3 Verzamelen en Analyseren 25
3.4 Deelvraag 4 60
•
Wat is de waarde van rust in de kleuterklas?
3.4.1 Literatuurstudie m.b.t. rust in de kleuterklas
Door de steeds drukker worden maatschappij zijn er al onderzoeken geweest naar
rustelementen voor de mens zoals mindfulness, yoga, relaxatiemuziek, snoezelen en vele andere methodes. Volgens het artikel van Het Nieuwsblad9 (Snick, 2017) en Het Belang van Limburg10 (Belie, 2017) is tot rust komen even belangrijk als schrijven en rekenen. De basisschool Sint-Gerolf in het Oost-Vlaamse Merendree en de kleuterschool De Gulleboom gelegen in het West-Vlaamse Gullegem vinden het hun taak om de kinderen weerbaar te maken voor de steeds drukker wordende maatschappij. (Snick, 2017) Ze leven in een wereld waar ze opgelegd worden wat te doen en hun leven wordt vaak geleefd voor hen. In de
materialistische, competitieve wereld van vandaag zijn ze vaak het onderwerp van gelijkaardige stressfactoren en spanningen als volwassenen. Ze worden geconfronteerd met een grote hoeveelheid aan informatie, zijn vaak het slachtoffer van frustraties en woede van anderen en ervaren moeilijkheden om hun problemen te uiten. Ze ervaren dikwijls negatieve emoties en dit op een intensievere manier dan volwassenen.
Yoga betekent: Een proces van Bewustwording, waarbij de technieken niet als doel
maar als middel worden gebruikt. Niet het resultaat, maar de beleving en de ervaring is het belangrijkste. (encyclo.nl, 2007)
Meditatie betekent: het is eeuwenoude leer uit India die zegt hoe je met
ademhalingsoefeningen en concentratie je lichaam en geest kunt ontspannen.
(woorden.org, 2016) volgens een andere born is meditatie is een concentratieoefening met als doel inzicht te verkrijgen en de geest te versterken. Er zijn allerlei manieren beschreven om te mediteren: iemand kan zich bijvoorbeeld concentreren op de eigen ademhaling, op een bepaald voorwerp, of op het zingen van matra`s, woorden of
geluiden die steeds worden herhaald. (encyclo.nl, 2018) Het doel is altijd om innerlijk tot rust te komen, om de innerlijke vrede te vinden. (encyclo.nl, 2007)
Mindfulness betekent: bewust aandacht geven aan wat er hier en nu is (gedachten,
gevoelens, lichamelijke sensaties,…) zonder te oordelen.
Mindfulness is een wetenschappelijk onderbouwde aandachtstraining die je beter leert omgaan met stress, slapeloosheid, piekeren, depressie, burn-out, pijn, … maar stimuleert ook de creativiteit en verbetert de communicatie. (itam - institute for training of attention and mindfulness, 2015)
Het toepassen van mindfulness bij kinderen zou natuurlijk zijn en hoe jonger het kind, hoe evidenter dit is. Kinderen staan vaak veel dichter bij ervaringen van mindfulness dan
volwassenen en ze ervaren het veelal diepgaander. Het is bijvoorbeeld zo dat kinderen zich meer kunnen focussen op het heden dan volwassenen. Jonge kinderen leven in het moment en reageren emotioneel op de onmiddellijke omstandigheden om het dan snel weer los te laten en verder te gaan naar de volgende ervaring. De manier waarop kinderen als een blok in slaap vallen toont aan dat zij het verleden en gebeurtenissen van die dag makkelijk kunnen loslaten. Kinderen moeten de wereld nog leren kennen en elke ervaring is iets nieuws voor hen. Deze ‘innerlijke’ beginnergeest is een kenmerk van mindfulness. Het heeft te maken met openheid, ontvankelijkheid en bereidheid om te leren. Kinderen bezitten een nieuwsgierigheid die
volwassenen lijken verloren te hebben en ze staan meer open voor nieuwe gebeurtenissen en ideeën. De ‘innerlijke’ beginnersgeest is samengaand met de ontdekking van de wereld en vanuit dit oogpunt lijkt mindfulness geschikt voor kinderen.
9 Zie bijlage nr. 1.4: artikel Het nieuwsblad – tot rust komen is net zo belangrijk als rekenen en schrijven 10 zie bijlage nr. 1.5: artikel Het Belang Van Limburg– Yoga maakt mijn zonen stabieler
3.4.1.1 Rust door de klasinrichting
Het doel van het inlassen van rustmomenten in de kleuterklas is uiteraard de kinderen tot rust brengen. Ook kleuters met moeilijk gedrag. Ik bedoel daarmee de innerlijke rust, ‘je geest’. Voorbeelden om hierop in te zetten, zijn yoga, mindfulness, snoezelen, … Daarnaast kan het verminderen van prikkels in de klas, structuur aanbrengen in de kring, het gebruik van rituelen, … ook helpen om rust in de klas te creëren. Vaak hebben kinderen met weinig structuur in hun omgeving, ruzies thuis, faalangst, concentratieproblemen nood aan rust. Dit kan je merken doordat ze zich onrustig gaan gedragen, zowel in de klas als thuis. Ze gaan ook moeilijk gedrag vertonen wat op zijn beurt weer de klasgenoten en de leerkracht treft. (Winter, 2009)
Professor Peter Barrett en drie dokters Dr Yufan Zhang, Dr Fay Davies en Dr Lucinda Barrett hebben een project gedaan in het Verenigd Koninkrijk. (Barrett P. P., Zhang, Davies, & Barrett, 2015) Dit project ging over de klasinrichting en of dit een positief effect heeft op het leren van de kinderen. Uit grootschalig onderzoek in het Verenigd Koninkrijk, waarbij meer dan 3000
kinderen werden gevolgd, verspreid over 153 klassen in 27 basisscholen. Bleek dat de fysieke kenmerken van de klasinrichting een stevige invloed hebben op de vooruitgang die de kinderen gedurende het schooljaar maakten voor wiskunde, leesvaardigheid en schrijfvaardigheid.
De belangrijkste aanbevelingen die aan schoolteams op dit vlak kunnen worden aangereikt, zijn de volgende:
• Frisse lucht: Ramen en/of deuren openen om het lesuur. Onze hersenen presteren
veel slechter in muffe ruimtes, en veel beter als ze voldoende voorzien worden van frisse lucht. Regelmatig verluchten draagt ook bij tot het voorkomen van ziektes en gezondheidsproblemen bij kinderen.
• Natuurlijk licht: Veel natuurlijk licht in de klas heeft een positief effect op leren.
Natuurlijk licht is niet alleen belangrijk voor de zichtbaarheid, maar draagt bij tot een gevoel van natuurlijk welbehagen en comfort bij kinderen.
• Een aangename temperatuur: De temperatuur moet in een klas onder controle
blijven. Leren gaat minder goed als het te warm of te koud wordt in de klas.
• Een flexibele klasinrichting: Klassen/ruimtes die bestaan uit diverse
activiteitenhoeken. Waar de werkjes van de leerlingen uitgestald of aan de muur geprikt worden. Waar er ook een ruimte is voor kinderen om tot rust kunnen komen. Een heldere afbakening van de hoeken dragen bij tot een krachtigere leeromgeving en dus ook tot een hogere leerwinst.
• Persoonlijke klas van kinderen: Als de klasruimte mee door de kinderen kan
worden ingericht en kan worden ‘gepersonaliseerd’, bevordert dat het leren. Dat kan onder andere door kinderen mee te laten beslissen welke van hun werkjes uitgestald worden, door hun namen/iconen/fotootjes duidelijk zichtbaar te maken. Alsook door de kinderen aan hun klas een echt persoonlijk tintje te laten geven.
• Niet te kaal, noch overladen: het klasbeeld mag niet leeg, maar ook niet overvol
lijken. Illustraties, wereldkaarten, werkjes van de kinderen mogen duidelijk zichtbaar zijn en aandacht trekken. Een overaanbod waarbij geen enkele centimeter onbenut blijft, doet het positief effect van deze factor weer dalen.
• Kleur: Vrolijke kleuren hebben een positief effect op leren, maar ze mogen niet te fel
worden, en niet te bleek. Net als bij de aankleding van de klas neemt het effect af bij overmaat of ondermaats gebruik ervan.
Er zijn nog andere factoren die ook positief werken, zoals de nabijheid van natuur (bv. kunnen uitkijken op een tuin) en een goede akoestiek. Dat bleek in dit onderzoek wel bij te dragen tot
leren, maar minder sterk dan de bovenvermelde factoren. (Barrett P. , Zhang, Davies, & Barrett, 2015)