Gelukkig bestaan er erg veel initiatieven om burgers vooruit te helpen in hun omgang met digitale processen. Er zijn ook veel burgers die moeite hebben met én de taal én het digitale. En de ingewikkelde formulieren helpen natuurlijk ook niet echt mee. Dit is een mooi voorbeeld van hulp aan deze burgers.
Veel burgers worden geholpen door familie, vrienden of buren. Gelukkig maar. En ook veel organisaties steken de handen uit. Een van de bekende en grootste voorbeelden is de hulp bij aangifte Inkomstenbelasting. De meeste burgers moeten die aangifte doen en meer dan 95% doet dat digitaal. Die hoge score wordt bereikt doordat de vakbonden CNV en FNV hulp bieden bij die aangifte op heel veel plaatsen in
Nederland. De Ouderenbonden gaan naar de ouderen thuis. Bij alle bonden worden de mensen die de hulp verlenen opgeleid voor die taak en zorgen zij voor de
infrastructuur onder de hulp. Ook de Belastingdienst zelf verleent hulp bij aangifte in de kantoren van de dienst. En daarnaast nog vele kleinere initiatieven door andere organisaties. Het zijn er teveel om op te noemen.
De Nationale Ombudsman en de FNV geven echter allebei aan, dat een goede machtigingsvoorziening nog ontbreekt, waardoor de hulp bij bijvoorbeeld toeslagen niet optimaal verleend kan worden. Ook geven zij aan dat debureaucratiseren nodig is voor echt adequate hulp aan deze mensen, en dat daarvoor helaas nog te weinig aandacht is.
En dan speelt vaak de taal nog parten. Ook in Nederland wonen nog veel
laaggeletterden. Zij hebben hulp hard nodig. De Stichting Lezen & Schrijven zet zich in voor deze groep van laaggeletterden. Afgelopen jaar hebben 24.000 cursisten gewerkt met onder andere de methode Taal Voor Het Leven. Onderzoek van de Universiteit van Maastricht laat zien, dat binnen zes maanden 70% van de mensen hun taal beter gaat toepassen. Een effectieve methode dus.
Om in beeld te krijgen hoe het er met de vaardigheid van Nederland voor staat, hanteert de stichting een digimeter en heeft ze een website opgezet met allerlei slimme meters. En er is een digi-taalhuis, dat wordt ingezet om lokale partners van goede methodes en training te voorzien. De Stichting Lezen&Schrijven geeft ook nog aan, dat vanaf dit voorjaar gestart wordt met boekjes voor die mensen die niet alleen digibeet zijn, maar ook nog laaggeletterd zijn. Een groep waar nog niet veel voor handen is.
Maar de echte hartenwens van deze groep is: waren er maar niet zoveel formulieren.
Dat zou pas echt helpen. En dan blijkt dat digitalisering niet alleen een probleem is, maar ook deel van de oplossing. Zoals met de Vooraf Ingevulde Aangifte bijvoorbeeld, die voor veel gebruikersgemak gezorgd heeft, juist ook voor deze groep.
24 |
De digitale staat van de overheid: overzicht
Identificeren en authentiseren
DigiD
Op 31 december 2015 waren 551 overheidsorganisaties en organisaties die een overheidstaak uitvoeren aangesloten op DigiD. Recent onderzoek wijst uit dat het maximum aantal potentieel aan te sluiten organisaties rond de 1.500 bedraagt.
Belastingdienst, UWV Werkbedrijf en UWV zijn nu de grootste gebruikers; zij nemen samen meer dan de helft van de authenticaties voor hun rekening. Het aantal actieve DigiD’s bedroeg op 31 december 2015 12.665.689.
Het aantal authenticaties maakt een forse groei door: van 117 miljoen in 2013 naar 206 miljoen in 2015. DigiD machtigen werd eind 2015 door vier overheidsorganisaties gebruikt: DUO, Belastingdienst, Belastingdienst Toeslagen en het portaal MijnOverheid (dat achterliggend toegang geeft tot een aantal overheidsorganisaties). In 2015 zijn ruim 800.000 machtigingen gebruikt.
eHerkenning
Met eHerkenning kunnen organisaties hun diensten veilig online toegankelijk maken voor bedrijven, ambtenaren en beroepsbeoefenaren. Voor het inloggen zijn
verschillende middelen beschikbaar met verschillende beveiligingsniveaus. Per 31 december 2015 zijn 185 overheidsorganisaties aangesloten.
Het aantal authenticaties is fors gegroeid: in 2013 waren het er ongeveer 1 miljoen, in 2015 al ruim 5 miljoen.
PKIoverheid
Met PKIoverheid wordt de betrouwbaarheid van de informatie-uitwisseling via e-mail en websites op basis van Nederlandse en Europese wetgeving geborgd. Er zijn zeven partijen die certificaten verstrekken. Het aantal certificaten is in 2015 licht gedaald ten opzichte van het aantal in 2014.
BSN
De Beheervoorziening BSN zorgt voor het genereren, distribueren, beheren en raadplegen van het BSN, als onderdeel van de processen van identificatie en
authenticatie. Het aantal bevragingen via de webservices bedroeg in 2015 rond de 80 mln.
Dienstverlening en informatie verstrekken
MijnOverheid
MijnOverheid is een persoonlijk toegangsportaal van de overheid dat verschillende diensten biedt: de Berichtenbox, Lopende zaken en Inzage persoonlijke gegevens.
Het totaal aantal actieve accounts per 31 december 2015 bedraagt ruim 2,7 miljoen, bijna een verdubbeling ten opzichte van 2014; daarop is ruim 14 mln. keer ingelogd (2014: 9,5 mln. keer).
Berichtenbox
De Berichtenbox heeft door toedoen van de Belastingdienst een spectaculaire groei doorgemaakt: het aantal verstuurde berichten is in één jaar toegenomen van 27,2
mln. naar 43,6 mln. De toenemende bekendheid en het toenemende gebruik hebben veel overheden ertoe gebracht ook gebruik te gaan maken van de Berichtenbox:
waren er in 2014 slechts 29 organisaties aangesloten, in 2015 waren het er 147.
Lopende zaken
Lopende zaken geeft de stand van zaken weer van bijvoorbeeld lopende aanvragen of vergunningen. Op Lopende Zaken zijn 59 organisaties aangesloten. Het gebruik is nog beperkt (bijna 79.000).
Inzage Persoonlijke Gegevens
Inzage Persoonlijke Gegevens laat de burger zien welke informatie over hem is opgeslagen in een van de basisregistraties (bekendste voorbeelden: voertuigen, WOZ-waarde, Inkomen). Er zijn zeven registraties in opgenomen, die samen hebben geleid tot ruim 4,4 mln. raadplegingen.
Ondernemersdossier
Het Ondernemersdossier is voor ondernemers die gegevens die van belang zijn voor toezichthouders en vergunningverleners aan die organisaties beschikbaar willen stellen. Er zijn 67 overheidsorganen op aangesloten. Aan ondernemerszijde is een aantal branches aangesloten; een kleien 8.000 ondernemingen maakt er gebruik van.
Berichtenbox voor bedrijven
De Berichtenbox voor bedrijven maakt tweewegverkeer mogelijk met bedrijfsgevoelige informatie tussen ondernemers en overheid. Er zijn 575 overheidsorganisaties op aangesloten. Het aantal verstuurde berichten bedraagt zo’n 36.000.
Overheid.nl
Overheid.nl is de website voor informatie over de Nederlandse overheid. De site bevat ook de contactgegevens van overheidsorganisaties. De site is in 2015 ruim 20 mln.
keer bezocht.
Ondernemersplein
Het Ondernemersplein is de website waar overheden hulp en informatie bieden voor ondernemers. De website is in 2015 6,2 mln. keer bezocht.
Samenwerkende catalogi
Samenwerkende catalogi: de standaard voor het publiceren en uitwisselen van metadata over producten en diensten binnen de overheid. Daardoor kunnen diensten gemakkelijker op elkaars dienstverlening aansluiten en al ontwikkelde diensten hergebruiken. Er waren op 31 december 2015 438 overheidsorganisaties aangesloten (waaronder 388 gemeenten, 12 provincies en 18 waterschappen).
Gegevens en registreren
Een basisregistratie is een door de overheid officieel aangewezen registratie met daarin als authentiek aangemerkte (hoogwaardige) gegevens die door alle overheidsinstellingen verplicht en zonder nader onderzoek worden gebruikt bij de uitvoering van hun taken. Schematisch ziet het stelsel van basisregistraties er naar de situatie per 31 december 2015 als volgt uit:
26 | Het voert in het kader van dit rapport te ver om op de details van elke basisregistratie in te gaan. Vastgesteld kan worden dat in veel gevallen 100% van de
overheidsorganisaties is aangesloten en dat van de gegevens massaal gebruikt gemaakt wordt. Koplopers zijn de Basisregistratie Voertuigen met 3,7 miljard raadplegingen, berichten en bestandsleveringen, de Basisregistratie Topografie met 839 miljoen opvragingen en de Basisregistratie Personen met 321 mln. berichten. Voor burgers zijn met name de WOZ-gegevens (8,6 mln.) en BRI-gegevens (10,7 mln.
BSN’s) relevant.
Rondom de basisregistraties is een aantal voorzieningen actief. Allereerst is dat Digilevering, een abonnementenvoorziening voor het automatisch vertrekken van berichten over gebeurtenissen vanuit een basisregistratie. Ten tweede is dat Digimelding, een voorziening voor het terugmelden van mogelijke onjuistheden, waardoor de kwaliteit van de registratie verbetert. De derde en laatste betreft de Stelselcatalogus, die aan gebruikers, afnemers, leveranciers e.d. een zo volledig mogelijk beeld geeft van de beschikbare gegevens, begrippen en de betekenis daarvan binnen het stelsel.
Dienstverlening en verbinden
eFactureren
De voorziening eFactureren maakt van een factuur een gestructureerd digitaal bestand dat elektronisch wordt afgeleverd. In 2015 zijn via Digipoort ruim 350.000 facturen ontvangen.
SBR
SBR (Standard Business Reporting) maakt het voor bedrijven en hun dienstverleners (accountants, fiscaal adviseurs) mogelijk om via één standaard financiële rapportages aan verschillende overheden en banken aan te leveren. Op drie niveaus is de
aanlevering van deze financiële rapportage gestandaardiseerd: het aanleverproces (via Digipoort), de taal waarin wordt aangeleverd (XBRL) en de betekenisdefinitie van de begrippen (taxonomie).
Drie overheidspartijen zijn de founding fathers van SBR: Belastingdienst, CBS en Kamers van Koophandel. Bij de Belastingdienst zijn er zo’n 15.000 aanleverende partijen (veelal intermediairs), bij de KvK zo’n 1.600 (cijfers 2015). In totaal zijn er in 2015 ruim 21 miljoen berichten via Digipoort aangeleverd (21 miljoen voor de
Belastingdienst, 173.000 voor de Kamers van Koophandel).
Digipoort
Aanlevering van de 21 miljoen SBR-berichten loopt via Digipoort. De Digipoort bestaat nu nog uit twee voorzieningen: de OTP (OverheidsTransactie Poort) en de PI
(ProcesInfrastructuur). De OTP wordt uitgefaseerd, waarbij de diensten die daar nu gebruik van maken, overgaan op de Digipoort PI. Naast de SBR-berichten lopen er ongeveer 1 miljoen andere berichten via de PI. OTP wordt nu nog vooral gebruikt voor Douanestromen.
Digikoppeling
Digikoppeling is een set van standaarden voor elektronisch berichtenverkeer tussen overheidsorganisaties. Het is een logistieke voorziening. Inmiddels hebben 346 organisaties Digikoppeling geïmplementeerd, terwijl het aantal aangesloten basisregistraties en landelijke voorzieningen 19 bedraagt.
Diginetwerk
Diginetwerk is het besloten netwerk van de overheid. Het omvat een zestal specifieke besloten overheidsnetwerken. Er zijn 260 organisaties op aangesloten. Het aantal aangesloten GDI-voorzieningen en basisregistraties bedraagt 19.
NORA
NORA (de Nederlandse Overheid Referentie Architectuur) bevat de principes,
beschrijvingen van modellen en standaarden voor het ontwerp en de inrichting van de digitale overheid.
28 |