De Regio Oost-Groningen

De Koekjesfabriek heeft de mogelijkheid om ook een maatschappelijke functie te dienen en via deze functie een bijdrage te leveren aan de oplossing van de maatschappelijke problemen in de regio. Belangrijk is daarom om deze problemen in de regio in kaart te brengen. Door de lokale overheid wordt met name samengewerkt met de andere gemeenten in de regio Oost-Groningen. Samen hebben zij opdracht gegeven tot het woon- en leefbaarheidsplan. Dit plan is opgesteld door KAW architecten en adviseurs. De gemeenten die gezamenlijk opdracht hebben gegeven voor dit plan zijn de gemeenten Bellingwedde, Menterwolde, Oldambt, Pekela, Stadskanaal, Veendam, Vlagtwedde en ook de provincie heeft er aan bij gedragen. In dit hoofdstuk zullen de resultaten kort besproken worden om een duidelijk beeld te schetsen van de huidige situatie in de regio waarin de Koekjesfabriek zich bevindt.

Demografische ontwikkelingen

Waar er in 2011 ongeveer 150.000 inwoners in de regio woonde, zal dit aantal met 8.000 tot 10.000 inwoners zijn afgenomen in 2030. De oorzaak hiervan ligt bij migratie en een hoger sterftecijfer dan geboortecijfer. Er zijn drie ontwikkelingen die de kern van het probleem vormen voor de krimpgebieden. De vergrijzing neemt toe en de woningmarkt staat, onder andere hierdoor, onder druk. Ten tweede, neemt het aantal jongeren in de gemeenten af. De laatste en derde ontwikkeling is die van schaalvergroting waarbij bijvoorbeeld scholen en ziekenhuizen samen voegen om te kunnen blijven bestaan.

Woningmarkt

De woningmarkt staat onder druk. Dit is een probleem in het hele land, mede door economische crisis. Leegstand en verkrotting kan hierdoor een toekomstig probleem worden als huizen niet verkocht worden. Dit heeft niet alleen als reden dat de markt onder druk staat, maar ook dat er door de vergrijzing meer vraag is naar andere soorten woningen. Daarnaast liggen er nog te veel bouwplannen, waardoor er meer aanbod zal komen dan er vraag is als al deze plannen worden gerealiseerd.

Jongeren

Twee ontwikkelingen zijn gaande in de economische sector met betrekking tot jongeren in de regio. Ten eerste is de jeugdwerkloosheid hoog, wat weer als gevolg heeft dat jongeren wegtrekken uit de regio. Waar in 2010 het aandeel jongeren 22 % was, zal dit in 2030 zijn afgenomen tot 19% (Van Krimp naar Kwaliteit, 2011). Aan de andere kant hebben sectoren en bedrijven moeite om personeel te vinden en is er een groot tekort aan de juist geschoolde werknemers. Dit zal in de komende jaren onder anderen in de zorg een groter probleem worden, waar door de vergrijzing de vraag naar personaal stijgt. Vraag en aanbod zijn duidelijk niet goed op elkaar afgestemd.

Schaalvergroting

De reeds bovengenoemde schaalvergroting is gaande in bijvoorbeeld het onderwijs,

zorginstellingen, sportverenigingen en theaters. Dit is in verband met het tekort aan draagvlak in de dorpen, waardoor de enige mogelijkheid om te blijven bestaan het samenvoegen van deze instellingen is. Een van de problemen die hier weer op volgt is die van transport. Het openbaar vervoersnetwerk zal na deze verandering misschien niet meer aan de vraag kunnen voldoen en kleinschalig openbaar vervoer zal meer nodig zijn. Om voorzieningen wel te kunnen behouden, zijn hogere inwonersaantallen nodig.

Conclusie

Verschillende problemen en trends zijn gaande in de regio Oost-Groningen. De provincie en de gemeenten proberen samen verschillende initiatieven te ondersteunen om de regio op te laten bloeien. Dit is niet alleen een positieve ontwikkeling voor huidige inwoners, maar zou ook kunnen leiden tot minder migratie uit de regio en zelfs het aantrekken van inwoners. De krimpstrategie die wordt aangehouden is de leefbaarheid hoog te houden door middel van samenwerking tussen gemeenten en inwoners. Lokale initiatieven worden gezien als een belangrijk aspect in dit geheel. Belangrijk is ook om in de bovengenoemde problemen de kansen zien. Deze kansen kunnen ook passen binnen het thema maatschappelijk verantwoord ondernemen, door initiatieven te starten vanuit de Koekjesfabriek die de problemen omtrent de krimp aanpakken en activiteiten op te zetten die de regio opnieuw op de kaart kunnen zetten.

4. Methodologie

In dit hoofdstuk zullen de verschillende stappen binnen het onderzoek worden uitgelegd. Om een uiteindelijk advies te kunnen vormen, zijn tussen augustus 2013 en december 2013 een aantal stappen uitgevoerd. Eerst is er een bureau onderzoek uitgevoerd om duidelijk de achtergrond te schetsen van het onderzoek, zoals omschreven in het bovenstaande hoofdstuk. Ook is er een oriënterend onderzoek gedaan naar wat er leeft in de regio door middel van het lezen van

krantenartikelen. In deze fase van het onderzoek is er ook steeds meer bekend geworden over de plannen rondom de Koekjesfabriek en kon er worden begonnen met een enquête over deze plannen.

De enquête is vervolgens verspreid onder de contactenlijst van Reina Boels en Gert Zeemering, de initiatiefnemers van Stichting Ontwikkeling Potentieel. Het doel van de enquête was om de

bestaande ideeën en plannen voor te leggen aan ondernemers in de regio om te zien welke wel en niet gewaardeerd worden en te zoem of mensen hier zelf ook aan mee zouden willen werken en zich er voor in zouden willen zetten. Daarnaast kunnen ondernemers hun eigen ideeën delen in de vragenlijst en was het mogelijk om zo te zien welke onderwerpen er spelen in de regio. Ook

konden de respondenten invullen of ze aan grenzeloos ondernemen deelnamen en of ze lid zijn van een netwerk organisatie. Dit geeft ook meer inzichten in de ondernemers, zoals te lezen is in de resultaten.

Naast de enquête zijn er met twee bedrijven gesprekken gevoerd. Als eerste is dit bij Wongema in Hornhuizen en als tweede bij de Melkfabriek in Bunne. Deze twee panden doen beiden dienst als voorbeeld voor het idee dat er ligt voor de Koekjesfabriek. De ervaringen van deze twee bedrijven kunnen dienen als een basis voor de Koekjesfabriek in wat er wel en niet mogelijk is en waar aan gedacht moet worden.

Ten slotte zijn er tijdens het onderzoek verschillende evenementen geweest waarbij observaties zijn gedaan en korte gesprekken en ontmoetingen zijn geweest met ondernemers. Voorbeelden hiervan zijn een netwerkborrel en twee bezoeken aan bedrijven. Hierbij zijn enkele observaties gedaan die kunnen leiden tot een uiteindelijk advies voor de Koekjesfabriek.

5. Resultaten

In dit hoofdstuk zullen de resultaten van het praktijk onderzoek worden besproken. Als eerste zullen de enquête uitslagen worden doorgenomen, gevolgd door de conclusies van de bezoeken aan Wongema en de Melkfabriek. Vervolgens zullen de observaties besproken worden, wat samen leidt tot een uiteindelijk conclusie met de belangrijkste uitkomsten van het onderzoek.

Enquete

Achtergrond respondenten.

Figuur 1 en 2 geven aan waar de respondenten vandaan komen en of zij reeds bekend waren met de koekjesfabriek. Zoals af te lezen is in figuur 2 zijn de plaatsen waar de respondenten vandaan komen erg gevarieerd. Omdat de doelstelling van het onderzoek is om inzicht te krijgen in de verschillende behoeften van de mensen in de omgeving en tegelijkertijd het enthousiasme voor de plannen die reeds bestaan, is deze variatie juist goed.

Figuur 2: herkomst van de respondenten.

Van de 21 respondenten zijn 11 aangesloten bij een belangenbehartiger of netwerkorganisatie en 10 niet. De organisaties die hier bij genoemd worden zijn sterk uiteenlopend.

Bestaande plannen en ideeën

In de enquête zijn verschillende bestaande ideeën en plannen voorgesteld aan de respondenten. Dit zijn plannen die op dit moment al verder uitgewerkt zijn en ook daadwerkelijk uitgevoerd worden of plannen die eventueel in de toekomst uitgevoerd kunnen worden. De respondenten konden de opties beoordelen op een schaal van 1 tot 10, waarbij 10 betekende dat ze de plannen erg goed vonden. De volgende grafieken zullen de uitkomsten van deze vragen laten zien. Ook is daarna de vraag gesteld aan welke initiatieven ze zelf ook zouden willen meewerken en ook was er binnen de enquête de ruimte om zelf met suggesties te komen. Dit zal benoemd worden in de korte toelichtingen bij elke grafiek.

Figuur 3: Duurzame innovatieve ideeën

Duurzame innovatieve ideeën worden over het algemeen gezien als een goed initiatief. Ook in andere vragen komt dit meerdere malen naar voren. Zo wordt er een suggestie gedaan van het verbouwen van duurzaam voedsel in de Koekjesfabriek en komt er ook in de vrije ruimte meerdere malen het woord duurzaam voorbij. Ook is dit een van de onderwerpen waar meerdere mensen aan mee zouden willen werken of denken op het moment dat dit ondernomen zou worden. Maatschappelijk verantwoord ondernemen is een thema waar meerdere ondernemers ook zelf al mee bezig zijn en wat ook wordt genoemd bij de vraag wat er wordt gemist in de regio. Zo noemde een ondernemer ‘meer aandacht voor MVO’ bij de vraag wat er wordt gemist.

Figuur 4: Activiteiten voor inwoners (bijvoorbeeld workshops)

Activiteiten voor inwoners, wat ook onder het kopje MVO kan worden geplaatst door iets terug te geven aan de maatschappij, wordt ook gezien als een goed initiatief. Ook dit wordt door meerdere mensen aangegeven aan als een initiatief waar ze zich zelf ook voor in zouden willen zetten. Verder komt deze optie niet terug in de suggesties van de respondenten zelf. Wel zijn voor deze optie meerdere antwoorden blanco, wat niet terugkomt in andere initiatieven. Dit zou ook

verklaard kunnen worden door dat het plan nog niet concreet genoeg is voor ondernemers om het potentieel er in te zien.

De suggestie van een motel wordt minder goed ontvangen door ondernemers. Een kanttekening die hierbij gemaakt kan worden is dat mensen uit de omgeving zelf hier minder gebruik van zullen maken, maar dit meer wordt gedaan door mensen van buitenaf. De optie wordt wel vier keer genoemd als een van de opties waar mensen zelf ook aan mee zouden willen werken, wat het voorgaande zou kunnen bevestigen. Natuurlijk kan het ook zijn dat mensen de optie geen goed idee vinden.

Figuur 6: Flexplekken

Flexplekken worden gezien als een goed initiatief en wordt ook vaak genoemd als iets waar mensen zelf aan mee zouden willen werken. Als ondernemers een eigen suggestie mogen doen, komt er ook meerder e keren naar voren dat mensen samenwerking en uitwisselen van ideeën op verschillende fronten missen. Het creëren van flexplekken en daarbij ook de in en uitloop van ondernemers zou hier aan bij kunnen dragen.

Figuur 7: Afhaalpunt voor producten uit de streek of pakketjes voor inwoners en ondernemers Een afhaalpunt voor producten of pakketjes wordt gezien als een goed initiatief. Wel wordt het niet vaak genoemd als een initiatief waar mensen zelf ook aan mee zouden willen werken of waar ze zich voor in zouden willen zetten. Ook komt er over dit plan niks naar voren in de andere vragen.

Workshops over sociale media of innovatieve zaken wordt gezien als een goede suggestie. Ook dit zou, net als het creëren van flexplekken, kunnen bijdragen aan het uitwisselen van ideeën tussen ondernemers, een van de punten die wordt genoemd als een gemis in de regio. Ook wordt deze suggestie vaak genoemd als iets waar mensen graag zelf aan mee zouden willen werken.

Figuur 9: Een restaurant, voorlichtingsplek of verkooppunt van producten uit de streek De verschillende ideeën voor activiteiten rondom producten uit de streek word wisselend beoordeeld. Ook al staan er een aantal negatieve meningen tegenover, veel mensen zijn ook positief over dit plan en het is ook een van de meest genoemde opties waarbij mensen zelf mee willen werken.

Grenzeloos ondernemen

Een van de onderwerpen in de enquête was ook grenzeloos ondernemen, waarbij de focus op Duitsland gericht is. Sommige respondenten geven aan al zaken te doen in Duitsland, anderen doen dit niet of hebben de vraag niet ingevuld. Ook wordt grenzeloos ondernemen een aantal keren genoemd als antwoord op de vraag waar ze zelf ook aan mee zouden willen werken of zich voor in zouden willen zetten. Een respondent noemt het ook als een mogelijk onderwerp van workshops. Omdat dit onderwerp maar een aantal keren genoemd wordt lijkt het niet specifiek een behoeften te zijn, zoals bijvoorbeeld MVO. Natuurlijk kan de Koekjesfabriek daarin wel een rol vervullen om dit meer te laten leven.

duidelijk beeld te krijgen van de situatie aan de andere kant van de grens ten opzichte van

grenzeloos ondernemen. Dit in combinatie met de resultaten van de enquête, geeft het beeld dat er op dit gebied kansen liggen, maar het niet een onderwerp is dat voor ondernemers een

prioriteit is. De Koekjesfabriek zou daarin wel een rol vervullen om dit meer op de kaart te zetten en in dat opzicht een voorloper te zijn in het ondersteunen van grenzeloos ondernemen.

Cases

Naast de enquête die is afgenomen zijn er twee bezoeken afgelegd bij twee gelegenheden waar de Koekjesfabriek een voorbeeld aan kan nemen. Het eerste bezoek was aan Wongema in

Hornhuizen, en het tweede aan de Melkfabriek in Bunne. Beiden gelegenheden zijn beschikbaar voor bijvoorbeeld feesten, partijen of vergaderingen en dienen als voorbeeld van een centrum zoals de Koekjesfabriek zou kunnen zijn. De fouten en leermomenten die deze twee cases kunnen aantonen kunnen als basis en advies gebruikt worden voor de Koekjesfabriek. Hieronder zullen de belangrijkste conclusies van deze twee bezoeken worden besproken.

Wongema

Bij het bezoek aan Hornhuizen kwam vooral naar boven dat het belangrijk is om er in te geloven . Zoals de eigenaar zelf zei ‘ik geloof in die plek aan het wad’, waar Hornhuizen zich bevindt. Ook probeert de eigenaar de lokale producten een stimulans te geven door middel van verkoop van bijvoorbeeld lokaal geteelde aardappels. De eigenaar gaf ook aan dat hij erin gelooft dat het een goedlopend bedrijf kan worden, maar dat hier veel inspanning aan vooraf gaat en het niet makkelijk wordt. Ook gaf hij aan dat het belangrijk is om allianties aan te gaan om groter te worden. Een voorbeeld dat hij hier bij gaf is de jongens van de Puddingfabriek in Groningen, waarmee hij op het gebied van marketing samenwerkt. Daarnaast heeft de eigenaar zelf een persoonlijk netwerk in de Randstad, wat belangrijk is voor zijn onderneming. Op het gebied van marketing is ook mond op mond reclame belangrijk. Ook kwam in dit gesprek naar voren dat het aan ideeën nooit ontbreekt en het goed is om de deur open te houden voor iedereen. Wel moet hierbij de kanttekening gezet worden dat het ook belangrijk is om focus te hebben en niet te veel lijnen uit te leggen.

Melkfabriek

Ook in Bunne werd benadrukt dat het niet makkelijk is om iets als dit op te starten en dat er veel tijd in gaat zitten voor er een winstgevend bedrijf uit voort komt. Een van de positieve dingen die genoemd werden is dat de overheid of overheidsinstellingen die op zoek zijn naar een ruimte voor bijvoorbeeld een vergadering of cursus, bijzondere locaties zoals de Melkfabriek in Bunne, en ook de Koekjesfabriek, erg in trek zijn. Net zoals in Hornhuizen proberen de eigenaren producten uit de streek te gebruiken wanneer zij bijvoorbeeld lunches aanbieden. Ook werd in dit gesprek de belangrijke functie van mond op mond reclame benadrukt. Dit gebeurd vooral nadat mensen een bezoek hebben gebracht aan het pand. Het laat een indruk achter en dit zorgt er voor dat er over die gelegenheid gepraat wordt.

Observaties

Naast de twee gesprekken zijn er in de periode van het onderzoek nog een aantal belangrijke punten naar voren gekomen via observaties van gesprekken met ondernemers of via het bezoeken van een netwerkborrel. Een belangrijk punt dat door middel van deze observaties naar voren is gekomen is dat mensen snel enthousiast zijn over dit soort initiatieven, al zijn ze zelf vaak afwachtend en niet zelf degene die mee zullen helpen om iets op poten te krijgen. Een tweede punt is dat er al veel netwerkorganisaties in de omgeving bestaan en er al verschillende borrels en netwerklunches worden georganiseerd. Belangrijk is dus om niet de zoveelste club te worden, maar deze verschillende clubs juist bij elkaar te brengen. Als laatste is hier naar voren gekomen dat enkele ondernemers zaken doen in Duitsland of dit willen doen, maar toch lijkt het niet een actief thema te zijn. Ook komt dit door het ondervinden van duidelijke culturele verschillen tussen Nederlanders en Duitsers wat een obstakel is in het samenwerken.

Conclusies

Een aantal conclusies kunnen uit de resultaten van de twee cases, de enquête en de observaties worden getrokken. Ten eerste is maatschappelijk verantwoord ondernemen een thema wat vaak terug komt en waar veel mensen interesse in hebben. Dit niet alleen door bijvoorbeeld workshops te geven over het onderwerp, maar ook door middel van workshops voor de inwoners en

duurzame initiatieven zoals zonnepanelen. Ook komt dit naar voren in de bezoeken aan Hornhuizen en Bunne, waar ook met producten uit de streek wordt gewerkt.

Ten tweede zou de Koekjesfabriek als een ontmoetingsplek belangrijk voor ondernemers kunnen zijn. Flexplekken en vergaderruimtes worden daardoor ook als een goed initiatief gezien omdat dit voor in en uitloop voor ondernemers kan zorgen. Ook noemt Wongema het samenwerken van ondernemers erg belangrijk en dit kan door middel van een plek als de Koekjesfabriek

gestimuleerd worden. Hierbij moet onthouden worden dat er niet per se een volgende

netwerkclub opgericht hoeft te worden, omdat hier al veel van zijn in de regio. Het moest juist een plek kunnen zijn waar dit soort clubs elkaar kunnen ontmoeten.

Als laatste wordt grenzeloos ondernemen een aantal keren genoemd door respondenten van de enquête. Toch lijkt dit onderwerp niet actief te leven onder ondernemers. Ook lijkt het culturele aspect hierin een rol te spelen. Natuurlijk kan de Koekjesfabriek hier een rol in gaan vervullen, maar andere thema’s, zoals bijvoorbeeld het onderwerp MVO, lijken meer te leven.

6. Advies

In dit hoofdstuk zullen alle delen van het onderzoek samengevoegd worden en leiden tot een uiteindelijk advies. Dit advies zal gepresenteerd worden in vier kopjes. Ten eerste focus, ten tweede maatschappelijk verantwoord ondernemen, vervolgens een in- en uitloop centrum en als laatste grenzeloos ondernemen. Ook zullen in dit advies de bestaande plannen die al deels uitgevoerd worden ten tijden van de afronding van dit onderzoek meegenomen worden. Focus

Focus is erg belangrijk, zoals meerdere keren is benadrukt en ontdekt in dit onderzoek. Naast workshops over MVO zijn er ook plannen opgestart voor het maken van bonbons, wat een maatschappelijke functie dient. Belangrijk is om nu niet de focus te verliezen en op verschillende plannen of groepen tegelijkertijd te gaan focussen. Bijvoorbeeld het motel lijkt niet meteen