Conclusies en aanbevelingen voor vervolgontwikkeling

De realisatie van een ecologisch inpasbaar en efficiënt teeltsysteem met een goed beheersbare, optimale biomassaproductiviteit is de belangrijkste kritische succesfactor voor de realisatie van grootschalige zeewierenteelt in de Noordzee. Hierin zijn als deelaspecten te onderscheiden: - De constructie van het zeewierkweeksysteem, dat robuust en stabiel dient te zijn in het

dynamische zeemilieu en tevens moet voldoen aan de eisen voor inpassing in offshore windparken ten aanzien van de constructie en de toegankelijkheid van de windturbines voor onderhoudswerkzaamheden. Het optimale systeemontwerp (geometrie, materiaalkeuze, uitdemping van golfslag e.d.) voor grootschalige, kosteneffectieve toepassing is onbekend. - Het systeem moet een optimale productiviteit per oppervlakte eenheid kunnen bereiken bijv.

door een gelaagde opstelling. De kweek van de geselecteerde zeewiersoorten (inclusief voorkweek, enten) moet worden getest.

- Er dient technologie te worden ontwikkeld voor het oogsten, voor de eerste ontwatering (en mogelijk andere bewerkingen) op zee en voor transport en logistiek.

- Het systeem moet zo zijn ingericht dat migratie van zeezoogdieren zoals bruinvissen en dolfijnen niet wordt belemmerd of verstoord.

- Zonder nutriëntentoevoer zal de productiviteit in de Noordzee naar verwachting ca. 20 ton droge stof/ha.jaar bedragen. Door gedoseerde nutriënttoevoer kan dit mogelijk worden verhoogd tot ca. 50 ton droge stof/ha.jaar.Voor eventuele nutriëntentoevoer dient een precisietechniek te worden ontwikkeld zodanig dat eutrofiëring van het zeewater is uitgesloten. De mogelijkheid van hergebruik van nutriënten die vrijkomen bij verwerking van de zeewieren moet worden onderzocht.

- Ook aspecten als het afbreken en sedimentatie van zeewieren en de potentiële verstoring van het zuurstofbudget in de waterkolom dienen te worden onderzocht.

- Eventuele positieve neveneffecten op het milieu en natuurwaarden moeten worden onderbouwd/aangetoond. Met name de potentiële positieve effecten op de biodiversiteit door aanhechting van schelpdieren en een mogelijke functie als “kraamkamer” voor herstel van visbestanden.

Een tweede kritische succesfactor is het verwerven van maatschappelijk draagvlak. Een belangrijke voorwaarde daarvoor is het realiseren van een productiesysteem met een minimale belasting van het mariene ecosysteem en economisch rendabel produceren. Daarnaast moet aandacht worden besteed aan de ruimtelijke inpassing, natuurwaarden en mogelijk conflicterend ruimtegebruik. Daartoe is het essentieel een participatief proces te starten teneinde de maatschappelijke randvoorwaarden nader in kaart te brengen in samenspraak met stakeholders. De belangrijkste aanbeveling is een pilot experiment uit te voeren gericht op de bovengenoemde kritische succesfactoren. Het experiment omvat de inrichting van een pilot schaal kweeksysteem op een locatie in zee teneinde de technologische en ecologische aspecten te onderzoeken. In dit experiment wordt tevens een participatief proces opgenomen voor het nader verkennen van de maatschappelijke randvoorwaarden en de opbouw van maatschappelijk draagvlak. Een voorstel op hoofdlijn voor het pilot experiment is opgenomen in Hoofdstuk 9..

Op basis van de resultaten kan een voorontwerp worden gemaakt voor een integraal teeltsysteem en een integraal ketenontwerp voor kweek, logistiek en verwerking inclusief massa- en energiebalans en economische evaluatie. Dit ontwerp kan vervolgens dienen voor het nader beoordelen van de duurzaamheid van de integrale keten door middel van een ecologische evaluatie (screening LCA) op basis van kwantitatieve gegevens over de (vermeden) milieu- impact van de verschillende eindproducten ten opzichte van alternatieve producten van fossiele oorsprong.

Parallel aan de ontwikkeling van het kweeksysteem is het aan te bevelen initiatieven te ontplooien om bij de huidige opzet van vergunningverlening voor offshore windparken harmonisatie met de vergunningverlening voor aquacultures en de gezamenlijk MER aanvraag te bewerkstelligen. Een geïntegreerd regelgevingskader is een belangrijke voorwaarde voor het realiseren van duurzaam, meervoudig ruimtegebruik op zee.

Ook nader onderzoek naar de mogelijkheden van combinatie van zeewierenteelt met de teelt van vis en schelpdieren is sterk aan te bevelen.

Een derde kritische succesfactor -met name op langere termijn- is de verwerking van de zeewieren tot producten en energiedragers. In eerste aanleg kan bij winning van reeds bekende producten zoals phycocolloiden gebruik worden gemaakt van bestaande verwerkingstechnologie en productie van energiedragers (methaan, elektriciteit) via anaërobe vergisting. Voor de laatste wordt aanbevolen de vergistingparameters (hydrolyse snelheid, gasproductie) en de kwaliteit van het digestaat nader te verifiëren. Daarnaast is aan te bevelen de inzet van zeewieren als grondstof voor HTU op lab schaal te onderzoeken. Voor andere producten dient nieuwe technologie te worden ontwikkeld zoals voor de hydrolyse en fermentatie van zeewier- polysachhariden tot bioethanol en voor de productie van platformchemicaliën zoals melkzuur. Een nadere verkenning naar de mogelijkheden op dit punt is sterk aan te bevelen.

Zeewieren zijn bij uitstek een grondstof voor bioraffinage, waarbij gestreefd wordt naar ecologisch en economisch optimale winning van combinaties van CO2 neutrale producten en

energiedragers. In dit kader wordt ontwikkeling aanbevolen van bioraffinage concepten teneinde de optimale bioraffinage ketens nader te definiëren op basis van scenario’s en case studies. Tevens wordt aanbevolen een nadere identificatie uit te voeren van hoogwaardige inhoudsstoffen zoals vetzuren, kleurstoffen en bio-actieve stoffen die uit de geselecteerde zeewieren Ulva, Laminaria en Palmaria kunnen worden gewonnen.

Op langere termijn dient naast de ontwikkeling van bioraffinage concepten (inclusief logistiek) nieuwe “groene” processingtechnologie te worden ontwikkeld met een minimaal gebruik van hulpstoffen en energie. Hieronder vallen ook: omgang met variatie in samenstelling, stabilisatie en verwerking van biologische producten en de formulering in eindproducten. Uiteindelijk dienen multifunctionele bioraffinage fabrieken te worden ontwikkeld waar de winning van producten en energiedragers wordt gecombineerd.