Dagelijks leven

Omdat de ondervraagde jongeren bijna hun hele leven in Moroto hebben gespendeerd, voelen ze wat Rowles (1984, in Rowles & Chaudhury, 2005) een autobiografische insideness met de plek noemt. Moroto associëren de jongeren met veel verschillende activiteiten. In Moroto is zowel de school gevestigd als de plekken waar de meeste vrije tijd wordt doorgebracht. Ook is het de plek waar veel familie woont en de plek waar in het verleden conflicten hebben plaatsgevonden.

Een groot deel van de tijd verblijven de jongeren op school. Jongeren geven aan dat de school een plek is om een goede toekomst op te bouwen, vrienden te maken en hobby’s uit te oefenen. Alle jongeren geven aan hard te moeten studeren en lange dagen te moeten maken. De aanwezigheid van goed onderwijs is volgens de tabel van Masten en Powell (2003, in Bird, 2010) een positief aspect voor het hervatten van het dagelijks leven na conflicten. De jongeren gaan met plezier naar school en zijn blij dat ze de mogelijkheid hebben gekregen om naar school te gaan. Dit wordt benadrukt wanneer er gevraagd wordt naar wat jongeren doen die niet naar school gaan:

74

“They just sit underneath the veranda’s, waiting for the day to pass. […] I don’t think it’s good. But I don’t blame them. You know, not everyone comes from a good family, people’s background differ. Like me, if it wasn’t because my mom also encouraged us in studies, I wouldn’t have been in school. I would also have just been moving around in streets. Begging and doing all that. (Trinity, man, 15)

School zorgt volgens Bird et al. (2010) voor een makkelijkere aanpassing aan de omstandigheden van de huidige leefomgeving. De jongeren die geen opleiding volgen hebben hier meer moeite mee en hebben minder kans op een goede toekomst. Shepler (2002, in Cheney, 2005) stelt dat het zo snel mogelijk terug keren naar het normale leven de manier is om herinneringen aan de conflicten te doen vergeten. Educatie is hier een belangrijke factor in.

Sociale organisaties hebben dit positieve aspect eveneens. De jongeren waarderen de vele clubs en sociëteiten op school waar ze hun hobby’s kunnen uitoefenen. Deze extra activiteiten zorgen ervoor dat de jongeren naast studeren ook nog andere interesses kunnen ontwikkelen. Sommige daarvan zijn gerelateerd aan de omgeving, zoals scouting, waarbij ze het bergengebied Mount Moroto in trekken en dingen leren over de planten en dieren. Anderen zijn gerelateerd aan het geloof:

“I always play football after school. And I always join clubs. Like the young Christian society.” (Gabriel, 16, man)

Geloof speelt een belangrijke rol in het leven van de jongeren. Zes van de jongeren tekenden de kerk als een favoriete plek op de mental maps.

In de vakanties helpen jongeren mee in het huishouden. Volgens Irene is er een duidelijk verschil op te merken tussen jongens en meisjes:

“Like in Moroto, boys don’t do a lot of work, they move around and chat with friends all day. Girls don’t move a lot. The boys just stay around and chat. Girls help in the household more.” (Irene, vrouw, 15)

Dit komt overeen met het onderzoek van Chant & Jones (2005) dat is uitgevoerd in Ghana en Gambia. Uit de resultaten van dit onderzoek blijkt dat kinderen al vanaf jongs af aan meehelpen in het huishouden van het gezin of bij familie. Dit doen ze wanneer zijn vrij zijn van school. Ook in dit onderzoek wordt geconcludeerd dat meisjes vaker participeren in het huishouden dan jongens. Dit komt voor een groot deel doordat huishoudelijk werk, in de ogen van de respondenten (zowel jongens als meisjes), wordt gezien als vrouwelijk werk. Alle jongens in de interviews geven aan mee te helpen in het huishouden wanneer ze geen school hebben. Ze doen dan voornamelijk de zwaardere klusjes zoals het halen water en het verzamelen brandhout:

“I do things like digging, washing clothes and fetching water and collecting firewood and cleaning the house.” (Jimmy, 15, man)

75

De jongens spenderen tijdens deze klusjes meer tijd in de buitenlucht. Brandhout wordt gehaald uit de bergen en water wordt gehaald uit de waterput. Meisjes spenderen meer tijd binnenshuis (zie figuur 5.3, blz. 75).

Wat dit betekent voor plaatsbinding is dat de jongens bepaalde plekken (bijvoorbeeld in de bergen) beter leren kennen en zich dus meer vertrouwd kunnen voelen in de omgeving. Ook ontmoeten ze sneller anderen op straat, waardoor ze meer mensen kennen en een beter beeld hebben bij het straatleven. Het kennen van mensen kan een veiliger gevoel geven. Ook als de jongens in de vrije tijd op straat hangen worden sneller vrienden gemaakt en nieuwe plekken verkend waardoor de jongens zich meer thuis kunnen voelen dan meisjes. In de interviews is dit niet specifiek naar voren gekomen. Zowel de jongens als de meisjes kennen veel mensen in het dorp.

Figuur 5.3 Jongeren helpen vaak mee in het huishouden (Bron: Remco Brandenburg, 2011)

Sommige jongeren moeten de ouders helpen met het verdienen van geld. Chant & Jones (2005) stellen dat het meestal de meisjes zijn die voor een extra inkomen moeten zorgen. Dit komt overeen met de verhalen van de respondenten, waar het de meisjes zijn die bijverdienen:

“Yes, I help them, they are not able to pay school fees so I help them to get charcoal and take it to the market and sell it.” (Gorethy, vrouw, 16)

“During the holidays I have some jobs, which can help me to earn some money which can help me to pay the school. […] I brew alcohol and also burning charcoal at the mountain there.” (Ritta, vrouw, 16)

76

Hoewel ze een deel van de vrije tijd spenderen aan werken, geven ook deze meisjes aan het dorp goed te kennen en zich overdag veilig te voelen. Dit zou gedeeltelijk kunnen komen omdat de werkzaamheden meestal met anderen worden uitgevoerd en de spullen op de markt worden verkocht. Hierdoor leren de meisjes veel inwoners kennen op de markt en dit heeft invloed op de plaatsbinding omdat er een beter beeld wordt gecreëerd van de medebewoners. Dit kan positief uitpakken, maar ook negatief wanneer er vervelende ervaringen met deze medebewoners plaatsvinden. Vervelende ervaringen zijn er in het interview echter niet naar voren gekomen.

In de vrije tijd worden er sporten beoefend zoals basketbal, voetbal en volleybal. Daarnaast worden er vrienden opgezocht die op andere scholen zitten of de familie wordt bezocht die buiten Moroto wonen. Op vakantie gaan de jongeren bijna niet. Dit komt deels door de kosten, maar ook omdat de school adviseert om in de vakanties voorbereidend werk te doen voor de aankomende studieperiode.