn. Ook is de groep databronnen dermate klein dat deze niet valide genoeg is om iets te kunnen zeggen over alle leerlingen die voorlopen in hun intellectuele ontwikkeling.
41 Aansluiten bij de plusleerling: tussen kind en school