b i o-w e t e n s c h a p p e n e n m a a t s c h a p p i j
Begrippenlijst
amygdala deel van de hersenen (in de
vorm van een amandel) dat betrokken is bij geheugen en emotie.
anti-oxidanten stoffen, zoals bepaalde
vitaminen, die schadelijke radicalen kunnen neutraliseren.
athersclerose verkalking en verdikking van
de vaatwand, bijvoorbeeld onder invloed van een hoog gehalte aan cholesterol in het bloed.
bèta-amyloïd een van de eiwitten die in
schadelijke hoeveelheid neerslaat in de hersenen van patiënten met de ziekte van Alzheimer.
cerebellum kleine hersenen, ter grootte van
een perzik, waar vooral bewegen en balans zetelen evenals het geconditioneerde leren.
cortex, frontale cortex, neocortex (voorste
delen van) de hersenschors van de grote hersenen waarin de hogere functies zetelen, zoals het verwerken en integreren van informatie uit de zintuigen en spieren en het redeneren, plannen, stimuleren en onderdrukken van gedrag en ook het lange- termijn geheugen.
cognitie vaardigheden die te maken hebben
met het verwerken van kennis over de omgeving en over zichzelf.
conditionering manier van leren waarbij
gedrag wordt ingeprent door het te kop- pelen aan beloning of straf.
cytokinen stoffen die een rol spelen als
boodschapper om cellen van het afweer- systeem te remmen of juist te activeren.
dopamine zie neurotransmitter. genen stukjes van het erfelijk materiaal
(DNA) die verantwoordelijk zijn voor het maken van eiwitten in cellen.
hippocampus deel van de hersenen waarin
het korte-termijn geheugen zetelt. Wordt dikwijls als eerste aangedaan bij de ziekte van Alzheimer.
limbische systeem structuren in de hersenen
die betrokken zijn bij emotie, motivatie, genot en het emotioneel geheugen. (Evolu- tionair gezien) een van de oudste delen van de hersenen.
mantelzorger vrijwilliger uit de directe
omgeving van een patiënt die zorg verleent, zoals partner, familielid, buur of kennis.
neuronen of zenuwcellen zijn verantwoor-
delijk voor het doorgeven van signalen en kunnen complexe netwerken vormen, waardoor ondermeer geheugen, redeneren en gedrag tot stand komen.
neurotransmitter stoffen (zoals dopamine,
serotonine en adrenaline) die in de hersenen de overdracht van signalen tussen zenuwcellen bewerkstelligen.
neurotransmissie overdracht van een
prikkel van de ene zenuwcel op de andere.
plaques en tangles neerslag van eiwit-
structuren (tau-eiwit en bèta-amyloïd) die kenmerkend zijn voor de hersenen van iemand met de ziekte van Alzheimer.
plasticiteit het vermogen om in de
hersenen nieuwe structuren en ver- bindingen te doen ontstaan. De plasticiteit neemt af met de leeftijd.
senium laatste levensfase van de mens,
dikwijls boven de 75 jaar.
serotonine zie neurotransmitter.
synaps verbindingsplaats waar een prikkel
van de ene zenuwcel op de andere wordt overgedragen.
b i o-w e t e n s c h a p p e n e n m a a t s c h a p p i j
NEDERLANDSTALIG:
www.alzheimercentrum.nl van het Alzheimercentrum VUmc over
het op elkaar afstemmen van patiëntenzorg en wetenschappelijke onderzoek. Veel informatie over de poliklinische dagscreening, het wetenschappelijk onderzoek en diverse aspecten van dementie, zorg, diagnostiek en (medicamenteuze) behandeling.
www.alzheimercentrumlimburg.nl van diverse zorginstellingen
in Limburg en de Universiteit Maastricht. Met informatie over de werking van het geheugen, geheugenstoornissen en dementie. Daarnaast een overzicht van de wetenschappelijke projecten en mogelijke zorg voor patiënten met dementie.
www.alzheimercentrumnijmegen.nl geeft specifiek informatie
over het Alzheimer Centrum Nijmegen.
www.alzheimernederland.nl van de Stichting Alzheimer
Nederland geeft veel algemene informatie over dementie en de behandelmogelijkheden.
www.herkendementie.nu is een speciale site van Alzheimer
Nederland en het Alzheimer Centrum Limburg. Met een internettest waarmee men zelf kan bepalen of de vergeet- achtigheid normaal is of dat nader onderzoek zinvol is.
www.hersenenenleren.nl van de Universiteit Maastricht over
de relatie tussen leren, geheugen en ‘Levenslang Leren’.
www.hersenstichting.nl van de Hersenstichting geeft veel
algemene informatie over de hersenen en over het weten- schappelijk onderzoek dat de Hersenstichting financiert.
www.geheugenwebsite.nl geeft informatie over het geheugen
en tips om het geheugen fit te houden.
www.natuurinformatie.nl/hersenen is een zeer toegankelijke
website over de structuur en de werking van de hersenen, het zenuwstelsel en hersenziekten.
www.senior-power.nl van de regiegroep GrijsWerkt propa-
geert de mogelijkheden voor ouderen om na hun pensioen hun nuttige ervaring en capaciteiten in te zetten.
www.seniorlab.nl van de Universiteit van Amsterdam betrekt
bezoekers in wetenschappelijk onderzoek naar cognitieve ver- oudering en geeft via www.memory.uva.nl/memimprovement/
ned talloze tips voor het verbeteren van het geheugen. www.voedingscentrum.nl geeft onafhankelijke informatie
over voeding en het effect daarvan op de gezondheid, zoals het geheugen.
ENGELSTALIG:
www.np.unimaas.nl/maas geeft informatie over de Maastricht
Ageing Study naar cognitieve veroudering.
www.dana.org van de Amerikaanse Dana Foundation, geeft
algemene informatie over de hersenen en over recent onderzoek in de Verenigde Staten en geeft (via de BrainWeb) links naar sites over ruim 25 hersenafwijkingen.
www.sfn.org/brainfacts is onderdeel van de website van de
‘Society for Neuroscience’ (www.sfn.org). Geeft een overweldi- gende hoeveelheid informatie over hersenen, wetenschappelijke onderzoek en publieks- en politieke activiteiten
in de Verenigde Staten.
www.alzforum.org van het Alzheimer Research Forum stelt,
volstrekt onafhankelijk, zoveel mogelijk informatie over de ziekte van Alzheimer aan het publiek beschikbaar, stimuleert discussies en probeert nieuwe ideeën te verspreiden.