6 Community Care volgens Stepney and Popple
6.4 Deelvraag: welke leerpunten en inzichten zijn er te halen uit de beschrijving van community care door Stepney en Popple (2008)?
De beschrijving van Stepney en Popple (2008) over het social work en community care in Groot‐ Brittannië bieden basis voor een aantal duidelijke conclusies. Zij geven inzicht in een aantal aan‐ dachtspunten die aanknopingspunten bieden voor het bekijken van de situatie in Tilburg. De belangrijkste hiervan zijn:
De gemeenschap is een sociaal construct
Er is een bewustzijn nodig van het feit dat de gemeenschap een sociaal construct is en daarmee verschillende betekenissen kan hebben. Bij de eerder bestudeerde nota’s van de gemeente Tilburg, is er sprake van een beleidsmatig construct. Via een arbitraire keuze van een wijkindeling, heeft de gemeente Tilburg ervoor gekozen om bepaalde gebieden te beschouwen als wijk waarin er verwacht wordt dat de zorg binnen de grenzen van die wijk gegeven gaat worden. Naast dit beleidsmatige construct over wat als een gemeenschap beschouwd wordt, kan er op veel andere verschillende manieren naar wat een gemeenschap is gekeken worden. Elke manier geeft een andere samenstel‐ lingen van de gemeenschap en relaties die dan daarmee als belangrijk beschouwd moeten worden. Daarbij moet een construct niet ingevuld worden met een nostalgische invulling die meer gebaseerd is op een romantisch beeld uit het verleden, die vaak niet overeenkomen met de werkelijkheid uit dat verleden. Insluiting van het een, betekent ook uitsluiting van het ander. Dat geldt ook op ge‐ meenschapsniveau, waarvan in het verleden ook duidelijk voorbeelden te vinden zijn van uitsluiting op basis van racisme. Een ander voorbeeld van een negatief effect in vroegere gemeenschappen is de rolbevestiging van de ondergeschikte rol van vrouwen. Het besef dat een gemeenschap een sociaal construct is, betekent ook dat er gelet moet worden op de beperkingen en invloeden die dat construct met zich meebrengt. Belangrijk is om te beseffen dat dit sociale construct vooral door de deelnemers van de gemeenschap zelf ingevuld wordt. Als het gaat om wat belangrijk is in een ge‐ meenschap, wie er bij horen en waar de grenzen liggen, weten de deelnemers van die gemeenschap dat zelf het beste omdat dit in die gezamenlijkheid bepaald wordt. Hierbij moet dus ook rekening gehouden worden dat de samenleving veel complexer geworden is en daarmee ook het sociale construct van de gemeenschap niet meer eenduidig en simpel te maken is. Op welke wijze er ook een construct van het begrip gemaakt wordt, het zal altijd een construct blijven dat tegenstrijdigheden en complexiteit omvat.
Tegenstrijdige beleidsdoelen
Het is van belang om te beseffen waarom er gekozen wordt voor een wijkgerichte benadering. Stepney en Popple beschrijven aan de hand van duidelijke voorbeelden en praktijkervaringen de winst van wijkgericht werken; mensen kunnen langer in hun eigen omgeving kunnen blijven wonen en er is minder interventie nodig. Dit past bij de gedachte dat mensen opgenomen moeten worden in plaats van ze uit te sluiten, wat de geldende gedachte is vanuit community care. De gemeenschap als bron van liefdadigheid en zorg en een plaats waar mensen zich kunnen empoweren. Maar on‐ danks dat dit genoemd wordt als uitgangspunt voor beleid, blijkt uit diverse aanwijzingen dat de eigenlijke motivatie vooral gelegen is in het beheersen van kosten en verdeling van middelen. De middelen worden daarmee centraal gesteld en dit levert een cultuur van regels en verantwoording op, welke ook zijn effect heeft op de organisatie van zorg. Dit is bijvoorbeeld het geval voor vrijwilli‐ gersorganisaties die daardoor onderdeel worden van een doelgericht systeem en bedrijfsgericht moeten gaan werken om deze doelen te halen en haar werkzaamheden te verantwoorden. Dit staat op gespannen voet met de doelstelling van insluiting. Bron van tegenstrijdigheden Een andere conclusie die duidelijk uit het boek van Stepney & Popple (2008) blijkt is dat community care een bron is van tegenstrijdigheden. Er worden er een aantal beschreven op de diverse niveaus. De eerste is al genoemd; het begrip gemeenschap is een sociaal construct, dat zeker in de huidige complexiteit vol zit met tegenstrijdigheden. Een andere paradox is de tegenstrijdigheid tussen de visie dat een individu zelfredzaam moet zijn en zijn eigen verantwoordelijkheid daarvoor moet ne‐ men en het feit dat deze verantwoordelijkheid wordt gehandhaafd op een autoritaire manier. Op uitvoerend niveau kan een werker in een spagaat komen doordat hij met zijn activiteiten een ge‐ meenschap organiseert om stelling c.q. actie te nemen tegen een beleid dat mogelijk maakt dat hij/zij deze activiteiten uitvoert.
Contextualiteit is van belang
Het laatste conclusie die voor deze thesis belangrijk is, is de nadruk op contextualiteit. Stepney en Popple (2008) proberen in hun boek aan te geven dat alles samenhangt met de context en in context bekeken moet worden als het gaat om community care. Zij proberen een kader te schetsen waarin community care en ontwikkelingen ervan in een groter geheel geplaatst worden. Dit doen zij aan de ene kant door het beschrijven van de invloed van wereldwijde trends (globalisering, neoliberalisme) en door voorbeelden te relateren aan wetenschappelijke kaders en theorieën. Hiermee koppelen zij community care aan ontwikkelingen die boven een lokaal en landelijk beleid uitstijgen. Aan de ande‐ re kant leggen zij de koppeling naar ontwikkelingen op lokaal niveau door het aangegeven van succesvolle lokale initiatieven, waarbij het belangrijk was om juist bij de lokale situatie aan te sluiten. Het zien van de relatie tussen alle niveaus is nodig om het lokale beleid te kunnen doen slagen. Beleid moet op meer gericht zijn dan op zorg alleen. Het moet ingebed zijn in een integraal en breed lokaal beleid, waarbij het beleid ook mede door alle betrokkenen gevormd moet worden en waarin professionals afstemmen op de lokale situatie.