5.1 Conclusies
Er is een methode ontworpen waarmee de relatie tussen terreinkenmerken en de habitatgeschiktheid van verschillende diersoorten kan worden weergegeven. De methode is gebaseerd op HSI-modellen zoals die in de Verenigde Staten zijn ontwikkeld.
De methode bevat twee onderdelen: een deel waar wordt gekeken naar de locatiegeschiktheid van het bos en een deel waarmee de habitatgeschiktheid van een opstand (twee hectare) wordt bekeken.
De locatiegeschiktheid dient te resulteren in een lijst met soorten waarmee een beheerder rekening kan houden bij het beheer van een specifiek stuk bos.
De habitatgeschiktheid wordt per soort bepaald op basis van een aantal terreinkenmerken die door de beheerder vrij gemakkelijk te bepalen zijn. Het is gebleken dat een aantal terreinkenmerken aangepast dient te worden.
Ieder terreinkenmerk is gekwantificeerd in een aantal klassen. Per terreinkenmerk en per klasse is aangegeven wat de relatie is tussen het terreinkenmerk en de habitatgeschiktheid voor een diersoort (niet elk terreinkenmerk is relevant voor elke soort).
De relaties tussen terreinkenmerken en de habitatgeschiktheid voor een diersoort zijn weergegeven aan de hand van een codering van 1 tot 5. Een waardering van '1' betekent dat het bos bij die waarde ongeschikt is voor een diersoort. Een waarde van '5' betekent dat het terreinkenmerk geen beperking oplevert voor de soort.
De cijfers hebben geen absolute waarde en zijn niet bedoeld om potentiële dichtheden van soorten uit te rekenen. Ze geven een indicatie van de habitatgeschiktheid en dienen aan te geven hoe de habitatgeschiktheid verandert bij veranderende terreinkenmerken.
Er is een aantal soortgroepen onderscheiden, namelijk dagvlinders, mieren, reptielen, vleermuizen, overige kleine zoogdieren en vogels. Binnen de soortgroepen zijn soorten gekozen op basis van de mate waarin soorten zijn gebonden aan bos, de kennis die van de soorten aanwezig is, zeldzaamheid van de soorten en de verspreiding ervan. Van een aantal soortgroepen zijn (vrijwel) alle soorten die in het bos voorgekomen in het onderzoek meegenomen; van andere soortgroepen is een selectie van soorten gemaakt.
onderzoek naar de relatie tussen terreinkenmerken en het voorkomen van diersoorten is weinig uitgevoerd. Veel literatuur handelt over het belang van een of enkele terreinkenmerken voor een specifieke soort.
Op basis van de combinatie relevante terreinkenmerken dient de habitatgeschiktheid van een opstand per soort te worden bepaald. Hiervoor is een voorlopige werkwijze aangegeven, maar verdere uitwerking is nodig. In vervolgonderzoek dient per soort aangegeven te worden waar van deze werkwijze afgeweken wordt.
5.2 Aanbevelingen
Ontwikkelen van een instrument
Het is aan te bevelen om de verkregen informatie te verwerken in software waarmee de habitatgeschiktheid per soort kan worden bepaald op basis van terreinkenmerken die door een beheerder worden ingevoerd of die uit modellen van onderzoekers vloeien.
Als een instrument wordt gemaakt is het wenselijk een mogelijkheid in te passen waarmee de beheerder verschillende gewichten aan de soorten kan toekennen, naar gelang het belang dat bij het beheer aan de verschillende soorten wordt gehecht. De natuurwaarde kan daarmee uitgedrukt worden op basis van een gewogen gemiddelde habitatgeschiktheidsindex van de soorten.
Aanpassing van (terrein)kenmerken
Voor een aantal terreinkenmerken geldt dat aanpassing wenselijk is.
Zo zou het goed zijn om de waddeneilanden als aparte Fysisch-geografische regio toe te voegen. Beter nog is het om een verfijning aan te brengen door te werken met ecodistricten in plaats van Fysisch-geografische regio's.
Bosgemeenschappen op verbondniveau kunnen een variatie aan bosgemeenschappen op associatieniveau bevatten, met verschillende betekenis als habitat voor dieren. Daarbij komt dat enkele verbonden slechts in kleine oppervlakte aanwezig zijn (met name het Verbond der Ravijnbossen). Voor een aantal diergroepen, bijvoorbeeld vogels, is het daarom mogelijk beter om de groeiplaats te typeren in termen van voedselrijkdom (arm, matig rijk, rijk) en vochtigheid (droog, vochtig, nat). Dit is tevens voor de beheerder eenvoudig te hanteren.
Het verdient aanbeveling om ook de Fysisch-geografische regio en Bosgemeenschap (of een andere typering van de groeiplaats) cijfermatig te waarderen, bijvoorbeeld aan de hand van de relatieve dichtheden van de soorten.
Voor enkele vogelsoorten is de els als boomsoort toegevoegd. Het is gewenst om deze boom ook bij andere soorten toe te voegen.
De invloed van de grootte van open plekken is met name een onderwerp voor verder onderzoek. De huidige manier waarop dit terreinkenmerk invulling heeft gekregen levert soms problemen op. Het is daarom gewenst om na te gaan hoe dit terreinkenmerk op een andere manier kan worden toegepast.
oost-west georiënteerd enz.). Het is echter de vraag of dit kan leiden tot praktisch hanteerbare terreinkenmerken.
Het is wenselijk om de klassenindeling van de hoeveelheid dood hout aan te passen en grotere klassen te hanteren.
Voor de reptielen is het wenselijk de bedekking van een dwergstruiklaag (bosbes, heide enz.) als terreinkenmerk toe te voegen. Ook dient te worden gekeken naar de mogelijkheid om het voorkomen van takkenhopen, snoeihout of liggende dode boomkronen als terreinkenmerk toe te voegen.
Systematisch onderzoek naar terreinkenmerken en het voorkomen van diersoorten.
Het is wenselijk om de relatie tussen terreinkenmerken en het voorkomen van diersoorten systematisch op te zetten. Grote hoeveelheden veldgegevens, die onder andere door het SOVON worden verzameld, kunnen hiertoe bijvoorbeeld worden gerelateerd aan bosinventarisatiegegevens.
Combineren van terreinkenmerken
In het vervolg van het onderzoek dient per diersoort nagegaan te worden hoe de verschillende terreinkenmerken kunnen worden gecombineerd om te komen tot een habitatgeschiktheidsindex van een opstand (zie paragraaf 2.2.2). Het kan zijn dat enkele geschiktheidsbeoordelingen veranderen op basis van de wijze waarop terreinkenmerken voor individuele soorten worden gecombineerd. Mogelijk kan hierbij het aantal terreinkenmerken dat de habitatgeschiktheid bepaald voor een aantal soorten worden teruggebracht.
Uitbreiden van het aantal diersoorten
Het wordt aanbevolen om het aantal soorten waarvoor de relatie tussen habitatgeschiktheid en terreinkenmerken is beschreven uit te breiden. Dit geldt met name voor de vogels, waarvan een relatief klein deel van de soorten is behandeld. Maar het geldt ook voor soorten uit andere soortgroepen, die bijvoorbeeld buiten beschouwing zijn gebleven vanwegen hun zeldzaamheid of beperkte verspreidingsgebied. Dit geldt met name voor vleermuizen en overige kleine zoogdieren.
Uitbreiden van de informatie over dispersie
De kans op het voorkomen van een soort in een bosobject of de mogelijkheid van een soort om een bosobject te bereiken is zeer beperkt uitgewerkt (was geen doel van de studie). Het verdient echter aanbeveling om een mogelijkheid in te bouwen om op basis van dispersiemogelijkheden van de soorten en het landschap in de omgeving van het bos, de kans op het voorkomen van een soort beter te kunnen inschatten.
Literatuur
Allen, A.W., 1987. Habitat suitability index models: Barred owl. Washington, National Ecology Centre, US Fish and Wildlife Service, Biological report 82(10.143), 20 p.
Bink, F.A., 1992. Ecologische Atlas van de Dagvlinders van Noordwest-Europa. Haarlem, Schuyt, 512 p.
Duel. H., 1992. Modellen voor de beoordeling van oevers op hun geschiktheid als habitat of corridor voor fauna. Delft, TNO/Rijkswaterstaat, DWW, Rapport W- DWW-92-720, 127 p.
Hekhuis, H.J., J.G. de Molenaar en D.A. Jonkers, 1994. Het sturen van natuurwaarden door bosbedrijven. Een evaluatiemethode voor multifunctionele bossen. Wageningen, Instituut voor Bos- en Natuurbeheer, IBN-rapport 078, 146 p. Siepel, H., 1992. Bosgebonden fauna : een faunistische aanvulling op Bosgemeenschappen. Arnhem, IBN-DLO, RIN rapport 92/33, 68 p.
Opdam, P. en A. Schotman, A., 1986. De betekenis van structuur en beheer van bossen voor de vogelrijkdom. In: Nederlands bosbouwtijdschrift, 58, p. 21-33. US Fish and Wildlife Service, 1980. Habitat Evaluation Procedures (HEP). Washington, U.S. Department of the Interior, ESM no. 102, 120 p.
Vuure, T. van, 1985. Zoogdieren, bossen en wederzijdse invloeden. Pudoc, Wageningen, 135 p.
Winden, J. van der, S. Dirksen en M.J.M. Poot, 1996. HSI-modellen voor 15 oevergebonden broedvogelsoorten. Delft, Rijkswaterstaat/Bureau Waardenburg, Rapport W-DWW-96-001, 176 p.
Wieman, E.A.P., 1999. Kosten en doelrealisatie van omvorming naar kleinschalig gestructureerd bos. Bedrijfseconomische consequenties van omvorming van vlaktegewijze opstanden aan de hand van scenario's. Wageningen, Instituut voor Bos- en Natuurbeheer, IBN-rapport 430, 152 p.
Wieman, E.A.P. en H.J. Hekhuis, 1996. Bedrijfseconomische consequenties en functievervulling van kleinschalig bosbeheer. Modelberekeningen en praktijksituaties. Deel A: Hoofdtekst. Wageningen, Instituut voor Bos- en Natuurbeheer, IBN-rapport 205, 152 p.
Bijlage 1. Vogels
De gegevens over vogels zijn gebaseerd op databases van SOVON en veldervaring. Kenmerk
Sperwer Bosuil Nachtzwaluw Groene specht Zwartkop Grasmus Fluiter Koolmees Matkop Appelvink
Fysisch-geografische regio's: 1. Zuid-Limburgs Heuvelland x x x x x x x x x 2. Zandgronden x 2.a. Oost-Nederland x x x x x x x x x x 2.b. Zuid-Nederland x x x x x x x x x x 2.c. Midden Nederland x x x x x x x x x x 2.d Noord-Nederland x x x x x x x x x x 2.e. West-Nederland x x x x x x x x x x 3. Holoceen Veen-Kleigebied 3.a. Rivierengebied x x x x x x x x x 3.b. Zeekleigebied x x x x x x x x 3.c Veen-Kleigebied x x x x x x x 3.d. IJsselmeerpolders x x x x x x x
Grootte van het bosobject
< 5 ha 4 4 2 (1)-2 5 - 25 ha 5 4 2 3 25 - 50 ha 5 4 3 5 50 - 100 ha 5 5 3 5 > 100 ha 5 5 5 5 Bosgemeenschap (verb.) Dennenverbond x x x x x x x x x x Berkenbroekverbond x x x x x x x x
Verbond van Zomer- en Wintereik x x x x x x x x x
Veldbies-Beukenverbond x x x x x x x x x
Verbond der voedselrijke Beukenbossen x x x x x x x x x
Verbond der Kalk-beukenbossen x x x x x x x x x
Verbond der ravijnbossen x x x x x x x x x
Haagbeukenverbond x x x x x x x x x
Iepenrijke Eiken-Essenbossen (Elzen- Vogelkersverbond)
x x x x x x x x x
Vochtige Elzen-essenbos (Elzen- Vogelkersverbond)
x x x x x x x x x
Elzenverbond x x x x x x x x
Kenmerk
Sperwer Bosuil Nachtzwaluw Groene specht Zwartkop Grasmus Fluiter Koolmees Matkop Appelvink
Bosontwikkelingsfase
kale of open fase 1 1 5 4 1 2 1 1 1 1
jonge fase 1 1 1 1 5 5 1 1 2 1 dichte fase 3 1 1 1 4 1 1 2 4 2 stakenfase 4 2 1 1 3 1 2 3 4 3 boomfase 4 4 1 4 4 1 5 5 5 5 aftakelingsfase 5 5 2 5 5 1 5 5 5 5 Hoofdboomsoort berk 4 1 4 4 3 4 4 5 5 2 inlandse eik 4 5 2 5 5 3 5 5 5 5 es 3 3 1 5 5 5 3 5 5 5 wilg 2 5 1 3 5 5 2 5 5 1 populier 3 2 1 5 5 5 2 5 5 2 esdoorn 3 2 1 4 5 5 3 5 5 3 beuk 3 5 1 4 4 2 5 5 5 4 grove den 5 3 5 4 4 2 3 4 5 1 den overig 5 1 4 3 3 2 2 3 4 1 lariks 4 1 2 2 2 1 1 2 3 2 fijnspar 5 1 5 3 3 1 2 3 4 2 douglas 5 1 4 3 3 1 1 3 4 2 spar overig/grandis 4 1 2 3 3 1 1 3 4 2 els 5 1 2 4 1 3 5 2 Bostype Loofbos 4 5 1 5 5 5 5 5 5 Naaldbos 5 4 5 3 4 2 4 4 2 Gemengd bos 4 5 3 4 4 4 5 5 5
Struiklaag (bomen en struiken van 0,5 tot 6 m hoog) < 2 % 5 5 5 2 1 3 4 2 4 2 - 10 % 5 5 4 3 2 5 4 3 4 10 - 40 % 5 2 4 4 3 4 5 4 5 >40 % 4 1 3 5 5 3 5 5 5 Kroonbedekking (bomen > 10 m ) < 20 % 2 5 5 3 5 1 2 2 2 20 - 40 % 3 5 4 4 3 2 3 3 3 40 - 60 % 4 4 3 5 2 4 4 4 4 60 - 80 % 5 2 3 5 2 5 5 5 5 > 80% 5 1 2 5 1 5 5 5 5
Percentage open plekken (met begroeiing tot 2 m hoog)
Kenmerk
Sperwer Bosuil Nachtzwaluw Groene specht Zwartkop Grasmus Fluiter Koolmees Matkop Appelvink
Hoeveelheid open plekken per ha (met begroeiing tot 2 m hoog)
Geen open plekken ? ? ? ? ? ? ? ? ? ?
1 open plek van 80 m2 ? ? ? ? ? ? ? ? ? ?
1 open plek van 500 m2 ? ? ? ? ? ? ? ? ? ?
1 open plek van 1000 m2 ? ? ? ? ? ? ? ? ? ?
1 open plek van 3000 m2 ? ? ? ? ? ? ? ? ? ?
2 open plekken van 80 m2 ? ? ? ? ? ? ? ? ? ?
2 open plek van 500 m2 ? ? ? ? ? ? ? ? ? ?
2 open plekken van 1000 m2 ? ? ? ? ? ? ? ? ? ?
3 open plekken van 80 m2 ? ? ? ? ? ? ? ? ? ?
3 open plek van 500 m2 ? ? ? ? ? ? ? ? ? ?
3 open plekken van 1000 m2 ? ? ? ? ? ? ? ? ? ?
4 open plekken van 80 m2 ? ? ? ? ? ? ? ? ? ?
Hoeveelheid bosrand-lengte <30 m/ha 2 4 1 1 3 1 5 3 30 - 100 m/ha 3 4 1 2 5 1 4 3 100 - 200 m/ha 3 5 2 3 5 1 4 3 200 - 300 m/ha 4 5 3 4 5 2 3 4 300 - 400 m/ha 4 5 3 5 5 1 3 4 >400 m/ha 5 5 4 5 5 2 3 5
Hoeveelheid dikke bomen, dikker dan 40 cm
0 per ha 1 2 5 3 4 5 3
1 - 2 per ha 2 3 5 3 4 5 4
3 - 5 per ha 3 3 5 3 4 5 4
6 - 10 per ha 4 3 3 4 4 5 4
> 10 per ha 5 5 2 5 5 4 5
Hoeveelheid stammen dood hout dikker dan 20 cm
0 per ha 4 2 3 3 3
1 - 2 per ha 4 3 3 3 3
3 - 5 per ha 4 3 3 4 3
6 - 10 per ha 4 3 4 4 4
Kenmerk
Boomklever Boomkruiper Boomleeuwerik Boompieper Fitis Geelgors Glanskop Goudhaantje Grote bonte specht Heggemus Kleine bonte specht Kuifmees Pimpelmees Tuinfluiter Vink Zwarte mees
Fysisch-geografische regio's: 1. Zuid-Limburgs Heuvelland x x x x x x x x x x x x x x x x 2. Zandgronden 2.a. Oost-Nederland x x x x x x x x x x x x x x x x 2.b. Zuid-Nederland x x x x x x x x x x x x x x x x 2.c. Midden Nederland x x x x x x x x x x x x x x x x 2.d Noord-Nederland x x x x x x x x x x x x x x x x 2.e. West-Nederland x x x x x x x x x x x x x x x x 3. Holoceen Veen-Kleigebied 3.a. Rivierengebied x x x x x x x x x x x x x x x 3.b. Zeekleigebied x x x x x x x x x x x 3.c Veen-Kleigebied x x x x x x x x x x 3.d. IJsselmeerpolders x x x x x x x x x x
Grootte van het bosobject
< 5 ha 4 4 4 4 5 5 4 5 4 5 4 4 5 5 5 4 5 - 25 ha 4 5 4 5 5 4 4 5 5 5 4 4 5 4 5 4 25 - 50 ha 5 5 5 5 5 4 4 5 5 5 5 5 4 4 5 5 50 - 100 ha 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 4 4 5 5 > 100 ha 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 4 3 5 5 Bosgemeenschap (verb.) Dennenverbond 1 3 5 5 4 5 2 4 5 4 3 5 4 3 5 5 Berkenbroekverbond 1 3 1 3-4 5 5 3 3 5 5 3 3 3 4 4 3
Verbond van Zomer- en Wintereik 3-5 4-5 2-4 2-4 3-5 4 4-5 5 5 5 5 5 5 4-5 5 5
Veldbies-Beukenverbond 5 5 2 3 4 3 5 5 5 5 5 5 5 4 5 5
Verbond der voedselrijke Beukenbossen 5 5 1 2 4 2 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 Verbond der Kalk-beukenbossen
Verbond der ravijnbossen
Haagbeukenverbond 5 5 1 2 4 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5
Iepenrijke Eiken-Essenbossen (Elzen- Vogelkersverbond)
5 5 1 4 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5
Vochtige Elzen-essenbos (Elzen- Vogelkersverbond)
4 4 1 3 5 5 5 5 5 5 5 4 5 5 5 4
Elzenverbond 2 3 1 3 4 2 2 5 5 5 3 1 2 5 4 1
Kenmerk
Boomklever Boomkruiper Boomleeuwerik Boompieper Fitis Geelgors Glanskop Goudhaantje Grote bonte specht Heggemus Kleine bonte specht Kuifmees Pimpelmees Tuinfluiter Vink Zwarte mees
Bosontwikkelingsfase
kale of open fase 1 1 5 5 3 5 1 1 1 3 1 1 1 2 2 1
jonge fase 1 2 1 4 5 2 1 1 1 5 1 1 1 5 2 2 dichte fase 1 2 1 1 2 1 1 2 2 2 1 2 2 1 3 2 stakenfase 2 3 1 1 1 1 2 4 3 2 2 2 3 1 4 3 boomfase 4 4 1 3 1 1 3 5 4 2 3 4 4 1 5 4 aftakelingsfase 5 5 1 3 2 1 5 5 5 2 5 5 5 2 5 5 Hoofdboomsoort berk 2 4 4 5 5 4 3 1 4 4 5 2 3 3 5 2 inlandse eik 5 5 4 3 5 4 5 1 5 5 5 1 5 3 5 2 es 5 4 1 3 5 2 4 1 5 5 4 1 4 3 5 2 wilg 2 3 1 1 5 1 2 1 4 5 4 1 4 5 5 1 populier 2 3 1 1 5 2 2 1 4 5 4 1 3 4 5 1 esdoorn 4 3 2 2 3 2 2 1 4 3 2 1 3 4 5 1 beuk 4 5 2 ? 3 2 4 1 4 4 3 1 4 3 5 1 grove den 2 3 5 5 4 5 3 4 3 4 1 5 2 2 5 4 den overig 1 3 4 3 3 4 1 3 3 3 1 4 2 2 5 4 lariks 1 3 3 3 2 3 2 2 3 3 1 3 2 2 5 4 fijnspar 2 3 3 3 4 3 2 5 3 5 1 4 2 2 5 5 douglas 2 3 3 3 4 3 3 5 3 5 1 4 2 2 5 4 spar overig/grandis 2 3 3 3 4 3 2 5 3 5 1 4 2 2 5 5 els 1 3 1 2 4 2 1 1 3 4 3 1 3 5 5 1 Bostype Loofbos 5 5 3 4 5 3 5 1 5 5 5 1 5 5 5 2 Naaldbos 2 4 5 5 5 5 2 5 4 5 5 5 3 2 1 5 Gemengd bos 3 5 4 4 5 3 4 4 5 5 5 4 5 4 5 4
Struiklaag (bomen en struiken van 0,5 tot 6 m hoog) < 2 % 5 5 5 5 2 5 1 4 5 2 4 4 4 1 5 5 2 - 10 % 5 5 4 4 3 4 2 5 5 3 4 5 4 2 5 5 10 - 40 % 5 5 2 ? 4 3 4 5 5 4 5 5 5 4 5 5 >40 % 5 5 1 ? 5 2 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 Kroonbedekking (bomen > 10 m ) < 20 % 2 2 5 5 5 5 1 2 2 5 1 1 2 5 3 2 20 - 40 % 3 3 4 4 5 4 3 3 2 5 2 2 3 4 4 2 40 - 60 % 3 3 3 3 5 3 3 3 3 4 3 3 4 3 4 3 60 - 80 % 4 4 2 3 4 2 4 4 4 3 4 5 5 2 5 5 > 80% 5 5 1 2 3 1 5 5 5 2 5 5 5 2 5 5
Percent. open plekken (begroeiing tot 2 m hoog)
< 5 % 5 5 2 2 3 2 5 5 5 3 5 5 5 2 5 5
Kenmerk
Boomklever Boomkruiper Boomleeuwerik Boompieper Fitis Geelgors Glanskop Goudhaantje Grote bonte specht Heggemus Kleine bonte specht Kuifmees Pimpelmees Tuinfluiter Vink Zwarte mees
Hoeveelheid open plekken per ha (met begroeiing tot 2 m hoog)
Geen open plekken ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ?
1 open plek van 80 m2 ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ?
1 open plek van 500 m2 ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ?
1 open plek van 1000 m2 ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ?
1 open plek van 3000 m2 ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ?
2 open plekken van 80 m2 ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ?
2 open plek van 500 m2 ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ?
2 open plekken van 1000 m2 ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? 3 open plekken van 80 m2 ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ?
3 open plek van 500 m2 ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ?
3 open plekken van 1000 m2 ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? 4 open plekken van 80 m2 ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ?
Hoeveelheid bosrand-lengte <30 m/ha ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? 30 - 100 m/ha ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? 100 - 200 m/ha ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? 200 - 300 m/ha ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? 300 - 400 m/ha ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? >400 m/ha ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ?
Hoeveelheid dikke bomen, dikker dan 40 cm
0 per ha 1 3 5 5 5 5 2 4 3 5 2 3 3 5 4 3
1 - 2 per ha 2 3 5 5 5 5 3 4 3 5 3 4 4 5 4 4
3 - 5 per ha 3 3 5 5 5 5 3 4 3 5 3 4 4 5 4 4
6 - 10 per ha 3 4 5 5 5 5 4 4 4 5 4 4 4 5 4 4
> 10 per ha 4 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5
Hoeveelheid stammen dood hout dikker dan 20 cm
0 per ha 2 3 5 5 5 5 3 3 2 5 2 3 3 5 5 3
1 - 2 per ha 3 3 5 5 5 5 3 4 3 5 2 4 4 5 5 4
3 - 5 per ha 3 3 5 5 5 5 3 4 3 5 2 4 4 5 5 4
6 - 10 per ha 3 3 5 5 5 5 3 4 3 5 3 4 4 5 5 4
Bijlage 2. Vleermuizen
Er is gebruik gemaakt van de volgende literatuur:
- De Jong, J., 1994. Distribution patterns and habitat use by bats in relation to landscape heterogeneity, and consequences for conservation. PhD thesis, Swedish University of Agricultural Sciences, Uppsala. 2.
- Eichstädt, H., 1997. Untersuchung zur Ökologie von Wasser- und Fransenfledermäusen (Myotis daubentonii und M. nattereri) im Bereich der Kaklberghöhlen von Bad Segeberg. Nyctalus 6(3): 214-228. 3, 4.
- Entwistle, A.C., P.A. Racey & J.R. Speakman, 1997. Roost selection by the brown long-eared bat, Plecotus auritus. J. Appl. Ecol. 34: 399-408. 4.
- Geisler, H. & M. Dietz, 1999. Zur Nahrungsökologie einer Wochenstubenkolonie der Fransenfledermaus (Myotis nattereri) in Mittelhessen. Nyctalus 7(1): 87-101. 3, 4
- Helmer, W., 1987. Een onderzoek naar het voorkomen van vleermuizen in 25 bosgebieden in Nederland. Staatsbosbeheer, dienstvak terreinbeheer, afdeling Flora en Fauna, Utrecht. 2, 3, 4
- Kapteyn, K., 1995. Vleermuizen in het landschap. Over hun ecologie, gedrag en verspreiding. Schuyt & Co, Haarlem. 1, 2, 3, 4
- Kronwitter, F., 1998. Population structure, habitat use and activity patterns of the noctule bat, Nyctalus noctula Schreb. 1774 (Chiroptera: Vespertilionidae) revealed by radio tracking. Myotis 26: 23-87. 2, 3, 4
- Limpens, H.J.G.A., W. Bongers & J. Kopinga, 1991. Het belang van oude bomen voor vleermuizen. De Levende Natuur 4: 139-144. 4
- Limpens, H., K. Mostert & W. Bongers (red.), 1997. Atlas van de Nederlandse vleermuizen. KNNV, Utrecht. 1, 2, 3, 4
- Meschede, A. & K..-G. Heller, 2000. Ökologie und Schutz von Fledermäusen in Wäldern. Schriftenreihe für Landschaftspflege und Naturschutz, Heft 66. Bundesamt für Naturschutz, Bonn-Bad Godesberg. 2, 3, 4
- Nyholm, E.S., 1965. Zur Ökologie von Myotis mystacinus (Leisl.) und M. daubentonii (Leisl.) (Chiroptera). Ann. Zool. Fenn. 2: 77-123. 3, 4
- Siemers, B.M., I. Kaipf & H.-U. Schnitzler, 1999. The use of day roosts and foraging grounds by Natterer’s bats (Myotis natterreri Kuhl, 1818) from a colony in Southern Germany. Z. Säugetierkunde 64(4): 241-245. 2, 3, 4
- Verboom, B. 1998. The use of edge habitats by commuting and foraging bats. IBN Scientific Contributions 10 / proefschrift Landbouw Universiteit Wageningen. 2, 4
- Verboom, B. & H. Huitema, 1997. The importance of linear landscape elements for the pipistrelle Pipistrellus pipistrellus and the serotine bat Eptesicus serotinus. Landscape Ecology 12(2): 117-125. 2
Kenmerk
Franjestaart Ruige dwergvleermuis Bruine grootoorvleermuis Rosse vleermuis Baardvleermuis
foerageerpl. verblijfpl. foerageerpl. verblijfpl. foerageerpl. verblijfpl. foerageerpl. verblijfpl. foerageerpl. verblijfpl.
Fysisch-geografische regio's: 1. Zuid-Limburgs Heuvelland x x x x x 2. Zandgronden 2.a. Oost-Nederland x x x x x 2.b. Zuid-Nederland x x x x x 2.c. Midden Nederland x x x x x 2.d Noord-Nederland x x x x x 2.e. West-Nederland x x x x 3. Veen-Kleigebied 3.a. Rivierengebied x x x x x 3.b. Zeekleigebied x x x 3.c Veen-Kleigebied x x x x 3.d. IJsselmeerpolders x x
Grootte van het bosobject
< 5 ha 4 3 3 3 3 3 2 4 5 - 25 ha 4 4 3 3 4 4 3 4 25 - 50 ha 4 4 4 4 4 4 3 5 50 - 100 ha 5 5 5 5 5 5 4 5 > 100 ha 5 5 5 5 5 5 5 5 Bosgemeenschap (verb.) Dennenverbond x x x x x x x x x x Berkenbroekverbond x x x x x x x x x x
Verbond van Zomer- en Wintereik x x x x x x x x x x
Veldbies-Beukenverbond x x x x x x x x x x
Verbond der voedselrijke Beukenbossen x x x x x x x x x x
Verbond der Kalk-beukenbossen x x x x x x x x x x
Verbond der ravijnbossen x x x x x x x x x x
Haagbeukenverbond x x x x x x x x x x
Iepenrijke Eiken-Essenbossen (Elzen- Vogelkersverbond)
x x x x x x x x x x
Vochtige Elzen-essenbos (Elzen- Vogelkersverbond)
x x x x x x x x x x
Elzenverbond (x) (x) x x (x) (x) (x) (x) (x) (x)
Kenmerk
Franjestaart Ruige dwergvleermuis Bruine grootoorvleermuis Rosse vleermuis Baardvleermuis
foerageerpl. verblijfpl. foerageerpl. verblijfpl. foerageerpl. verblijfpl. foerageerpl. verblijfpl. foerageerpl. verblijfpl.
Bosontwikkelingsfase
kale of open fase 1 1 3 1 1 3 1 3 1
jonge fase 2 1 3 1 1 3 1 3 1 dichte fase 3 1 3 3 1 1 1 3 1 stakenfase 3 2 3 3 2 1 2 3 3 boomfase 5 5 5 5 5 1 5 4 5 aftakelingsfase ? 4 5 4 4 1 4 4 4 Hoofdboomsoort berk 3 3 4 4 3 3 2 3 3 inlandse eik 5 5 5 5 5 5 5 5 5 es 4 4 4 4 4 4 3 5 5 wilg 3 3 4 4 3 3 2 4 4 populier 3 3 3 3 3 3 3 3 3 esdoorn 4 4 4 4 4 4 3 4 4 beuk 5 5 5 5 5 5 5 5 5 grove den 1 1 3 3 2 3 2 3 3 den overig 2 2 3 3 2 3 2 3 3 lariks 2 2 3 3 2 3 2 3 3 fijnspar 2 2 3 3 2 3 2 3 3 douglas 2 2 3 3 2 3 2 3 3 spar overig/grandis 2 2 3 3 2 4 2 3 3 Bostype Loofbos 5 5 5 5 5 5 5 5 Naaldbos 3 3 3 3 3 2 3 3 Gemengd bos 4 4 4 4 4 4 4 4
Struiklaag (bomen en struiken van 0,5 tot 6 m hoog) < 2 % 3 4 5 5 3 5 5 5 2 - 10 % 3 5 5 5 3 4 5 5 10 - 40 % 4 5 4 5 4 4 4 4 >40 % 5 5 4 5 5 4 3 4 max 80% Kroonbedekking (bomen > 10 m ) < 20 % 2 3 4 3 2 3 3 3 4 3 20 - 40 % 3 4 4 3 3 4 2 3 5 4 40 - 60 % 4 5 5 4 4 5 1 4 5 5 60 - 80 % 5 5 4 5 5 5 1 5 4 5 > 80% 4 5 3 5 5 5 1 5 4 4
Kenmerk
Franjestaart Ruige dwergvleermuis Bruine grootoorvleermuis Rosse vleermuis Baardvleermuis
foerageerpl. verblijfpl. foerageerpl. verblijfpl. foerageerpl. verblijfpl. foerageerpl. verblijfpl. foerageerpl. verblijfpl.
Percentage open plekken (met begroeiing tot 2 m hoog)
< 5 % 5 5 2 4 5 1 4 3 4
5 - 20 % 5 5 3 5 5 1 5 4 5
20 - 40 % 4 4 5 4 4 2 4 5 4
> 40 % 3 3 5 3 3 3 3 4 4
Grootte open plekken per ha (met begroeiing tot 2 m hoog)
Geen open plekken 4 4 2 3 4 1 5 3 4
1 open plek van 80 m2 4 4 2 4 5 1 5 3 4
1 open plek van 500 m2 4 4 3 5 4 1 5 4 5
1 open plek van 1000 m2 4 4 4 4 4 2 4 4 4
1 open plek van 3000 m2 3 3 5 4 4 3 3 5 4
2 open plekken van 80 m2 4 4 2 4 5 1 5 3 4
2 open plek van 500 m2 5 5 3 5 4 2 5 5 5
2 open plekken van 1000 m2 4 4 4 4 4 2 4 5 4
3 open plekken van 80 m2 4 4 3 5 5 1 5 3 4
3 open plek van 500 m2 4 4 4 4 4 2 4 4 4
3 open plekken van 1000 m2 4 4 4 3 4 3 3 5 4
4 open plekken van 80 m2 5 5 3 5 5 1 5 4 4
Hoeveelheid bosrand-lengte <30 m/ha 4 4 2 4 4 1 5 3 4 30 - 100 m/ha 5 5 3 5 5 1 5 4 4 100 - 200 m/ha 4 4 4 4 4 2 4 4 4 200 - 300 m/ha 4 4 4 4 4 2 4 4 4 300 - 400 m/ha 4 4 4 4 3 2 3 5 4 >400 m/ha 3 3 5 3 3 3 3 4 3
Hoeveelheid dikke bomen, dikker dan 40 cm
0 per ha 2 2 3 3 2 2 2 3 3
1 - 2 per ha 3 3 3 3 3 3 3 3 3
3 - 5 per ha 4 4 4 4 4 4 3 4 4
6 - 10 per ha 4 4 5 4 4 4 4 4 4
> 10 per ha 5 5 5 5 5 5 5 5 5
Hoeveelheid stammen dood hout dikker dan 20 cm
0 per ha 3 3 3 2 3