Platformwerkers lopen veiligheids- en gezondheidsrisico’s bij het uitvoeren van hun taken. Dat risico is bovendien hoger dan de risico’s bij werknemers in soortgelijke jobs in de traditionele economie, door een hoger stressniveau, meer onzekerheid en het gebrek aan een ondersteunend netwerk op het werk. Daarenboven worden de platformwerkers typisch gekwalificeerd als zelfstandigen, waardoor ze zelf verantwoordelijk zijn voor veiligheid en gezondheid op het werk. Zowel wetgeving als onderzoek dat zich specifiek richt op de veiligheid en gezondheid van platformwerkers in België ontbreekt op dit moment.
Deze thematiek is echter actueler dan ooit door de COVID-19-pandemie.
De belangrijkste regelgeving voor platformwerkers in België is bepaald in de Programmawet van 1 juli 2016, ook gekend onder de naam ‘Wet De Croo’. België was toen een van de eerste landen die een duidelijk fiscaal kader schiep voor de persoonsbelastingen van platformwerkers, door te stellen dat men tot ongeveer 6000 euro per jaar kon bijverdienen via platformwerk en hierbij slechts 10% belasting moest betalen. De Wet betreffende de economische relance en de versterking van de sociale cohesie van 18 juli 2018 (regeling onbelast bijverdienen), hield een verdere versoepeling van de voorwaarden betreffende platformwerk in, maar deze wet werd vernietigd door het arrest nr. 53/2020 van het Grondwettelijk Hof van 23 april 2020. Sinds januari 2021 is de originele Wet De Croo opnieuw van toepassing.
Wetgeving rond veiligheid en gezondheid op het werk die is toegepast op de specifieke situatie van platformwerkers is echter onbestaande. Bovendien is ook in onderzoek en dataverzameling weinig informatie beschikbaar over veiligheid en gezondheid op het werk voor platformwerkers in België.
Dit thema verdient meer aandacht, zeker in het licht van de wereldwijde gezondheidscrisis. COVID-19 heeft immers een sterke invloed op platformwerk, met een afgenomen vraag naar sommige diensten, en een sterk toegenomen vraag naar andere, bijvoorbeeld als fietskoerier of IT-dienstverlener. De pandemie bracht duidelijk naar boven hoe afwezig aangepaste richtlijnen zijn rond veiligheid en gezondheid van platformwerkers. De crisis bracht gedeeltelijk nieuwe aandacht voor gezondheid en veiligheid op het werk en specifiek bij platformwerk. Ook ‘oudere’ discussiepunten zoals werkstatus, verantwoordelijkheden en rechten van platformwerkers en platformen, spelen een duidelijke rol in deze uitdagingen. Bij het ontwikkelen van platform-specifieke wetgeving over veiligheid en gezondheid op het werk, kunnen buitenlandse praktijken de weg wijzen. Cruciaal is dat de focus van deze wetgeving de diversiteit van platformwerk in acht neemt en zich niet eenzijdig richt op de meest zichtbare vormen zoals fietskoeriers.
Daarnaast is het ook belangrijk dat deze wetgeving niet enkel fysieke risico’s behandelt, maar ook de mentale en psychologische risico’s die platformwerkers lopen.
Ten slotte ontbreekt op dit moment data om gegronde wetenschappelijke uitspraken te doen en een beleid te formuleren dat zich toespitst op de unieke veiligheids- en gezondheidssituatie van platformwerkers.
Data over de situatie van Belgische platformwerkers kan zorgen voor evidence-based ondersteuning bij de ontwikkeling van wetgeving gericht op een nieuw fenomeen zoals platformwerk.
• Aloisi, A. (2019). Negotiating the digital transformation of work: non-standard workers’ voice, collective rights and mobilisation practices in the platform economy. ETUI Working Paper, No. 3.
• Cardinaels, J. (2020, 10 maart). Deliveroo betaalt koeriers met corona ‘dopgeld’. De Tijd.
https://www.tijd.be/dossiers/coronavirus/deliveroo-betaalt-koeriers-met-corona-dopgeld/10213527.html
• Cottini, E., & Lucifora, C. (2013). Mental Health and Working Conditions in Europe. ILR Review, 66(4).
• Dickey, M. (2020, 16 april). Gig workers say they are struggling to get personal protective equipment from companies. TechCrunch. https://techcrunch.com/2020/04/16/gig-workers-personal-protective-equipment/
• Donovan, S., Bradley, D., & Shimabukuru, J. (2016). What does the gig economy mean for workers? (CRS Report R44365). Washington, DC: Congressional Research Service.
• ETUC. (2020). Red card for platform abuses in the Covid-19 crisis. European Trade Union Confederation. https://etuc.org/en/document/red-card-platform-abuses-covid-19-crisis.
• ETUI. (2020). Covid-19. A ‘stress test’ for workers’ safety and health. European Trade Union Institute. https://www.etui.org/sites/default/files/2020-12/Covid-19%20a%20stress%20 test%20for%20workers%20safety%20and%20health_2020.pdf
• ETUI. (2021). Exposure to psychosocial risk factors in the gig economy: a systematic review (ETUI Report 2021.01). Brussel: European Trade Union Institute.
• Eurofound. (2018). Employment and Working Conditions of Selected Types of Platform Work.
Luxembourg: Publications Office of the European Union.
• Eurofound. (2019). Platform work: Maximising the potential while safeguarding standards?
Luxembourg: Publications Office of the European Union.
• Eurofound. (2020). Back to the future: Policy pointers from platform work scenarios. New forms of employment series. Luxembourg: Publications Office of the European Union.
• Europese Commissie. (2020). Study to gather evidence on the working conditions of platform workers. Luxembourg: Publications Office of the European Union.
• Fairwork. (2020). The gig economy and Covid-19: looking ahead. Oxford, United Kingdom.
• Garben, S. (2017). Protecting workers in the online platform economy: an overview of regulatory and policy developments in the EU (European Risk Observatory Discussion Paper). Luxembourg:
European Agency for Safety and Health at Work.
• Garben, S. (2019). The regulatory challenge of occupational safety and health in the online platform economy. International Social Security Review, 72(3), 95-112.
• Hauben (Ed.), H., Lenaerts, K., & Waeyaert, W. (2020). The platform economy and precarious work (Publication for the committee on Employment and Social Affairs, Policy Department for Economic, Scientific and Quality of Life Policies). Luxembourg: European Parliament.
• Huws, U. (2015). A review on the future of work: Online labour exchanges, or “crowdsourcing”:
Implications for occupational health and safety (EU-OSHA discussion paper). https://oshwiki.
eu/wiki/A_review_on_the_future_of_work:_online_labour_exchanges_or_crowdsourcing#cite_
note-1
• ILO. (2019). Safety and health at the heart of the future of work. Building on 100 years of experience. Geneva: International Labour Office.
BIBLIOGRAFIE
• ILO. (2021). World Employment and Social Outlook. The role of digital labour platforms in transforming the world of work (ILO Flagship Report). Geneva: International Labour Office.
• Johnston, H., & Land-Kazlauskas, C. (2019). Organising on-demand: representation, voice and collective bargaining in the gig economy (ILO Conditions of Work and Employment Series No. 94). Geneva: International Labour Office.
• Lenaerts, K. (2019). Industrial Relations and Social Dialogue in the Age of Collaborative Economy (IRSDACE National Report Belgium). Brussel: CEPS.
• Lenaerts, K. (2021). ‘COVID-19 en de platformeconomie: de fietskoeriers werken door’.
HIVA News. https://hiva.kuleuven.be/nl/nieuws/nieuwsitems/covid-19-en-de-platformeconomie-fietskoeriers-werken-door.
• Lenaerts, K., Kilhoffer, Z., & Akgüç, M. (2018). Traditional and new forms of organisation and representation in the platform economy. Work Organisation, Labour & Globalisation, 12(2), 60-78.
• Mattila-Wiro, P., Samant, Y., Husberg, W., Falk, M., Knudsen, A., & Saemundsson, E. (2020).
Work today and in the future: perspectives on occupational safety and health challenges and opportunities for the Nordic labour inspectorates (Report authored by the Nordic Future of Work Group). Helsinki: Ministry of Social Affairs and Health.
• OECD. (2020). What have platforms done to protect workers during the coronavirus (COVID-19) crisis? Paris: OECD Publishing.
• Pesole, A., Urzi Brancati, M.C., Fernandez-Macias, E., Biagi, F., & Gonzalez Vazquez, I. (2018).
Platform workers in Europe. Evidence from the COLLEEM Survey. Luxembourg: Publications Office of the European Union.
• Prassl, J. (2018). Humans as a service: the promise and perils of work in the gig economy.
Oxford: Oxford University Press.
• Shaw, S. (2019). Workplace safety in the gig economy: new hazards and liabilities. Seyfarth.
https://www.laborandemploymentlawcounsel.com/2019/05/workplace-safety-in-the-gig-economy-new-hazards-and-liabilities/
• Stacey, N., Ellwood, P., Bradbrook, S., Reynolds, J., Williams, H., & Lye, D. (2018). Foresight on new and emerging occupational safety and health risks associated with digitalisation by 2025 (European Risk Observatory Report). Luxembourg: Publications Office of the European Union.
• Stephany, F., Dunn, M., Sawyer, S., & Lehdonvirta, V. (2020). Distancing Bonus Or Downscaling Loss? The Changing Livelihood of US Online Workers in Times of COVID‐19. Journal of Economic and Human Geography, 111(3), 561-573.
• Tran, M., & Sokas R. (2017). The gig economy and contingent work: An occupational health assessment. Journal of Occupational and Environmental Medicine, 59(4), 63–66.
• Ustek-Spilda, F., Bertolini, A., Neerukonda, M., Taduri, P., Graham, M., & Salem, N. (2020, 8 december). COVID-19, the gig economy and the hunger for surveillance. Ada Lovelace Institute.
https://www.adalovelaceinstitute.org/blog/covid-19-gig-economy-hunger-for-surveillance/.
• Van Maele, P. (2020, 31 oktober). Spookkeukens komen uit de kast. De Standaard.
https://www.standaard.be/cnt/dmf20201030_97718020
• Van Maele, P., & Delbeke, K. (2021, 1 april). Beursflop Deliveroo doet platformeconomie wankelen. De Standaard. https://www.standaard.be/cnt/dmf20210331_97863681
• Vandaele, K. (2018). Will trade unions survive in the platform economy? Emerging patterns of collective voice and representation in Europe (ETUI Working Paper 2018.05). Brussel: European Trade Union Institute.