• Een vergaande flexibilisering van arbeid heeft in 2030 plaatsgevon- den: baanzekerheid is vervangen door werkzekerheid. Flexicurity: een ideaaltypische combinatie van flexibiliteit en zekerheid in het werk. Grenzen tussen werktijd en vrije tijd vervagen, en werk wordt steeds meer (en beter) afgestemd op persoonlijke voorkeuren en om- standigheden. Een werknemer wordt werkondernemer.
• De glastuinbouwwerker werkt minder primair voor geld dan voor- heen. Het werk is ingebed in het totale levenspatroon van de me- dewerker, en is als zodanig een bron van sociale contacten, zelfont- plooiing en werkzekerheid.
• Door vergaande flexibilisering wordt een opmars van vrouwelijke werknemers en oudere werknemers in deze sector verwacht. Er is sy- nergie tussen flexibiliteit en deze specifieke groepen: meer werkende vrouwen en ouderen leidt noodzakelijkerwijs weer tot verdergaande flexibilisering van arbeid.
• De moderne ondernemer heeft oog voor de kwaliteit van arbeid (ar- beidsinhoud, -omstandigheden, -verhoudingen en –voorwaarden), de kwaliteit van het leven (zoals work-life balance-regelingen) en de kwaliteit van het milieu. Dit is anno 2030 maatschappelijk verant- woord ondernemen in de breedste zin van het woord.
• De glastuinbouw moet scherp zijn op nieuwe functies van het glas- tuinbouwcomplex en deze verwaarden. Hetzij door ketenverkorting (eindverpakking, logistiek & customer service), de nieuwe nuts, maar ook minder genoemde functies zoals welzijnszorg, water- schapsfuncties en omgevingswaarde.
7.6
Concept 3: Work-life balance
Werknemers in de glastuinbouw anno 2030 zijn uitermate gevoelig voor een goede afstemming tussen workstyle en lifestyle. Een perfecte balans tussen werken in de glastuinbouw en het privéleven zal met name in 2030 dé uitdaging zijn. Ook werknemers in de sector zijn hierin geïnteresseerd, aangezien ze in geval van toenemend schaarse arbeid op die manier werknemers sterker aan hun bedrijf kunnen bin- den. Deze work-life balance heeft in 2030 een nieuwe dimensie gekre- gen, met als belangrijkste veranderingen:
• Flexicurity, ofwel een combinatie van flexibiliteit en zekerheid van
71
en bepalen steeds meer hun eigen werk, scholing, training en loop- baan. Ook zullen er allerlei verlofregelingen komen in combinatie met flexibele werktijden. In dit perspectief zal prestatiebeloning op alle niveaus een grotere rol spelen. Er komt een basisloon met een prestatietoeslag.
• Een actieve arbeidsmarkt, met open grenzen voor EU-arbeiders voor deze sector, deregulerend overheidsbeleid voor de tuinbouw en de glastuinbouw geoormerkt als schatkist van werkgelegenheid. • Cultuur- & gezondheidsmanagement: gezondheidsbevorderende fa-
ciliteiten voor medewerkers.
• Work-life balance-regelingen die interessant zijn voor alle groepen
werknemers, zoals flexibele werktijden, kinderopvang, educatief ver- lof, alsook individuele spaarregelingen/-verzekeringen ten behoeve van scholing en training (ook tijdens periodes van werkloosheid). • Uitzendbureaus en inleenbedrijven zullen zich meer en meer focus-
sen op niches: hoger opgeleid middenkader, teeltspecialisten, (tech- nisch) bedrijfskundigen, en hightech operators.
Leo en work-life balance
Leo is trots op zijn eigen schatkist van werkgelegenheid. Hij heeft voor alle groepen van de samenleving wel een mooi plekje in zijn onderneming. Vroeger was het altijd een behoorlijk risico om mensen in dienst te nemen. Tegenwoordig bied je mensen eerst wat kleine klussen, en als dat goed uitpakt, bied je meer klussen aan en worden medewerkers vanzelf een vaste waarde voor de onderneming. De tijd zit ook mee, er heeft een cultuurverandering plaatsgevonden waarbij iedereen inziet dat er werk genoeg is op alle niveaus. Baanzekerheid is niet meer nodig; het gaat tegenwoordig om werkzekerheid in deze sector. Leo probeert voor zijn mensen binnen het bedrijf zekerheid van werk te realiseren, anders raakt hij zijn mensen kwijt. Inwerken met al die hoogtechnologische systemen vraagt forse investeringen in opleiding en het opvangen van productieverlies. Dat lukt prima.
Het beloningssysteem loopt parallel met de prestaties die men levert. Technologie is daar de grote drijfveer van. Iedere medewerker moet wel een prestatie leveren, maar daar staat ook de juiste beloning tegenover omdat alles tegenwoordig te meten is. Leo is in staat gebleken om een flexibel werkaanbod te bieden, zodat de meeste medewerkers hun werk goed af kunnen stemmen met hun activiteiten buiten het werk. De grenzen tussen werktijd en vrije tijd vervagen. Werknemers kunnen hier gewoon 50 tot 60 uur werken als ze dat willen, maar er is er niet één die dat doet. Mensen komen niet meer alleen voor het geld, ze komen namelijk ook voor de sociale contacten en voor de uitdaging in het werk met al die fraaie technologie (“work is gaming” en “ambient intelligence”). Gezondheidsbevorderende activiteiten zoals fitnessapparatuur maakt ook dat mensen eerder op hun werk komen, een langere pauze nemen, of nog even een uurtje langer blijven.
Voor medewerkers die niet zo goed mee kunnen komen op de arbeidsmarkt heeft Leo altijd een aantal plaatsen gereserveerd. Hij heeft hiervoor goede contracten met instanties die het verlies aan productiviteit compenseren. Het is ook allemaal een stuk eenvoudiger geworden. De deregulering van de overheid is ver doorgevoerd, met minder bureaucratie tot gevolg. Dat maakt ook de medewerker mondiger, ondernemender en mobieler, en dat is alleen maar een gezonde arbeidsrelatie. Een win-winsituatie voor iedereen.
72 Regelmatig moet er een behoorlijke slag om het beste middenkader
worden gestreden. Specialisten zijn soms erg moeilijk te krijgen, maar dat gaat met golfbewegingen. Meestal komt dat wel goed, ook omdat uitzendbureaus hiervoor goede ondersteuning bieden.
7.7
Besluit
Om de geschetste ontwikkelingen en genoemde conceptrichtingen te realiseren, zullen veel maatschappelijke actoren de handen ineen moe- ten slaan. Werkgevers en werknemers moeten vertrouwen in elkaar hebben. Technologie (ICT) zal een belangrijke drijfveer zijn om deze slag ook te realiseren. De glastuinbouw zal een van de weinige grote maakindustrieën van ons land zijn en de technologische slag mag niet gemist worden.
De overheid zal verder moeten werken aan deregulering en werkgevers moeten goede systemen ontwikkelen om werkzekerheid, aantrekke- lijke beloningssystemen en flexibiliteit te realiseren om interessant te zijn voor werknemers. Werknemersorganisaties dienen deze nieuwe vrijheid van werknemers te omarmen en te faciliteren met diensten om werknemers voldoende ondernemend en aantrekkelijk te maken. Waar dit niet lukt, moet de overheid mogelijk bijspringen, maar niet in de vorm van bijstand. Alleen inkomen voor werk.
75